44. Фенолды қосылыстардың тотығу-тотықсыздану реакциясына қатысуындағы фенол сақинасының рөлін қалай бағалауға болады?

Фенолды антиоксиданттарға құрамында тобы бар барлық заттарды жатқызады. Және бензол сақинасында бірнеше гидроксил топтары болса, молекула құрамында бірнеше сақина болсада фенолды антиоксиданттарға жатқызылады.тФенолды антиоксиданттар майлы және қанықпаған қышқылдардың гидроперекисьті радикалдарымен эффективті әрекеттеседі.

Бұл реакцияларда электрон ауысу жүрмейді яғни, радикал жоғалмайды тек радикалдар орнынарадикалдары түзіледі. Бірақ бұл кезде радикалды тізбекті реакцияның ингибирленуі жүреді. Себебірадикалдары тұрақты болып келеді. Бұның себебі феноксильді радикалдағы қосарланбаған электронның реозанстық суперпозизиясмен түсіндіріледі.

Қосарланбаған электрон ароматтты сақинаның п орбиталі электрон тығыздығымен тұрақтанады.

Мысалдар: фенолды қосылыстардың тұрақты радикалдары

45 Рутиннің метаболиттік ыдырау реакциясын көрсетіңіз

Көп атомды спирт ретінде- рутин фенолдардың метаболиттік реакциясына төмендегі схема бойынша ұшырайды:

Р витамині С витамині жетіспеген жағдайда тамырлардың өткізгіштік қабілетін зерттеу кезінде ашылған.

Ғалымдар тек бір ғана С витаминін пайдалану қажетті нәтижеге жеткізбейтіндігін анықтаған Ал лимон шырынын пайдаланса, қанның ағуы тоқтайтынғы анықталған. Содан кейін лимонның қабығынан тамыр қабырғаларын бекітетін затты бөләп алып Р витамині деп атаған ("permeabilitas"- енгіштік (проницаемость). 1936 жылы оны американ биохимигі А. Сент-Дьерди лимон қабығынан алған.

Ары қарайғы зерттеулер Р витаминінің қасиетін көрсететін заттардың алынуына әкелді.

Шай жапырақтарында Р витамині тобынан катехин, қарақұмық гүлінде рутин және кверцетин кездеседі. Сақтау кезінде Р белсенді қосылыстар тұрақсыз. Ауаның және күн сәулесінің әсерінен тез бұзылады.

46 Супероксиддисмутазаның тотыұу тотықсыздану реакциясын көрсетіңіз

Супероксиддисмутаза (СОД; КФ 1.15.1.1)– антиоксиданттық қорғаныстағы ннегізгі фермент.

Супероксид дисмутация реакциясын жылдамдатып сутегінің асқын тотығымен молекулалық оттегін түзеді.

СОД біріншілік құрылымы, молекулалық массасы мен белсенді орталықтағы метал табиғаты бойынша бөлінетін бірнеше изомерлік түрлері бар:

1. (Сu-Zn-СОД; мол.м. 30-33 кД) - цитозолда, митохондрия, пероксистің мембранаралық кеңістігінде болады;

2. Мn-СОД (мол. м. 75-94 кД) – митохондрия, пероксисом матриксінде, бактерияларда кездеседі;

3. Fе-СОД (мол. м. 36-48 кДа) - микроорганизмдерге тән. Пероксисом және митохондриялардан анықталған.

Өсімдіктердің хлоропластарындағы О₂ элимирленуі СОД қатысында жүреді. Онда мембрана байланыстырушы және стромальды фермен түрінде болады: Сu-Zn-СОД және Fе-СОД. Құрылысы жақсы зерттелген. Фермент термотұрақты және 100°С–да 1 минут қыздыруға төзімді, рН 2-12 мәндерінде тұрақты.

СОД супероксидті радикалмен әрекеттесу механизмі толық зерттелмеген. Ферменттің белсенді орталығымен әрекеттеседі. Нәтижесінде белсенді орталықтағы метал тотықсызданып, супероксидті радикал молекулалық оттегіне дейін тотығады :

Cu²⁺ + O₂^·- → Cu⁺ + O₂

Содан кейін супероксидті радикалдың екінші молекула қатысында метал кері тотығады да супероксид сутегінің асқын тотығына дейін тотықсызданады:

Cu⁺ +O₂^·- + 2H⁺ → Cu²⁺ + H₂O₂

47 Картоптан антиоксиданттық ферментті бөлу жолын ұсыныңыз

Картоптан пероксидазаны алу

Картопты ұсақтап езеді, сол езіндінің аз ғана мөлшерін пробиркаға салып, үстіне 1-2 мл 1% пирогаллол мен 1-2 тамшы 2% сутек пероксиді ерітіндісін қосады. Аз уақыттан кейін қоңыр сары түсті пурпурогаллиннің тұнбасы түседі. Пирогаллолдың бірнеше қайта дегидрленуі (тотығуы) мен пурпурогаллинге дейін бірқатар аралық өнімдердің түзілуі пероксидаза қатысында жүреді, ол әрбір реакция сайын босаған сутек атомдарын сутек пероксидіне беріп отырады.