50. Азаматтық-құқықтық жауапкершілікті сақтандыру экономикалық мазмұны және арналымы

Жауапкершілікті сақтандыратын сақтанушының 3-тұлғаның өміріне, денсаулығына, мүлкіне келтірілген зиянды өтеумен байланысты мүліктік мүдделер сақтандыру нысаны болып табылады.

АҚЖ сақтандыру көлік құралдары елерінің АҚЖ-сын қоспағанда барлық тәуекелдердерді сақтандыру салдарынан 3-тұлғаға келтірілген зиянды ішінара немесе толық өтеу мөлшерінде сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру көзделетін сақтандыру түрлерінің жиынтығын атаймыз. АҚШ-ны сақ тандырудың обьектісі сақтанушының қандай да бір әрекеті немесе әрекетсіздігі салдарынан 3-тұлға алдындағы жауапкершілік болып табылады.

АҚЖ-ны сақтандырудың мақсаты - әр нақты сақтандыру жағдайында өзінің нақты ақша көрінісін табатын зиянның экономикалық мүддесін қорғау болып табылады.

АҚЖ-ны сақтандырудың ерекшелігі - сақтанушы мен сақтандырушының арасындағы 3-тұлға жағынан анықталмаған тұлғаның түсуі б.т.

Сақтандыру сомасы – сақтандырушы жауапкершілігінің шегін ұсынатын және нақты мөлшерде немесе АЕК түрінде көрініс табуы.

АҚЖ сақтандырудың әлеуметтік мәнін ескере отырып бұл сақтандырудың көптеген түрлері міндетті формада жүргізіледі. Осыдан ерікті сақтандыру міндетті сақтандырудың қосымша қызметін атқарады. Ең басты мақсат – сақтандыру сомасын ұлғайту және жауапкершілік көлемін кеңейту б.т.

51.Ақжс сыныпталуы

Азаматтардың қызмет түрлерінің және қызметкерлерінің әртүрлілігіне байланысты АҚЖ-ны сақтандырудың сыныптары, түрлері, ішкі түрлері мынадай белгілер бойынша сыныпталады:

1. Заң және заң талаптары бойынша АҚЖ сақтандыру

• көлік құралдары иелерінің АҚЖ-н сақтандыру;

• тасымалдаушылардың жолаушылар алдындағы АҚЖ-н сақтандыру;

• кәсіби қызмет көрсетудегі АҚЖ-н сақтандыру;

• қауіпті обьектілер иелерінің АҚЖ-н сақтандыру;

• жұмыс берушілердің АҚЖ-н сақтандыру;

2. Шартқа сәйкес пайда болатын АҚЖ-н сақтандыру

• жүк тасымалдаушылардың АҚЖ-н сақтандыру;

• ЖЗҚ-ң АҚЖ-н сақтандыру;

• Қарыз алушылардың АҚЖ-н сақтандыру;

• ІІ деңгейлі банктердің АҚЖ-н сақтандыру;

• Жеткізіп берушілердің шартына қатысушылардың АҚЖ-н сақтандыру;

3. Кәсіби қызмет көрсетудегі АҚЖ-н сақтандыру - өзінің кәсіби міндеттемелерін не сәйкес қызметтерді көрсетумен толтырылған заңды және жеке тұлғалардың талаптарын ұсыну мүмкіндіктерімен байланысты болады. Кәсіби жауапкершілікті сақтандыру бойынша тәуекелдің екі тобы қарастырылады:

1. 3-тұлғаға деген жарақатын және денсаулығына зиян келтірі мүмкіндігімен байланысты с/у. Оған: дәрігер, аспаз,көлік иелері, фармацевт, тіс техниктері жатады.

2. материалдық зиян келтіру мүмкіндіктерімен байланысты тәуекелдер. Оған: сәулетшілер, құрылыс инженерлері, кеңесшілер,нотариус, адвокат, аудиторлар жатады.

Сақтандыру тарифтерінің мөлшері сақтандырушының не оның қызметкерлерінің кәсібіне, жасы мен жұмыс өтіліне, қызметкердің жалпы санына және т.б. байланысты.

ЖЗҚ-ң АҚЖ-н сақтандыру. Сақтандырудың обьектісі тағайындалған заңдар және нормативтік-құқықтық актілер тәртібінде салымшы азаматтарға төлеу міндетімен байланысты мүліктік мүдделер б.т. С/у сомасының мөлшері – сақтандырушы жауапкершілігінің шегі б.т., сақтандырушы мен сақтанушының шарты бойынша тағайындалады. ЖЗҚ-ның жойылу жағдайында зияндар кездейсоқ болуы мүмкін. Сондықтан ЖЗҚ-ң АҚЖ-н сақтандыру ерікті түрде пулдармен жүргізіледі.

52.Кәсіпкерлік тәуелдерді сақтандырудың экономикалық алғышарттары

Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандырудың обьектісі ретінде кәсіпкердің тарапынан міндеттемелердің орындалмауы не бұзылуы салдарынан шығынға ұшырау тәуекелімен байланысты және басқа да обьективті жағдайға байланысты кәсіпкердің мүліктік мүдделері қарастырылады. Кәсіпкерлік тәуекелді сақтандыру шарты бойынша тек сақтанушының өзінің кәсіпкерлік тәуекелі ғана емес, сонымен қатар пайдасы да с/уы мүмкін. Сақтанушы б.табылмайтын тұлғаның кәсіпкерлік тәуекелмен байланысты не басқа да бір тұлғаның пайдасына жасалған тәуекелді с/у шарты жарамсыз б.т.

ҚР-ның Конституциясы азаматтардың өз меншігінде кез келген заңды түрде сатып алған мүлікке иелік етуге және кез келген кәсіпкерлік қызметпен айналсу құқығына кепілдік береді. Соынмен қатар мемлекет азаматтардыңбүлінген, жоғалған мүліктері үшін, сондай-ақ кәсіпкерлік қызметтің нәтижелері үшін соның ішінде форсмажорлық жағдай себебінен де жауапкершілік тартпайды. Мүліктің кездейсоқ бүліну тәуелі меншік иесінің мрйнына жүктеледі. Ал кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің нәтижелері үшін жауапкершілік шаруашылық субьектілерінің мойнына жүктеледі.

Сақтандыру кәсіпорынның нарықтық эконоимкаға тән көптеген және алуан түрлі тәуекел алдындағы мүліктік мүдделерін қорғаудың бірден-бір құралы б.т.