Ist_Bel

140 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

прàблемà мàлàзямелля ўсё ж не былà вырàшàнà. Äà 1939 г. нà хутàры было перàселенà 43% сялянскіх гàспàдàрàк, што было выгàднà перш зà ўсё зàможным хутàрàнàм. Óлàды выкàрыстàлі кàмàсàцыю для перàсялення нà хутàры ў пàгрàнічнàй зоне вàенных кàлàністàў – àсàднікàў з мэтàй ствàрыць сàнітàрны кàрдон кàля ÁÑÑÐ. Àсàднікі àтрымлівàлі бясплàтнà àбо нà льготных умовàх àд 10 дà 45 гектàрàў зямлі, якую зàтым чàсцей зà ўсё здàвàлі ў àрэнду мàлàзямельным сялянàм. Óсяго нà хутàры перàсяліліся кàля 10 тысяч àсàднікàў.

Öяжкàе экàнàмічнàе стàновішчà прымушàлà жыхàроў Çàходняй Áелàрусі мігрырàвàць зà мяжу ў пошукàх сезоннàй прàцы àбо нà пàстàяннàе месцà жыхàрствà. Ç 1921 пà 1939 гг іх колькàсць склàлà 130 тысяч чàлàвек.

Ïольскія ўлàды прàводзілі нà землях Çàходняй Áелàрусі пàлàнізàтàрскую пàлітыку і àкàтàлічвàнне. Ç 500 прàвàслàўных хрàмàў 300 былі перàўтворàны ў кàсцёлы. 359 белàрускіх школ, якія існàвàлі ў 1919, былі зàкрыты. Òолькі дзякуючы нàмàгàнням Òàвàрыствà белàрускàй школы, якое дзейнічàлà з 1921 пà 1937 гг, у 1927 г. урàд дàзволіў àдкрыць 24 белàрускія і 49 змешàных польскàбелàрускіх школ. Àле і польскіх школ не хàпàлà. Ïà стàну нà 1939 г. 35% нàсельніцтвà Çàходняй Áелàрусі былі непісьменнымі. Òут не было белàрускіх тэàтрàў, музычных устàноў. Ó тры рàзы скàрàцілàся колькàсць белàрускіх гàзет і чàсопісàў, дà 1939 г. іх зàстàлося толькі 8. Àле і ў гэтых склàдàных умовàх не згàсàлà белàрускàе словà, гàлоўным чынàм у мàстàцкàй літàрàтуры. Äà гэтàгà чàсу àдносіццà літàрàтурнàя дзейнàсць Ìàксімà Òàнкà, ßнкі Áрыля, Ìіхàся Ìàшàры і іншых.

Ñклàдàнàе экàнàмічнàе, культурнàе, нàцыянàльнàе стàновішчà нàсельніцтвà пàдштурхоўвàлà нàродныя мàсы дà рэвàлюцыйнàй і нàцыянàльнà-вызвàленчàй бàрàцьбы. Ïерыядычнà, àсàблівà ў гàды крызісàў, àктывізоўвàўся стàчàчны рух. Óжо з 1921 г. рàзгàрнулàся пàртызàнскàя бàрàцьбà, удзел у ёй прынялі кàля 6 тысяч чàлàвек. Ïàводле àфіцыйных звестàк, у 1922-1923 гг. пàртызàны здзейснілі 1380 нàпàдàў нà пàмешчыцкія мàёнткі, пàліцэйскія ўчàсткі.

Ó 1923 г. былà ўтворàнà Êàмуністычнàя пàртыя Çàходняй Áелàрусі (ÊÏÇÁ). Íягледзячы нà тое, што згоднà з крымінàльным кодэксàм прынàлежнàсць дà кàмуністычнàй пàртыі кàрàлàся

142 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

ÊÏÇÁ зрàбілà спробу ствàрыць àдзіны рàбочы і àнтыфàшысцкі Íàродны фронт, àле пàсля некàторàгà àжыўлення ў 1936-1937 гг. пàчàўся спàд рàбочàгà і сялянскàгà руху.

Ó верàсні 1939 г. Çàходняя Áелàрусь былà ўз’яднàнà з ÁÑÑÐ.

Ãлàвà 11. Êультурà Áелàрусі 1921-1941 гг.

11.1Ðàзвіццё àдукàцыі, нàвукі, літàрàтуры

11.2Áелàрускàя àрхітэктурà, выяўленчàе мàстàцтвà, тэàтр, музыкà і кіно ў дàвàенны перыяд (1921-1941 гг.)

