47.Өлшеу құралдарын салыстырып тексеру.Өлшеу құралдарын калибрлеу.Өлшеу құралдарын сынау.

Метрологиялық қамтамасыз етуді маңызды функцияларының бірі -өлшеу құралдарын (ӨҚ) тиімді пайдалануды қамтамасыз ету.

Бұл жоспарда метрологиялық қамтамасыз ету өнім сапасын бақылаумен тығыз байланысты, дәлірек айтқанда өлшем бірліктерін қамтамасыз етудің мемлекеттік қызметі төмендегілерді бақылайды:

кәсіпорынның өнім сапасы параметрлерін өлшеуде қажетті дәлдігі мен дұрыстығының бірдейлігін қамтамасыз ету бойынша ұйымдастыру – техникалық іс-шараларын әзірлеуді және орындауды;

өлшеу құралдары өндіріс-өнім параметрлерін бақылау үшін және өлшеу құралдарын пайдалануда қалыпты жағдайларды құру үшін қажетті әдістемелермен, нұсқаулармен және өлшеу картоларымен қамтамасыз ету;

өндіріс бөлімшелерінде өнімнің сапасын анықтайтын бақылау - өлшеу операцияларының орындалуын;

кәсіпорынның ӨҚ мен өлшеу әдістерін пайдалануының сәйкестігін тұрақты бақылау үшін метрологиялық қамтамасыз етуді ұйымдастыру және жүргізу;

тексеру және аттестация жұмыстарын дер кезінде орындау;

бар құралдармен өлшенуге мүмкіндігі жоқ параметрлер үшін жаңа құралдардың өндірісін қамтамасыз ету;

стандартталмаған ӨҚ-на метрологиялық сараптау жүргізу;

ақаулардың болу себебін анықтау жұмыстарын жүргізу.

Өлшеу құралдарын калибрлеу – мемлекеттік метрологиялық бақылау (ММБ) мен қадағалауға тиісті емес өлшеу құралдарының нақты мәні мен пайдалануға жарамдылығын анықтап, растау мақсатында жүргізілетін операциялар жиынтығы. Өлшеу құралының жарамдылығы деп оның метрологиялық сипаттамаларының нормативтік құжаттарда көрсетілуі немесе тапсырыс беруші анықтауы мүмкін, одан бұрын орнатылған техникалық талаптарға сәйкес келуін айтады. Жарамдылық туралы қорытындыны калибрлеуші лаборотория жасайды. Калибрлеу біздің елімізде бұрынырақта болған өлшем құралдарын ведомстволық салыстырып тексеру және метрологиялық аттестацияны алмастырады. Калибрлеудің ММҚ органы жүргізетін салыстырып тексеруден айырмашылығы, оны кез келген метролдогиялық қызмет (жеке тұлға) орындай алады. Ол үшін бұл қызмет біліктендірілген деңгейге сәйкес болуы шарт. Калибрлеу – ерікті операция. Оны кәсіпорынның өз метрологиялық қызметі де жүргізе алады. Бұл – оның салыстырып тексеруден тағы бір ерекшелігі. Дегенмен калибрлеудің бұл ерекшелігі кәсіпорынның метрологиялық қызметін белгілі бір талаптарды сақтау қажеттілігінен босатпайды. Талаптардың ең бастысы – жұмысшы өлшеу құралының ұлттық (мемлекеттік) эталонға міндетті түрде бағынуы. Осылайша, калибрлеу функциясы өлшем бірлігін қамтамасыз етудің ұлттық жүйесінің құрамдас бөлігі ретінде қарастырған жөн. Ал егер өлшем бірлігін қамтамасыз етудің ұлттық жүйесінің принциптнрі халықаралық ережелермен және нормалармен үйлестірілгенін ескеретін болсақ, онда калибрлеу өлшем бірлігін қамтамасыз етудің әлемдік жүйесіне кіреді. Осы талаптардың орындалуы («эталонға сәйкестендіру») басқа көзқарастан да маңызды: өлшеу – технологиялық процестің ажырамас бөлігі, яғни олар өнімнің сапасына тікелей әсер етеді. Осыған байланысты өлшеулер мемлекеттік эталоннан алынған мөлшерлер мен заңдылық метрологиясының нормалары мен ережелерін сақтау арқылы алынған нәтижелерімен салыстырылуы керек. Өнімді сатушыға деген сенім беделді ұлттық метрологиялық ұйым атынан берілген өлшеу құралын калибрлеу туралы сертификатпен нығайтылады.

2. ӨҚ салыстырып тексеруге өткізу кезінде ашық қораптарда және сонымен қатарқолдану құжаттары, салыстырып тексеру методикасы және соңғы реткі салыстырып тексеру куәлігі болуы тиіс.

3. Салыстырып тексеруге тапсырылған өлшеу құралдары өз мекемесіне тиісті атаумен – ӨҚ иесімен жуылмайтын бояумен белгіленуі қажет (қысқаша атауы – атаудыңаббревиатурасы), мысалы: «Ұлттық сараптау және сертификттау орталығы» – «ҰССО».

4. Салыстырып тексеруге тапсырылатын шыны термометрлер және вискозиметрлерөз мекемесіне сай белгіленіп, арнайы зауыттық футлярларға орнатылуы қажет.

5. Салыстырып тексеруге тапсырылатын оттегілік манометрлер міндетті түрде майсыздандырылып, және олардың майсыздандырылу туралы оған жауапты адамныңқолы қойылып, ӨҚ иесі мөрімен расталған болуы қажет.

6. ӨҚ тапсырыс берушіге қайтару кезіндегі қажетті құжаттар:

- жеке тұлғаны куәландыратын құжаттар және сенімхат

- тапсырыс берушінің жағынан жұмыстын орындалуын нактылайтын қол қойылғанакті

7. ӨҚ салыстырып тексеру (калибрлеу) барысындағы, олардың комплектісіне барлықдау талаптары ӨҚ қайтару кезінде қабылданады.