20.Бос радикалдардың адам организміне әсерін реакция теңдеуін пайдаланып салыстырыңыз.

Бос радикал — сыртқы орбитасында жұптаспаған электрондары, яғни, бос валенттілігі бар атом, молекула немесе молекула бөлшегі. Олар парамагнитті, реакцияға түскіш және басым көпшілігі қысқа уақытқа ғана пайда болады. Қосылу, алмасу, бөліну және изомерлену реакцияларына түсе алады. Ұзақ өмір сүретін, активтілігі төмен Бос радикал да бар. Бос радикалды химиялық реакциялардың бастаушысы ретінде пайдаланады. Мысалы, хлорлау және полимерлену реакциялары. Бос радикалдарды анорганикалық және органикалық заттарға жоғары энергиямен (электромагниттік сәуле, жоғары энергиялы бөлшектер ағыны), катализаторлармен әсер ету арқылы алады. Бос радикалдар табиғатта көп кездеседі. Олар Күннің, жұлдыздардың құрамында ғарышта және тотығу-тотықсыздану процестерінде (дем алу, фотосинтез, жану, т.б.) орын алады.

Оттектің активті формалары.•ОН, О2-∙ ,Н2О2 және ОNOO• қосылыстары оттектің активті формалары деп аталады (ОАФ).

Активті радикалдар әсерінен биомакромолекулаларды сақтайтындай жасушада бірнеше қорғаныс амалдары болады.

Супероксид радикалының түзілуі:

НАДФН +2O2→ НАДФ+ + 2О2•- +H+ (7)

O2•- радикалының тағдыры қалыпты жағдайда ағзада келесі реакциямен шешіледі:

2O2•- +2H+→ H2O2→ H2O +1/2O2 (8)

O2•- радикалының сутектің асқын тотығына айналу реакциясында катализатор рөлін супероксиддисмутаза(СОД)ферменті атқарады.

H2O2 – фагоцит-жасушалар үшін керек қосылыс.Фагоциттер одан бактериялар жасушаларын құртатын гипохлорид-анионды синтездейді:

H2O2 +Cl-→ H2O + ClO- (9)

Cl- ағзада тұздар күйінде болады.

H2O2-нің артық мөлшері келесі реакциялар арқылы ағзадан шығарылады:

H2O2 +2GSH глутатионпероксидаза 2H2O + GSSG (10)

2H2O2 каталаза 2H2O + O2

СОД-тың активтілігінің төмендеуі,Fe-ді қан плазмасында ұстап тұратын ферментті жүйелердің бұзылуы патологияны туғызады.Осы жағдайда O2 ағза үшін зиянды реакцияларға түседі:

Fe2+ + H2O2→ Fe3+ +OH- + HO• (11)

Fe2+ + ClO- + H+→ Fe3+ + Cl- + HO• (12)

Фагоцит жасушаларында өтетін (11),(12) реакциялар нәтижесінде өте активті, әрі ағзадағы органикалық полимолекулалар үшін өте қауіпті HO-

Бос радикал әсерін клесі механизмде көрсетуге болады:

1. бірінші сатысы— инициирлену. Ол фотохимиялық, электрохимиялық, тез басталып кетуі мүмкін

2. екінші сатысы — тізбек өсуі. На этой стадии радикалы реагируют с молекулами, образуя продукты реакции и новые радикалы.

3. үшінші саты— тізбек үзілуі немесе бос радикалдар рекомбинациясы .

Механизм :

21 Жанармай антиоксиданттарының рөлін басқа антиоксиданттық қосылыстармен салыстырыңыз.

(САлыстыру делінген: бензинге витамин да , фермент та сала алмайсың, жанармайда өздеріне арналған синтетикалық жолмен алынған АО-р қолд-ды, короче додумаешься)

Жанармай тотығуында орын алатын химиялық реакцияларға АО қарсы тұрады. АО жанармайдың тұрақтылығының 1 ретті қорғанысы. АО таңдау және оның қызметін арттыру көп факторға байл: Жанармай құрамы, оны сақтау жағдайлары.

Жанармайда көмірсутектердің тотығуы кезінде төменгі молекулалық тотығу өнімдері – пероксид, спирт, қышқыл және басқа да құрамында оттегі бар қосылыстар полимерлену н/е поликонденсация р-яларына түсіп ЖМҚ түзеді, олар жанармайда шайыр түрінде болады. Жанармайда шайыр көп болған сайын, қозғағыш пен отын жүйесінде көп шөгінді болады.

Диаминді АО-р АО-22 секілді құрамында олефині көп крекингіленген бензин үшін қолданылады. АО-30, АО-31, АО-32, АО-37 және АО-80 секілді алкилфенолдар Алкилфенолдар(2,6-ди-трет-бутил-4-метилфенол (ионол, агидол, алкофен) авиацияда газды және бензинді турбиналарда кеңінен қолданылады. Аминдердің басқа типі Ароматты аминдер (n-фенилдиамин және хинолина туындылары) FOA-3, FOA-6дистилденген жанармайлар: дизель отыны, газойль үшін қолданылады. Отында күкірт мөлшері аз болса, тотығу механизмі өзгереді, сонд-н жаңа АО-р қолданылады.

FOA-3, FOA-6, АО-22 –рды жанармайды өңдеу кезінде (крекинг) енгізсе өздерінің қасиеттерін жақсы көрсетеді.

Добавка Топлива	Компоненты	Применения
AO-22	N	Масла Турбины, масла трансформатора, рабочие жидкости, воски, и тавоты
AO-24	N, N'-di-2-butyl-1,4-phenylenediamine	Низкотемпературные масла
AO-29	2	Масла Турбины, масла трансформатора, рабочие жидкости, воски, тавоты, и газолины
AO-30	2	Топлива и газолины Двигателя, включая авиационные горючие
AO-31	2,4-dimethyl-6-tert-butylphenol	Топлива и газолины Двигателя, включая авиационные горючие
AO-32	2,4-dimethyl-6-tert-butylphenol и 2,6 di-tert-butyl-4-methylphenol	Топлива и газолины Двигателя, включая авиационные горючие