11.1Ðàзвіццё àдукàцыі, нàвукі, літàрàтуры

Ç першых гàдоў свàйго існàвàння сàвецкі ўрàд àдной з гàлоўных

зàдàч ў воблàсці культурнàгà будàўніцтвà вызнàчыў ліквідàцыю непісьменнàсці і мàлàпісьменнàсці. Òрэбà àдзнàчыць, што ў 1920 г. 67,3% нàсельніцтвà Áелàрусі былі непісьменнымі. Ó гэтым годзе былà сворàнà Ðэспублікàнскàя нàдзвычàйнàя кàмісія пà ліквідàцыі непісьменнàсці. Íягледзячы нà вялікія цяжкàсці ў мàтэрыяльным зàбяспячэнні вучэбнàгà прàцэссу і востры недàхоп педàгàгічных кàдрàў, у ÁÑÑÐ было àдкрытà звыш 4 тысячы школ. Ó школàх і лікпунктàх для дàрослых у 1921 г. пàчàлі вучобу 39225 чàлàвек. Äà 1932 г. іх колькàсць узрàслà дà 417 тыс. чàлàвек. Ïàступовà пàвялічвàліся àсігнàвàнні нà àдукàцыю. Ó 1924 г. нà гэтыя мэты было выдзеленà кàля 5 млн. руб, у 1926 г. – ўжо 15 млн., ў 1929 г. – 35 млн. руб., у 1932 г. – 144 млн. р., у 1937 г. – 470 млн. руб., у 1940 г. – 836 млн. руб. Àдпàведнà пàшырàлàся і сеткà школ. Ó 1927-1928 нàвучàльным годзе іх нàлічвàлàся 5,5 тысячы, у тым ліку 4940 – з белàрускàмоўнàй формàй нàвучàння, à ў 1940-1941 г, з улікàм школ, àдкрытых у зàходніх рэгіёнàх Áелàрусі, у ÁÑÑÐ ужо дзейнічàлі 11808 пàчàтковых, няпоўных сярэдніх і сярэдніх школ, у якіх нàвучàлàся 1,6 млн. дзяцей. Çà 20 перàдвàенных гàдоў ліквідàвàлі няпісьменнàсць і мàлàпісьменнàсць кàля 2 млн. дàрослых. Ñпàчàтку ў пàчàтковых школàх àдсутнічàлà прàдметнàя сістэмà нàвучàння, вёўся пошук новых форм àргàнізàцыі вучэбнàгà прàцэсà, àдчувàўся недàхоп пàдручнікàў і метàдычнàй літàрàтуры. Óніфікàцыя сістэмы àдукàцыі àдбылàся ў пàчàтку 30-х гàдоў, кàлі былі ўстàноўлены àгульны тып школ: пàчàтковàя, няпоўнàя сярэдняя, сярэдняя, àсновàй нàвучàння стàлі клàсы і прàдметныя ўрокі, рàспрàцàвàны пàдручнікі згоднà з àдзінымі прàгрàмàмі пà прàдметàх, пà àдзінàй шкàле àцэньвàліся веды вучняў, нàвàт былà ўведзенà школьнàя формà àдзення.

144 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

Ó 1931 г. ÁÑÑÐ першàй з сàюзных рэспублік àжыццявілà перàход дà ўсеàгульнàй пàчàтковàй àдукàцыі. Ó 1932 г. ÑÍÊ ÁÑÑÐ прыняў пàстàнову àб увядзенні àбàвязковàй усеàгульнàй сямігàдовàй àдукàцыі, якàя ў àсноўным былà выкàнàнà дà 1939 г. Ó 1939 г. XVIII з’езд ÂÊÏ(б) пàстàвіў ужо зàдàчу перàходу дà ўсеàгульнàгà сярэднягà нàвучàння ў гàрàдàх і зàвяршэння прàцы пà ўсеàгульнàй сямігàдовàй àдукàцыі ў вёсцы. Ó выніку гэтàй прàцы, якàя зàтым àтрымàлà нàзву “культурнàя рэвàлюцыя”, дà пàчàтку вàйны пісьменнàсць нàсельніцтвà ўсходніх воблàсцей ÁÑÑÐ склàлà 85%. Ãэтà быў знàчны крок нàперàд ў культурным рàзвіцці белàрускàгà нàродà, нягледзячы нà склàдàнàсці, якія прàдàўжàлі існàвàць ў сістэме àдукàцыі: перàгружàнàсць клàсàў, àдноснà невялікі (10%) лік педàгогàў з вышэйшàй àдукàцыяй і інш.

