5 Гистограмма. Тауарлы дизель отындарының күкірт мөлшерінің озондау жағдайына тәуелді өзгеруі

1-бастапқы ДО; 2- 0,125л/мин, 30 мин озондалған ДО; 3- 0,25л/мин, 60 мин озондалған ДО; 4- 0,125л/мин, 90 мин озондалған ДО; 5- 0,25л/мин, 30 мин озондалған ДО; 6- 0,25л/мин, 60 мин озондалған ДО; 7- 0,25л/мин, 90 мин озондалған ДО; 8- 0,5л/мин, 30 мин озондалған ДО; 9- 0,5л/мин, 60 мин озондалған ДО; 10- 0,5л/мин, 90 мин озондалған ДО;

Қорыта келе, шикізатты (дизель отынын) алдын-ала озонмен өңдеу гидротазалау процесін тереңірек жүргізуге мүмкіндік береді. Дизель отынын озон-ауалы қоспамен алдын-ала өңдегеу нәтижесінде күкірт мөлшерін бастапқымен салыстырғанда 76 %-ға төмендетуге қол жеткізілді.

Дизель фракцияларын ИҚ-спектроскопия әдісімен зерттеу, оның құрамындағы отындар туралы қосымша мағлұмат алуға мүмкіндік береді. Сондықтан зерттеуге алынған және озондалып, гидротазалау процесінен өткен дизель фракциялары ИҚ-спектроскопия анализімен зерттелінді*. Зерттеу нысаны ретінде алынған тура айдалған («Жанажол» кен орнынан алынған) дизель отыны мен тауарлы (ПНХЗ-нан алынған) дизель отындарына озондау процесінің әсерін тереңірек түсіну мақсатында үлгілер ИҚ-спектроскопия әдісімен анықталды.

Cурет 23 – Көлемдік жылдамдығы 0,5 л/мин озон-ауалы қоспамен және 30 мин уақыт аралығында озондалған пмөз-ң тауарлы дизель фракциясының иқ-спектроскопия әдісімен алынған кескіні

Берілген суреттегі шың мәндеріне сәйкес көмірсутектік топтардың жіктелуі 36-кестеде көрсетілген.

36 кесте – Тауарлы дизель отынының құрамындағы көмірсутектерді ИҚ спектроскопия әдісімен зерттеу барысында алынған нәтижелері

Жиілік см-1	Тербеліс табиғаты	Қосылыс типі	Тауарлы дизель
			баст. ДО	гидрлен ген	0,5 л /мин
					30мин	60мин	90мин
2962	күшті	Алкандар	2955,36	2955,46	2955,33	2955,41	-
2695-2830	орташа	Альдегидтер	-	-	2731,03	2728,97	2729,34
2860-2850	орташа	Алкандар	2854,51	2854,57	2854,48	2854,53	2854,57
1680-1600	орташа; әлсіз	Алкендер	1605,72	1605,58	1605,63	1605,82	1605,85
1500-1400	орташа	Арендер	1462,92	1462,74	1462,96	1462,71	1462,95
1385-1375	орташа	Метил-бензолдар	1377,41	1377,46	1377,43	1377,42	1377,46
850-550	орташа	Алкилхлорид	812,63	812,52	812,66	-	812,60
750-650	орташа	цис-диен	740,98 722,48	- 722,46	740,99 722,47	- 722,40	740,82 722,48
700-500	орташа	Алкилбромид	699,00	699,00	699,03	-	699,01
1200-1160	орташа	Кетал, Ацетал	-	-	1167,30	1169,01	1157,09
1085-1050	орташа	Спирт	-	-	1041,53	1038,60	1031,31

Біз бұл ИҚ спектр нәтижелері көрсеткендей, зерттеуге алынған барлық дизель отындарында 2955,36; 2955,46; 2955,33; 2955,41 см^-1 жиіліктерінде интенсивтілігі күшті алкан топтары, ал 2854,51; 2854,57; 2854,48; 2854,53; 2854,57 см^-1 жиілік аралықтарында орташа интенсивті алкан топтарының жолақтары бар екенін көрдік. Ал алкен топтарына тән жолақтар 1605,72;1605,58;1605,82;1605,85 см^-1 жиілік аралықтарында әлсіз және орташа интенсивті жағдайда көрінген. Метилбензол, цис-диен топтарының жұтылу жолақтары орташа интенсивті күйде cәйкесінше 1377,41; 1377,46; 1377,43; 1377,42; 1377,46см^-1 және 722,48; 722,46; 722,47; 722,40;722,48см^-1 жиілік аралықтарында байқалған. Алкилхлоридтерге 812,63; 812,52; 812,66; 812,60 см^-1 және алкилбромидтерге 699,00; 699,00; 699,03; 699,01см^-1 сәйкес келетін жұтылу жолақтарын көруге болады. Бірақ бұл көмірсутектердің жолақтары 0,5л /мин көлемдік жылдамдықта 60 минут бойы озон-ауалы қоспамен озондалған дизель фракциясында жойылып кеткен. Кетал, ацетал (1167,30; 1169,01; 1157,09 см^-1), спирт (1041,53; 1038,60; 1031,31см^-1) және альдегид (2731,03; 2728,97; 2729,34 см^-1) топтарының жұтылу жолақтары тек 0,5 л /мин көлемдік жылдамдықта 30, 60, 90 минут бойы озондалған дизель фракцияларында көрінген. Мұндай өзгерістердің себебі озонмен отынды өңдеу - оның құрамын үлкен өзгерістерге әкелетіндігін көрсетеді және гетероатомдардың жойылуы дизель отынының экологиялық сипаттамаларының жақсаруына оң әсер ететуімен түсіндіруге болады.