- •Прадмет і задачы гістарычная навукі. Цывілізацыйная і фармацыйная тэорыі гістарычнага развіцця Прадмет, функцыі і задачы гістарычнай наукі
- •2.Фармацыйная (стадыяльная) і цывілізацыйная тэорыі гістарычнага развіцця.
- •2. Перыядызацыя гісторыі Беларусі: асноўныя этапы сацыяльна-эканамічнага і палітычнага развіцця.
- •3. Гісторыя старажытнага свету на беларускіх землях: перыядызацыя, умовы жыцця, асноўныя характэрыстыкі перыядаў.
- •4. Этнагенез беларускага народа
- •5. Рассяленне славян па тэррыторыі Беларусі і славянізацыя балтаў. Тэорыя субстратнага паходжання.
- •6. Станаўленне раннефеадальных дзяржаўных ўтварэнняў усходніх славян
- •7. Полацкае, Тураўскае і іншыя княствы на тэррыторыі Беларусі
- •8. Прыняцце і распаўсюджванне хрысціянства. Дзейнасць Ефрасінні Полацкай і Кірылы Тураўскага
- •9. Вялікае княства літоўскае: канцепцыі, перадумовы і асноўныя прычына фарміравання.
- •10. Палітычны лад вкл
- •11. Беларускія землі у грамадска-палітычным жыцці вкл
- •12. Геапалітычнае становішча вкл і барадзьба з мангола-татарамі і крыжакамі
- •13. Барацьба вкл з Тэўтонскім ордэнам і суперніцтва з Маскоўскай дзяржавай
- •14. Асаблівасці сацыяльна-эканамічнага развіцця беларускіх зямель у вкл
- •15. Культура Беларусі другой паловы хііі ст. Адраджэнне на Беларусі. Роля беларусскай культуры часоў вкл ў агульнаеўрапейскім культурна-цывілізацыйным працэссе.
- •16. Статуты вкл
- •17. Асаблівасці складвання канфесійных адносін на тэррыторыі Беларусі ў хvі-хvііі стст. Рэфармацыя і контррэфармацыя.
- •18.Брэсцкая цэркоўна-рэлігійная унія
- •19. Люблінская унія 1569 г.: вытокі і змест. Утварэнне Рэчы Паспалітай
- •20. Дзяржаўна-прававое становішча вкл у складзе Рэчы Паспалітай.
- •21. Тэндэнцыі развіцця фальварка-паншчыннай гаспадаркі ў Рэчы Паспалітай
- •22. Культурнае жыцце у сярэдзіне XVII-XVIII ст.
- •23. Рэч Паспалітая ў Еўрапейскай геапалітыцы. Войны і наступствы войнаў XVI-XVIII стст для Беларусі
- •24. Падзелы Рэчы паспалітай. Уключэнне беларускіх зямель у склад Расійскіх зямель.
- •25. Унутранняя палітыка Расіі ў беларускіх губерніях (1795-1917): саслоўная, нацыянальная, канфесійная,
- •26. Беларусь у вайне 1812 г.
- •27. Крызіс феадальна-прыгоніцкай сістэмы. Адмена прыгоннага права
- •28. Расійскі шлях палітычнай мадэрнізацыі: буржуазныя рэформы 60-70-х гг. Хіх ст
- •29. Беларускі нацыянальны рух на Беларусі ў першай палове хіх ст.: асноўныя арганізацыі і характэрныя рысы.
- •30. Беларускі нацыянальны рух ў к хіх ст – пачатку хх.: развіцце дэмакратычна-рэвалюцыйнага руху. Узніткненне палітычных партый
- •31. Фарміраванне беларускай нацыі: умовы і асаблівасці
- •32. Сталыпінскія рэформы на Беларусі
11. Беларускія землі у грамадска-палітычным жыцці вкл
Ўнутрыпалітычная жыццё Вялікага княства Літоўскага складалася пад уздзеяннем розных фактараў: барацьбы за ўладу паміж прадстаўнікамі літоўскай дынастыі, далейшай эскалацыі літоўскага ўплыву на заходнерускіх землях, а таксама пад уздзеяннем супярэчнасцей на этнічнай, рэлігійнай, маёмаснай і прававой аснове.Аказвалі ўплыў і асаблівасці знешнепалітычнай сітуацыі. У выніку гэтага вялікакняская ўлада ў XIV - XVI стст. не раз знаходзілася ў палітычным крызісе, што пагражала распадам дзяржавы. Якія былі прычыны гэтых крызісаў, якімі шляхамі яны пераадольвалі, і як гэта адбівалася на становішчы беларускіх зямель, мы зараз разгледзім.