²нтэнсіўнàе рàзвіццё прàмысловàсці, перàўтвàрэнні ў сельскàй гàспàдàрцы, пàшырэнне культурнàгà будàўніцтвà выклікàлі вялікую пàтрэбу ў квàліфікàвàных кàдрàх. Ñклàдàнàсць стàнàўлення вышэйшàй школы зàключàлàся перш зà ўсё ў тым, што дà рэвàлюцыі ў Áелàрусі не было ÂÍÓ, àдпàведнà àдсутнічàлі нàвуковыя кàдры, мàтэрыяльнàя бàзà. Àле ўжо ў 1919 г. àднàвіў рàботу Ãорàцкі земляробчы інстытут. Ó снежні 1920 годà нà бàзе Ìінскàгà політэхнічнàгà вучылішчà àдкрыўся Áелàрускі політэхнічны інстытут. 30 кàстрычнікà 1921 г. пàчàў прàцàвàць Áелàрускі дзяржàўны ўніверсітэт. Ïàзней былі àдкрыты, àкрàмя педàгàгічнàгà, ветэрынàрны інстытут у Âіцебску, педàгàгічныя інстытуты ў Ìінску, Ìàгілёве і іншыя нàвучàльныя устàновы. Êàб àблегчыць пàдрыхтоўку кàдрàў з àсяроддзя рàбочых і сялян, пры ÂÍÓ àдкрывàліся рàбочыя фàкультэты. Àднàчàсовà з ствàрэннем сістэмы вышэйшàй àдукàцыі ішлà рэàргàнізàцыя ÂÍÓ. Ó 1931 г. нà 11 вышэйшых нàвучàльных устàноў былà пàдзеленà Áелàрускàя сельскàгàспàдàрчàя àкàдэмія, 7 сàмàстойных інстытутàў былі створàны нà бàзе àсобных кàфедр ÁÄÓ, àле прàз двà гàды зноў пàчàлося іх узбуйненне. Ó прывàтнàсці, у 1933 г. àдкрыўся ²нстытут нàроднàй гàспàдàркі, àднàвіў свàю рàботу рэàргàнізàвàны ў свой чàс пàлітэхнічны інстытут. Ó цэлым дà 1941 г. у Áелàрусі былà створàнà рàзгàлінàвàнàя сеткà вышэйшàй àдукàцыі, якàя склàдàлàся з 25 ÂÍÓ, ў тым ліку і мàстàцкàгà нàкірунку, нàпрыклàд, Áелàрускàя дзяржàўнàя кàнсервàторыя. Ó іх нàвучàліся 21,5 тысяч студэнтàў, 76,6% з іх склàдàлі белàрусы.

Àднàчàсовà ствàрàлàся сеткà сярэдніх спецыяльных нàвучàльных устàноў. Ó 1939-1940 нàвучàльным годзе ў усходніх воблàсцях ÁÑÑÐ ужо прàцàвàлі 102 тэхнікумы, у якіх нàлічвàлàся 33,6 тысяч нàвучэнцàў.

Ó выніку знàчнàй рàботы, якàя былà прàведзенà ў 1921-1941 гг. Áелàрусь ў перàдвàенныя гàды пà ўзроўню àдукàцыі нàсельніцтвà дàсягнулà сярэднееўрàпейскіх стàндàртàў.

20-я гàды стàлі чàсàм нàрàджэння белàрускàй сàвецкàй нàвукі. ßе àсновàй стàлà вузàўскàя нàвукà. Ìенàвітà прàфесàрскàвыклàдніцкія кàдры àб’ядноўвàлі нàвукоўцàў, у першую чàргу гумàнітàрных нàпрàмкàў. Ïершым жà сàмàстойным нàвуковым цэнтрàм стàў утворàны ў 1922 г інстытут белàрускàй культуры, які ў 1929 г. быў рэàргàнізàвàны ў àкàдэмію нàвук. Ó 1931 г. àкàдэмія нàвук перàйшлà дà сістэмы інстытутàў, колькàсць якіх склàдàлà 14. Àсноўным нàпрàмкàм нàвуковых дàследвàнняў ÁÀÍ у гэты чàс былі біялогія, геàлогія, гісторыя і літàрàтурà. Àкрàмя àкàдэміі нàвук, у 30-я гàды былі àдкрыты і іншыя профільныя нàвуковà-дàследчыя інстытуты: Âіцебскі ветэрынàрнà-бàктэрыялàгічны інстытут, Áелàрускі нàвуковà-дàследчы інстытут сельскàй і лясной гàспàдàркі, ²нстытут прàмысловàсці. Äà 1940 г. у рэспублікі ўжо дзейнічàлі 51 нàвуковых устàноў. Àле знàчны ўрон рàзвіццю àдукàцыі і нàвукі нàнеслі рэпрэсіі педàгàгічных і нàвуковых кàдрàў, якія прàйшлі ў 30-я гàды.

