- •2. Физикалық шамалар бірліктерін келтір
- •3. Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мем-к жүйесінің құрылымы қандай
- •4. Физикалық шама деген не ж/е оның түрлері
- •5. Метрологияның аксиомалары мен постулаттарын келтір
- •6. Өлшем құралдары классификациясын көрсет
- •7. Өлшем құралдары не үшін мем-к реестрде тіркеледі
- •8. Өлшем құралдарының қателіктері ж/е олардың болу себептерін анықта
- •9. Өлшеу құралдарын тексеру тәсілдерін түсіндір
- •10. Өлшеудегі априорлы ж/е апостериорлы ақпараттың рөлі
- •11. Өлшеуге әсер ететін негізгі факторларды көрсетіңіз. Өлшем қателігі деген не?
- •12. Стандарт деген не, оның түрлері , структурасы қандай?
- •13. Техникалық реттеудің мақсаттары қандай
- •1. Техникалық реттеудің негізгі мақсаттары:
- •2. Техникалық реттеу:
- •14. Стандарттау объектілері қандай болады?
- •15.Стандарттардың түрлерін келтіріңіз.
- •16. Стандарттау әдістері қандай болады?
- •I .Стандарттау нысандарын реттеу.
- •17. Стандарттаудың принциптерін түсіндіріңіз.
- •18. Параметірлік стандарттау және параметрлік қатар деген не?
- •19. Озық стандарттаудың ерекшелігі неде?
- •20. Кодтау және классификациялаудың бірыңғай жүйесі не үшін қолданылады?
- •21. Сәйкестікті растау деген не және оның түрлері мен ерекшеліктерін келтіріңіз.
- •22. Сертификаттауға қатысушылар кім?
- •23. Сынау зертханалардың функцияларын атап көрсетіңіз.
- •24. Сәйкестікті міндетті растаудың негізгі мақсаты неде?
- •25. Сәйкестік белгісі қашан қойылады?
- •26. Өнімнің өмірлік циклі деген не?
- •27. Сапа менеджмент жүйелері енгізудің тиімділігін көрсетіңіз.
- •28. Жылу энергетикасындағы сапа саласындағы мәселелерді шешу жолдары қандай?
- •29. Қр энергоүнемдеудегі iso 50001дің маңыздылығы неде?
- •Iso 50001 – международный стандарт – путь к энергосбережению
- •30. Тұтынушы құқығын қорғаудағы өнім сапасы қамтамасыздандырудың маңыздылығын түсіндіріңіз.
- •31. Көлбеулік манометрдің жұмыс істеу принципін түсіндіріңіз.
- •33. Тексеру кезінде ұзындығы 20мм мераның шамасы 20,0005 мм алынған. Абсолютті және салыстырмалы қателіктерді салыстырыңыз.
- •34. T уақыт моментінде жылдамдықты анықтау өрнегі мына түрде жазылған: а – үдеу. Формуланың дұрыстығын анықтаңыз.
- •35. Термостаттағы май температурасы үлгілі шыны термометр мен тексеруші бу аралас газ термометрмен өлшенеді. Бірінші көрсеткіш 111с – қа, ал екінші 110с-қа тең. Нақты температураның шамасын анықтаңыз.
- •36. Еңбек қауіпсіздігі және стандарттау
- •37. Экология және стандарттау
- •38. Техникалық реттеудің негізгі мақсаттары мен принциптері
- •39. Саудадағы техникалық кедергілер түсінігі
- •41. Өнімнің қаптамасында қандай ақпарат көресетіледі.
- •44.Статистикалық мәліметтерге қандай талаптар қойылады.
- •45. Физикалық шамаларды өлшеу. Өлшеудің түрлері. Өлшеуді классификациялау.
- •46.Метрологияның негізгі постулаты.Метрологияның негізгі аксиомалары.
- •47.Өлшеу құралдарын салыстырып тексеру.Өлшеу құралдарын калибрлеу.Өлшеу құралдарын сынау.
- •48. Өлшеудің принциптері. Әдістері.
- •49.Өмір сапасына стандарттау қандай әсер етеді?
- •50.Өлшеу нәтижесінің сапасы.
- •51. Өлшеудің қателігі, түрлері
- •52.Жүйелік қателік,оның түрлері.
- •54.Тікелей өлшеу нәтижелерін өңдеу алгоритмін көрсетіңіз.
- •55. Жанама өлшеу нәтижелерін өңдеу.
- •59. Өлшеу құралдары, түрлері.