Першае час пасля ўваходжання заходнерускіх зямель у склад Вялікага княства Літоўскага яшчэ захоўвалася іх адносная аўтаномнасць, унутраны лад і самабытнасць. Нашчадкі рускіх князёў дынастыі Рурыкавічаў, якія засталіся на сваіх месцах, працягвалі кіраваць мясцовым грамадствам разам са сваімі баярамі. Такімі былі князі Лукомскі, Друцкія, Вяземскія, Адоеўскага, Варатынскі і інш. Вялікае княства Літоўскае ў XIV ст. ўяўляла сабой кангламерат асобных зямель і уладанняў, якія былі аб'яднаны толькі тым, што падпарадкоўваліся вярхоўнай улады вялікага князя літоўскага. У астатнім заходнярускія князі былі поўнымі гаспадарамі ў сваіх уладаннях.
Паступова сітуацыя пачала змяняцца не на карысць беларускіх і іншых заходнерускіх княстваў. Гэта было выклікана шэрагам прычын: барацьбой за ўладу ў Вялікім княстве пасля смерці Гедыміна, імкненнем вялікакняскага пасаду да цэнтралізацыі дзяржавы, спробамі ўмацаваць пануючае становішча ў ёй літоўскіх феадалаў, прынізіць былую ролю і значэнне старажытнарускай дынастыі.Апошнія дасягалася рознымі спосабамі. Вялікую ролю гуляла сістэма зямельных талентаў, якой надавалася важнае палітычнае значэнне. Гедымін яшчэ пры жыцці раздаваў сынам зноў далучаныя землі на правах удзельнага княжання. Пасля яго смерці ўсё Вялікае княства Літоўскае было падзелена на 8 частак.
Сем з іх выпалі сынам Гедыміна: Манивиду, Нарымунта, Карияту, Альгерду, Кейстуту, Любарту і Евнуту. Восьмы, полацкі надзел, быў аддадзены пляменніку Гедыміна - Любцы. Унукі і праўнукі Гедыміна таксама валодалі заходнярускія землі. Сыны Альгерда атрымалі: Андрэй - Полацкае княства, Дзмітрый - Бранск, Канстанцін - Чарнігаўскае, Уладзімір - Кіеўскае. На Валыні (у Луцку) працягваў правіць брат Кейстута Любарт Гедзімінавіча-Дзмітрый Гедымінавіч. У менш буйных валынскіх гарадах сядзелі сыны Нарымунта і Карията. У княствах Пінскім і Свіслацкім кіравалі Наримунтавичи, а ў Заслаўі - сыны і ўнукі Евнута.
Свідрыгайла, сын Альгерда, атрымаў дарчых грамат 1387 у Беларусі зямлі ад свайго брата Ягайлы: «... горад Мінск ... з усімі Людміла і з зямлёю і з ўсякае пошлін і з прыбыткам і князі службовыя", а таксама г. Полацк з усімі воласцямі, воласці Свіслач, Бабруйск, Рэчыцу, Прапойск, Любашаны, Ігумен, Лагойск і іншыя гарады і вёскі "з Людміла і з усё даходы«. Вялікія ўладанні атрымаў У 1384 г. у Гродзенскай і Брэсцкай землях сын Кейстута Гедымінавічаў Вітаўт яшчэ да таго, як стаў вялікім князем.
Некаторыя літоўскія князі і ўплывовыя баяры, што з'яўляліся спачатку прадстаўнікамі цэнтральнай улады ў беларускіх землях (намеснікамі, старастамі) або прыдворнымі, сталі з часам буйнымі зямельнымі ўласнікамі (Радзівілам, Кежгайлы, Гаштольды, Насуты, Сангушкі і інш) .. Значнымі ўладаннямі (з надыходам каталіцтва) у канцы XIV - XV стст. была надзеленая каталіцкая царква, у прыватнасці епіскапства Віленскае.
Пашыраліся таксама валодання беларускіх (Сапегі, Іллінічаў, Валовіча, Тышкевічы) і ўкраінскіх (Астрожскія, Хадкевічы) феадалаў, якія праявілі вернасць ўладнай літоўскай дынастыі.
Насаджэнне літоўскага землеўладання мела на мэце пашырыць сацыяльную базу вялікакняскай улады, прывязаць славянскія землі шчыльней да цэнтра. Але павелічэнне прыватных уладанняў мела для цэнтральнай улады і пабочныя вынікі, таму што, раздаючы землі, вялікі князь зніжаў свае ўласныя зямельныя ўладанні (гаспадарскі дамен). А гэта скарачала матэрыяльную аснову яго ўлады ўнутры краіны. У той жа час ўзвышэнне эканамічнай ролі буйнога літоўскага баярства вяло да узвышэнню яго палітычнай ролі, што, у сваю чаргу, замацоўвала Фэдэратыўныя тэндэнцыі ў структуры дзяржавы.
Такім чынам, тэндэнцыя да федерализации з'явілася вынікам насаджэнні літоўскага ўплыву ў заходнерускіх землях і была ў пэўнай ступені прымусовай з боку цэнтральнай улады, паколькі ўлічвала поліэтнічная характар дзяржавы і моц рускага кампанента. Але закладзены з самага пачатку існавання ВКЛ вялікі нахіл у бок федералистских пачаў не мог не выклікаць у вялікакняскай улады ўзнікнення супрацьлеглай тэндэнцыі ў палітыцы да цэнтралізацыі.