Ó20-я гàды склàліся спрыяльныя ўмовы для рàзвіцця белàрускàй літàрàтуры: рàзвіццё àдукàцыі, культурнà-àсветніцкàй прàцы, пàлітыкà белàрусізàцыі, якàя прàводзілàся ў гэтыя годы, пàдтрымкà літàрàтурнàй творчàсці ўлàдàмі, хуткàе рàзвіццё выдàвецкàй спрàвы: ужо ў 1928 г. тырàж кніг склàдàў 2,8 млн., у тым ліку 1,8 млн-белàрускàмоўных, ў 1938 г. – àдпàведнà ўжо 14,7 млн. і 12,3 млн.

Ó20-я гàды літàрàтурà рàзвівàлàся вà ўмовàх àдноснàй дэмàкрàтызàцыі. Ó яе ўліўся знàчны прыток мàлàдых пісьменнікàў і пàэтàў, у тым ліку з вёскі. Íà ўзроўні рэспублікі і нàвàт рàёнàў ствàрàліся шмàтлікія творчыя àб’яднàнні, ішоў пошук новых форм прàцы, вялàся бàрàцьбà пàміж рознымі нàпрàмкàмі. Íàйбольш буйнымі літàрàтурнымі àб’яднàннямі былі “Ìàлàдняк”, створàнàе ў

146 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

1923 г., “Óзвышшà”(1926), “Ïолымя” (1927). Óсе яны мелі свàе чàсопісы, рэгіянàльныя групы.Àсноўнымі тэмàмі прозы і пàэзіі тàго чàсу стàлà звяртàнне дà чàлàвекà - прàцàўнікà, àдлюстрàвàнне, прычым з пэўным рàмàнтызмàм і ідэàлізàцыяй, тых перàмен, якія àдбыліся ў гістàрычным лёсе белàрускàгà нàродà. 20-я гàды вызнàчàны творчàй àктыўнàсцю як пісьменнікàў стàрэйшàгà пàкàлення – ß. Êупàлы, ß. Êолàсà, Ö. Ãàртнàгà, тàк і нядàўнà прыйшоўшых у літàрàтуру мàлàдых пàэтàў і прàзàікàў Ì. ×àротà, Ê. Êрàпівы, À. Äудàрà, ß. Ïушчы, À. Êуляшовà і іншых. Àсàблівà хуткà ў першàй пàлове 20-х гàдоў рàзвівàлàся пàэзія. Ìенàвітà ў гэты чàс ß. Êупàлà нàпісàў свàю пàэму “Áезнàзоўнàе”, ß. Êолàс – пàэмы “Íовàя зямля” і “Ñымон-музыкà”, Ö. Ãàртны – зборнік “Ïесні прàцы і змàгàння”, Ì. ×àрот – пàэму “Áосыя нà вогнішчы”. Ó прозе гэтàгà чàсу перàвàжàлі àпàвядàнні, àле ў другой пàлове 20-х гàдоў з’яўляюццà і больш буйныя творы - трылогія ß. Êолàсà “Íà ростàнях”, рàмàны Ì. Çàрэцкàгà “Ñцежкі-дàрожкі”, Ö. Ãàртнàгà “Ñокі цàліны” і інш. Àсноўный тэмàтыкàй прозы былі пàдзеі рэвàлюцыі і грàмàдзянскàй вàйны.

Ç кàнцà 20-х гàдоў у літàрàтуры ўсё больш стàў àдчувàццà ідэàлàгічны ўплыў улàды. Ó 1928 г. нà бàзе àргàнізàцыі “Ìàлàдняк” былà створàнà Áелàрускàя àсàцыяцыя прàлетàрскіх пісьменнікàў (ÁелÀÏÏ). Óсё гучней стàлà крытыкà творàў àсобных пісьменнікàў, якіх àбвінàвàчвàлі ў “нàцдэмàўшчыне”, à пàзней чàсткà літàрàтàрàў былà рэпрэсірàвàнà. Äà 1934 г. пісьменніцкія àб’яднàнні былі зліты ў àдзіны сàюз пісьменнікàў Áелàрусі, à ў літàрàтуры стàў перàвàжàць àдзіны нàпрàмàк – метàд сàцыялістычнàгà рэàлізмà. Ó 30-я гàды творчàя àктыўнàсць пісьменнікàў і пàэтàў не знізілàся, àле àмàль усе творы прысвячàліся тэме грàмàдзянскàй вàйны, будàўніцтву новàгà жыцця, індустрыялізàцыі і кàлектывізàцыі.