4. Физикалық шама деген не ж/е оның түрлері
Физикалық шама (Величина физическая) — көптеген объектлерге сапа жағынан ортақ, ал сан жағынан әр объектіге әр түрлі мәнді қасиет. Физикалық шаманьң бірлігі (Единица физической величины) — бұл физикалық шаманың сандық мәні бірге тең. Құбылыстың түрлеріне қарай ФШ келесі топтарға бөлінеді: айғақты; яғни заттардың, материалдардың және олардан алынған бұйымдардың физикалық немесе физика–химиялық қасиеттерін көрсетеді. Бұл топқа масса, тығыздық, электр кедергісі, сиымдылық, индуктивтілігі және т.б. жатады. Кейде бұл ФШ-ды пассивті деп те атайды. Оларды өлшеу үшін өлшеу ақпараттарының сигналы қалыптасатын көмекші энергия көзін пайдалану қажет. Осыдан пассивті ФШ активті түрге түрленеді де, өлшенеді. энергетикалық; яғни өзгерту, беру және энергияны пайдалану процестерінің энергетикалық сипаттамаларын көрсететін шамалар. Оларға ток, кернеу, қуат, энергия жатады. Бұл шамаларды активті деп атайды. Олар өлшеу ақпараттарының сигналына энергия көзін қоспай-ақ түрлене алады. сипаттаушы, процестердің жүруін уақыт бойынша сипаттайды. Бұл топқа әртүрлі түрдегі спектралды сипаттамалар, корреляциялық функциялар және т.б. жатады. Физикалық процестердің әртүрлі топтарына тиістілігіне қарайФШ кеңістікті-уақытша, механикалық, жылулы, электрлі және магнитті, акустикалы, жарықты, физика-химиялық, сәлеле-нуді иондаушы, атомды мен ядерлі физикалы болып бөлінеді. Басқа шамалардан шартты тәуелсіздігінің дәрежесінеқарай ФШ негізгі (шартты тәуелсіз), туынды (шартты тәуелді) және қосымша шамалар болып бөлінеді. Қазіргі уақытта ӨЖ жүйе-сінде негізгі шамалар ретінде алынған жеті физикалық шамалар қолданылып келеді, олар: ұзындық, уақыт, масса, температура, электр ток күші, жарық күші және заттың мөлшері. Қосымша физикалық шамаларға жазық және денелік бұрыштар жатады. Өлшемділігіне қарай ФШ өлшемдік, яғни өлшемділігі бар, және өлшемсіз болып бөлінеді. Физикалық шамалар құбылыстарды ғана емес, денелердің де қасиеттерін сипаттау үшін қолданылады. Шыныны алмаспен кесуге болады. Шыныққан болатпен мысты өңдейді. Ал керісінше жұмсақ мыс пен болатты өңдеу мүмкін емес. Сондықтан денелердің беріктік қасиеттерін сипаттау үшін қаттылық деген шама енгізіледі. Ең қатты дене - алмас, одан кейінгісі - шыны (шынымен болаттың бетін тырнауға болады), ал болаттың қаттылығы мыстан жоғары. Әрбір физикалық шаманың өлшем бірліктері (қысқаша бірліктері) болады. Мысалы, ұзындық бірлігі - метр, температура бірлігі - градус. Қысым, салмақ, масса, куіи, жылу өткізгіштік, электр өткізгіштік, жарық жылдамдыгы сияқты физикалық және астрономиялық шамалар бірліктерін оқу барысында біртебірте білетін боласыңдар. Физикалық шамаларды колданғанда (жазғанда, айтқанда) олардың бірліктерін міндетті түрде атап отыру керек. Физикалық шаманың мәні деп, оның өлшем бірлігі көрсетілген сандық мәнін айтады. Мысалы, дене 10 секунд қозғалған болса, оның козғалу уақытын £=10 секунд (қысқаша 10 с) деп жазамыз. Ал £=10 деп атаусыз жазсақ, онда мағынасыздық пайда болады. Физикалық шамалардың бірлігі үлкен де, кіші де бола алады. Физикалык шаманың бірлігі ірі болған сайын, оның сан мәні кішірейе береді. Мысалы, ұзындықтың километр (км) деген ірі бірлігі метр (м) деген кіші бірлігіне карағанда мың есе үлкен, яғни 1 км = 1000 м. Сондықтан 1,5 км = 1500 м; 0,5 км = 500 м, т. б. Сондай-ак уакыт бірліктерін алатын болсак: 1 мин = 60 с; 1,5 мин = 90 с деп жаза аламыз.