14) Барацьба вкл з Тэўтонскім ордэнам і суперніцтва з Маскоўскай дзяржавай.

У гэты час пагрозу для ВКЛ на захадзе прадстаўлялі крыжакі. Бесперапынку ажыццяўлялі свае набегі нямецкія рыцары ў літоўска-славянскія землі. Набегі чаргаваліся з буйнымі паходамі і бітвамі. У канцы XIV ст. агрэсія крыжакоў ўзмацнілася. Толькі канчатковая перамога над крыжакамі магла даць надзею на збавенне ад грознай небяспекі. Агульная пагроза схіліла ВКЛ і Польскае каралеўства да збліжэння.Рашэнне аб вайне з крыжакамі было прынята ў 1408 г. на савеце польскага караля Ягайлы і вялікага князя Вітаўта ў Наваградку. У 1409 г. пачалася т.зв. «Вялікая вайна» паміж Польшчай і ВКЛ, з аднаго боку, і Тэўтонскім ордэнам - з другога. Раніцай 15 ліпеня 1410 г. каля вёскі Грунвальд адбылася вырашальная бітва, у якой крыжакі былі ўшчэнт разбітыя. Пасля перамогі над крыжакамі значна вырас аўтарытэт Вялікага княства Літоўскага і Польскага каралеўства сярод іншых краін.       Складанымі былі адносіны паміж ВКЛ і Маскоўскім княствам. І тое, і іншае дзяржава, збіраючы вакол сябе горада і пашыраючы свае тэрыторыі, нарэшце, сустрэліся межамі ў канцы XVI ст. Усе землі былой Кіеўскай Русі імкнуліся аб'яднаць вакол Масквы. Аднак ВКЛ валодала значнай часткай гэтых зямель. Таму ваенныя сутычкі паміж 2 дзяржавамі былі непазбежныя. Князь Альгерд ажыццявіў тры паходы на Маскву (1368, 1370, 1372 гг.) І разбіваў маскоўскае войска. У трэцім не дайшоў да Масквы - быў заключаны мір. На некаторы час адносіны паміж княствам і Масквой набылі мірны характар. Але з канца XV ​​ст. ўзмоцненую ВКМ пачынае актыўна і паспяхова весці барацьбу з ВКЛ. Маскоўскае дзяржава пачала больш актыўна схіляць да сябе праваслаўных феадалаў, якія былі незадаволеныя засіллем феадалаў-католікаў пры вялікакняскім двары. Ў 1449 г. быў падпісаны «вечны мір» з Масквой. Але мір з Масквой апынуўся кароткім. Вайны ішлі амаль няспынна. У 1500 г. у бітве Масква перамагла. З Маскоўскім княствам былі ўсталяваныя мірныя адносіны. Новы мірны дагавор апынуўся для ВКЛ больш цяжкім, чым папярэдні. Так, перажываючы супярэчнасці і трываючы няўдачы, уваходзіла ВКЛ у свой «залаты» XVI ст.

15) Асаблівасці сацыяльна – эканамічнага развіцця беларускіх зямель у княстве.

Дзяржава спрыяла фарміраванню саслоуяу

Фонд дярж. уладанняу утварыуся з :

а)Землі Руракавічау,якія непадпарадкоуваліся князю;канфіскацыя;завяшчання; вымярачныя маёнткі тыя, что пераходзілі да князя пасля смерці прадстауніка рода.

1542г –пасля смерці Станіслава Гаштольда яго маёнткі перашлі князю.

У канцы 14 ст. 80% подданных ВКЛ належалі князю.

1528 г – 30% (князь раздавау зямлю)

Да сярэдзіны 16 ст не было падзелу на землі дзяржаывы і князя.

Феадалы ВКл былі усе розных нацыянальнасцяу(літ.рускія,татары,яурэі і г.д.) Большасць мясцовыя.

Галоунае для сац. Статуса феадала – велічыня надзела.Памер надзела можна падлічыць па колькасці каней,якіх выстаулялі для войска.У 1528г. – 1 конь з 8 служб.

“Галота”- найбяднейшая шляхта без зямлі і сялян.

“Вотчыная шляхта” – атрымлівала зямлю не ад князя, а ад магнатау. Іх статус был ніжэйшы.

16

Роля беларускай культуры часоў ВКЛ ў агульнаеўрапейскім культурна-цывілізацыйным працэсе

развівалася на аснове засвойвання багатых традыцый высокаразвітых візантыйекай і старажытнарускай культур, пад уздзеяннем мясцовых прыродна-геаграфічных і кліматычных умоў, а таксама сацыяльна-эканамічнага і грамадска-палітычнага ладу ВКЛ. Адной з крыніц фарміравання самабытнай беларускай культуры быў фальклор, які на працягу стагоддзяў адлюстроўваў гісторыю побыту народа, яго веравызнанняў, цяжкіх іспытаў і нешматлікіх радасцей. Беларуская культура мела ў асноўным рысах сярэдневяковы характар, развівалася на феадальна-прыгоннай аснове. Культурныя здабыткі з'яўляліся прывілеяй вышэйшых саслоўяў. Так, пісьменнасць была распаўсюджана ў асноўным толькі сярод класа феадалаў, школы існавалі пераважна пры кляштарах і цэрквах і былі мала даступныя народу. У XV — XVI стст. фарміруюцца і ўзбагачаюцца буйныя царкоўна-манастырскія і прыватныя бібліятэкі. Пісьмовыя помнікі з беларускай моўнай асновай можна падзяліць на тры групы: юрыдычна-дзелавыя, свецка-мастацкія і канфесійныя. Гэтыя помнікі адрозніваюцца не толькі прызначэннем і зместам, але і сістэмай моўных сродкаў.У ХПІ — XVI стст. на Беларусі па-ранейшаму шырока распаўсюджвалася царкоўна-рэлігійная літаратура з яе асноўнымі жанрамі. Гэта -кнігі Бібліі, жыціі святых, апокрыфы. Творы былі перакладныя ці арыгінальныя. Варта адзначыць асобу Грыгора Цамблака, выхадца з Балгарыі, які з'яўляўся кіеўскім мітрапалітам. Ён стварыў шматлікія пропаведзі, пахвальныя "словы" і шэраг жыцій. 3 арыгінальных тво-раў іншых жанраў царкоўна-рэлігійнай літаратуры неабходна адзначыць "Хаджэнне ў Царград і Іерусалім" Ігната Смаляніна. Яго апісанне падарожжаў мела важнае пазнавальнае значэнне. Адраджэнне было абумоўлена якаснымі зменамі ў эканамічным і палітычным жыцці краін: зараджэннем каігіталістычных адносін, фарміраваннем нацыянальных дзяржаў і абсалютных манархій, узмацненнем антыфеадальнай і рэлігійнай барацьбы. Шырокае распаўсюджаяне на Беларусі набыла готыка - мастацкі стыль, запазычаны ў Заходняй Еўропе. Готыка з сярэдзіны XII ст. прыйшла на змену раман-скаму стылю і атрымала сваю назву ад назвы герьвднскага племені готаў. Найболып тыповыя гатычныя пабудовы вылучаліся вялікай вышынёй, стромкім сілуэтам