11.2 Áелàрускàя àрхітэктурà, выяўленчàе мàстàцтвà, тэàтр,

музыкà і кіно ў дàвàенны перыяд (1921-1941 гг.)

Ó 20-я гàды ў Áелàрусі, нягледзячы нà мàтэрыяльныя цяжкàсці, шырокà рàзгàрнулàся горàдàбудàўніцтвà. Ãэтà было перш зà ўсё звязàнà з прàвядзеннем індустрыялізàцыі, культурнàй рэвàлюцыяй, сàцыяльнàй пàлітыкàй, якую прàводзілі ўлàды. Ïерш зà ўсё рàзвівàлàся прàмысловàя àрхітэктурà. ßе àдметнàсцямі былі

функцыянàльнàсць і рàцыянàлізм, шырокàе выкàрыстàнне жàлезàбетонных і метàлічных кàнструкцый. Áудынкі былі дàволі простымі пà свàёй плàніроўцы і знешняму выгляду, àле фàсàды ўпрыгожвàліся дэкàрàтыўнàй тынкоўкàй, склàдàнымі кàрнізàмі. Ïрыклàдàм могуць служыць будынкі метàлààпрàцоўчàгà зàводà “Ýнергія” ў Ìінску, зàпàлкàвàй фàбрыкі ў Áàрысàве, фàбрыкі штучнàгà шоўку ў Ìàгілёве. Ó гàды першàй пяцігодкі былі рàспрàцàвàны прàекты зàбудовы г. Ìінскà і іншых буйнейшых гàрàдоў Áелàрусі. Ó гэты ж чàс пàчàлося будàўніцтвà шмàтквàтэрных жылых дàмоў дàволі спрошчàнàй плàніроўкі, ў àсноўным прàмàвугольнàй формы з лàкàнічным вырàшэннем àб’ёмнàпрàсторàвàй кàмпàзіцыі і мінімумàм дэкору. Øырокà рàзгàрнулàся будàўніцтвà школ, як прàвілà, àдноснà невялікіх двухпàвярховых будынкàў, устàноў культуры, бàльніц. ßны былі тàксàмà àдноснà невялікімі, зà выключэннем бàльнічных комплексàў, якія рàзлічвàліся нà 500-1000 ложкàў, нàпрыклàд, 1-я клінічнàя бàльніцà ў Ìінску (1928-1931 гг.), àрхітэктàр Ã.Ëàўроў.

Ó30-я гàды, кàлі мàтэрыяльнàе пàлàжэнне рэспублікі знàчнà ўмàцàвàлàся, былі рàспрàцàвàны генерàльныя плàны зàбудовы Ìінскà, Âіцебскà, Ãомеля, Ìàгілёвà, Îршы, дзе знàчнàе месцà àдводзілàся ўжо больш мàнументàльным будынкàм, перш зà ўсё àдміністрàтыўнàгà і культурнàгà прызнàчэння. ²х àдметнàсцю былі большàя дэкàрàтыўнàсць, нàяўнàсць портыкàў, кàлàнàд. Âядучымі àрхітэктàрàмі ў гэты чàс былі ². Ëàнгбàрд, Ã. Ëàўроў, À. Âоінàў. Äà нàйбольш знàчных будынкàў тàго чàсу можнà àднесці Äом урàдà, гàлоўны корпус Àкàдэміі нàвук, тэàтр оперы і бàлетà, Äом ×ырвонàй Àрміі ў Ìінску, кінàтэàтр “Ðàдзімà”, Äом Ñàветàў ў Ìàгілёве (àрхітэктàр ². Ëàнгбàрд), вучэбныя корпусы політэхнічнàгà інстытутà, універсітэцкі гàрàдок, будынàк інстытутà фізкультуры, гàсцініцà “Áелàрусь”, рэспублікàнскі пàлàц піянерàў ў Ìінску, гàсцініцà “Äнепр” ў Ìàгілёве (àрхітэктàры Ã. Ëàўроў і À.Âоінàў). Óсе гэтыя будынкі спàлучàюць у сàбе функцыянàльнàсць, дэкàрàтыўнàсць, гàрмонію і зàхàвàліся ў добрым выглядзе дà цяперàшніх дзён.

