18.Брэсцкая цэркоўна-рэлігійная унія

Брэсцкая унія (1596) Пачынаючы з 1590 года ў Брэсце праходзілі саборы заходне-рускай Царквы, якія мелі мэта наладзіць працягу царкоўнага жыцця ў неспрыяльных умовах, стварыліся для праваслаўных у аб'яднаным польска-літоўскім дзяржаве; адной з найбольш вострых праблем было прыніжанае становішча праваслаўнага рускага епіскапату, які, з аднаго боку , знаходзіўся ў залежнасці ад каталіцкай польскай шляхты, з другога боку, быў абмежаваны правамі патранату праваслаўнага дваранства. На саборы біскупаў у чэрвені 1595 быў канчаткова выпрацаваны тэкст («артыкулы») 33-х артыкулаў, якія змяшчаюць ўмовы, звернутыя да рымскаму папу і Жыгімонту III, на якіх епіскапат Кіеўскай мітраполіі гатовы быў прызнаць царкоўную юрысдыкцыі папства. У прыватнасці, згодна з артыкулаў, Кіеўскі мітрапаліт павінен быў захаваць права ставіць біскупаў мітраполіі без умяшання Рыма.

Акт аб уніі быў прыняты 9 Кастрычніка 1596 г на Саборы, які адкрыўся 6 кастрычніка 1596 г. у Брэсце, на якім прысутнічалі мітрапаліт Кіеўскі Міхаіл Рагозы, біскупы Луцкі, Уладзіміра-Валынскі, Полацкі, Пінскі і Холмскі, а таксама папскія і каралеўскія паслы і шэраг заходнерускіх біскупаў. Згодна з складзенай саборнай грамаце, біскупы пералічаных праваслаўных епархій прызнавалі сваім кіраўніком рымскага тату, прымалі рымска-каталіцкую дагматыкі, але захоўвалі набажэнства візантыйскага абраду на царкоўнаславянскай мове.

Мэтай Брэсцкай уніі з'яўлялася забеспячэнне для вышэйшага праваслаўнага духавенства на тэрыторыі Рэчы Паспалітай становішча, роўнага становішча каталіцкага духавенства, а таксама паслабленне дамаганняў Рускага цара на зямлі Паўднёва-Заходняй Русі.

Заключэнне Брэсцкай уніі прывяло пасля да стварэння Украінскай грекокатолической царквы. Паслядоўнікі уніі, асобы, якія прытрымліваюцца грекокатолического (уніяцкага) вызнаньня, называліся «уніятамі», прычым тэрмін часта меў негатыўную канатацыю пры ўжыванні іерархамі Рускай і Украінскай праваслаўных цэркваў, а таксама ў афіцыйнай савецкай гістарыяграфіі.

У 1596 г. у Брэсце адбыўся Сабор беларуска-ўкраінскага праваслаўя. У ім удзельнічалі прадстаўнікі дзвюх праваслаўных патрыярхаў-Канстанцінопальскага і Александрыйскага. Сабор раскалоўся на дзве часткі. Адну склалі прыхільнікі уніі, якіх узначаліў Львоўскі каталіцкі арцыбіскуп Суликовский. Другая частка складалася з праваслаўных, якія не былі згодныя з уніяй. Іх ўзначаліў Львоўскі ўсходні біскуп Гедэон Балабан. Праваслаўны сабор засядаў не ў храме, а ў прыватным доме, так як біскуп Пацей, да епархіі якога належаў Брэст, забараніў упускаць у гарадскія храмы праціўнікаў уніі. Уніяты пазбавілі сану біскупаў і адлучылі ад царквы тых з іх, хто быў супернікам, а праваслаўныя зрабілі тое ж самае ў адносінах да уніятаў.

Папа Рымскі і ўрад Рэчы Паспалітай палічылі унію якая адбылася. Паводле яе ўмоў, праваслаўная царква падпарадкоўвалася Папе Рымскаму, прыняла каталіцкую дагматыкі, захаваўшы праваслаўную абраднасць. Новая вера аддзялілася ад праваслаўнай і не злілася з каталіцтвам. У гэтым была яе спецыфіка. Брэсцкая царкоўная унія была заклікана закласці аснову аб'яднання народаў-палякаў і беларусаў, каталікоў і праваслаўных. Аднак яна не прынесла ў Беларусь міру і згоды. У Беларусі пачалося гвалтоўнае насаджэнне уніяцтва і каталіцызму. Рэлігійная жыццё стала суправаджацца барацьбой. У закрыцці праваслаўных храмаў і манастыроў, у гвалтоўным насаджэнні уніі асабліва вызначыўся полацкі уніяцкі архіепіскап Язафат Кунцэвіч. У 1623 г. у Віцебску ўспыхнула паўстанне, Кунцэвіч і яго паплечнікі былі забітыя. Над паўсталымі была ўчынены жорсткая расправа.

У СССР уніяты пераследаваліся: іх царква была забароненая вясной 1946 года ў адпаведнасці з рашэннямі Львоўскага Сабору, які абвесціў аб скасаванні Брэсцкай уніі, храмы былі перададзеныя епархіях Маскоўскага Патрыярхату (гл.: Львоўскі сабор 1946 года).

З 1990 года на захадзе Украіны пачаўся працэс адраджэння Грэка-каталіцкай царквы і вяртанне храмаў, адабраных у грекокатоликов ў 1946 годзе.

Ўніяцкая царква - (грэка-каталіцкая), хрысціянскае аб'яднанне, створана Брэсцкай уніяй ў 1596. Падпарадкоўвалася папы рымскага, прызнавала асноўныя дагматы каталіцкай царквы пры захаванні праваслаўных абрадаў.

Так скончылася ў Беларусі існаванне Брэсцкай уніі, чыннікаў шмат гора і бедстваў беларускага народа.