Óпершыя гàды сàвецкàй улàды знàчнàй з'явàй ў рàзвіцці выяўленчàгà мàстàцтвà стàлà віцебскàя школà жывàпісу, у якой перàвàжàлі àвàнгàрдысты Ê. Ìàлевіч, Ì. Øàгàл і іншыя. Ïàзней вядучым стылем у выяўленчым мàстàцтве стàновіццà сàцыялістычны

148 Ãісторыя Áелàрусі ў кàнтэксце сусветнàй цывілізàцыі

рэàлізм, прычым у àдрозненне àд àкàдэмічнàгà рэàлізму тут больш

àдчувàлàся пàлітызàвàнàсць. Ó рэчышчы сàцыялістычнàгà рэàлізму прàцàвàлі мàстàкі Â. Â. Âолкàў, ß. À. Çàйцàў, якія пàдрыхтàвàлі шэрàг кàрцін нà тэму грàмàдзянскàй вàйны. Ïàдзеі àйчыннàй гісторыі,

фàльклорныя тэмы і сюжэты стàлі гàлоўнымі для мàстàкà

Ì. Ì. Ôіліповічà. Ïрàблемы сàцыялістычнàгà будàўніцтвà, пàртрэты вядомых людзей знàйшлі àдлюстрàвàнне ў творчàсці мàстàкоў Ì. Ï. Ñтàнюты, Ì. Ë. Òàрàсікàвà, ß. Ì. Êругерà. Ó жàнры пейзàжàў вызнàчыліся Â. Ê. Áялыніцкі-Áіруля, Ó. Ì. Êудрэвіч.

Óздзеянне àфіцыйнàй ідэàлогіі і рàзвіццё мàнументàльнàй прàпàгàнды àдчувàлàся і ў скульптуры. Àле гэтà не змяншàе мàстàцкую кàштоўнàсць творàў Ç.².Àзгурà, À.À.Áембеля і іншых скульптàрàў, якія ствàрылі шэрàг пàртрэтàў сучàснікàў, мàнументàльныя кàмпàзіцыі, якія ўпрыгожылі Äом урàдà, Äом ×ырвонàй Àрміі, Ïàлàц піянерàў і школьнікàў.

20-40-я гàды стàлі чàсàм росквіту белàрускàгà сàмàдзейных і прàфесійных тэàтрàў. Óжо 14 верàсня 1920 годà, àдрàзу ж пàсля вызвàлення Ìінскà àд польскіх àкупàнтàў у горàдзе быў àдкрыты Áелàрускі дзяржàўны тэàтр, які з 1926 г. стàў нàзывàццà Ïершым Áелàрускім дзяржàўным тэàтрàм (ÁÄÒ-1). Íà яго сцэне стàвіліся п'есы ß.Êупàлы, Ì.Ãоркàгà, Ì. ×àротà.

Ó лістàпàдзе 1926 годà ў Âіцебску быў створàны Äругі Áелàрускі дзяржàўны тэàтр (ÁÄÒ-2), дзе тàксàмà стàвіліся п'есы белàрускіх і рàсійскіх дрàмàтургàў.

Äобрà быў вядомым у рэспубліцы і Áелàрускі дзяржàўны вàндроўны тэàтр пàд кірàўніцтвàм Ó.Ãàлубкà, які пàсля стàў нàзывàццà Òрэцім Áелàрускім дзяржàўным тэàтрàм (ÁÄÒ-3). Òолькі з 1920 пà 1928 гг. тэàтр пàкàзàў кàля 2 тыс. спектàкляў, дàў 300 кàнцэртàў, перàвàжнà ў тàк звàнàй «глыбінцы». Ó трыццàтыя гàды колькàсць тэàтрàў пàвялічвàеццà: àдкрывàюццà польскі, яўрэйскі, рускі тэàтры, тэàтр юнàгà гледàчà і іншыя. Âельмі рàспàўсюджàнымі у гэтыя гàды былі тэàтры рàбочàй молàдзі, сàмàдзейныя кàлектывы.

Íà рàзвіццё музычнàгà мàстàцтвà знàчны ўплыў àкàзàлі àдкрыццё дзяржàўных кàнсервàторыі, філàрмоніі, тэàтрà оперы і