8. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у складзе Вялікага княства Літоўскага. Рускага і Жамойцкага ў 13-16 стст. Аграрная рэформа Жыгімонта Аўгуста (валочная памера).

У 13-пёр пол 16 у на терр Беларусі працягваецца фармаванне феадальных адносін. З/х працай займаецца вялікая частка насельніцтва. Гл. заняткі людзей: земляробства, жывёлагадоўля, рамяство, паляванне, рыбалоўства. З/х было натуральным. Сельскі двор звалі -дым, што пазначала сям'ю і яе ўласнасць. Значную ролю ў сельскім жыцці гуляла суполка. Яна арганізоўвала сялянскае землекарыстанне і выплату феадальнай рэнты. Кіравалі суполкай старцы і десятские, якія выбіраліся самой суполкай. За карыстанне зямлёй сяляне выплачвалі шэраг павіннасцяў. Сяляне дзяліліся ў залежнасці ад павіннасці на тяглых, аблогавых, агароднікаў і слугаў; па ступені феадальнай залежнасці на ворных, непахотных і чэлядзь. Галоўным уладальнікам зямлі ў ВКЛ з'яўляўся князь. Землі дзяліліся на дзярж-венныя і дзелі. У 16 стагоддзі 1/3 насельніцтва пражывала на дзярж-венных землях(усход ВКЛ), на захадзе- дзелі землі. Дробныя землеўласнікі як правіла служылі ў князя .Іх сталі зваць шляхтай, а буйныя землеўласнікі-паны, магнаты. Некаторыя з іх былі князямі, іншыя атрымоўвалі зямлю за ваенную дзярж службу.Аграрная рэформа 1557г.

Рост гарадоў, гандлю, рамёстваў у 15 ст выклікаў уздым попыту на збожжа і інш. з/х прадукты. У сярэдзіне 16в каб павялічыць прыбыткі з дзярж-венных земляў Вялікі князь Жыгімонт 2 Аўгуст праводзіць рэформу "валочная памера". Сутнасць: павялічыць прыбытак казны

шляхам дакладнага ўліку сялянскіх земляў і абкласці сялян павіннасцю пропорц. кол-ву занятых імі земляў. Адзінка абкладання-валока=21,36 га. Уся зямля ў маёнтках дзялілася на валачы. Лепшыя з іх адводзіліся пад княжае хоз-ва. Іншыя раздаваліся сялянам(валока або яе частка так каб сапраўды ўсталяваць павіннасць). Услед за дзярж землямі была праведзеная рэформа феод земляў. Да канца 16-крысоў 17в-рэформа завершаная. У выніку да гэтага часу канчаткова аформілася прыгоннае права.Развіццё рамяства і гандлю.

У 13-17в у ВКЛ пачынаецца бурнае развіццё рамяства. Наиб значныя рамяство- апрацоўка металу(балотная руда).Самыя распаўсюджаныя выгляды рамёстваў: ювелірнае, апрацоўка дрэва, ганчарнае, выраб шкур, піваварства. У другі пол 16в >100 рамёстваў, у пёр пол 17в-200.Для абароны сваіх інтарэсаў рамеснікі аб'ядноўваліся ў цэха(объед рамеснікаў адной або неск. сумежных спецыяльнасцяў). Рамеснікам кот не ўступалі ў цэха забаранялася займацца рамяством і іх выраба былі горш. Цэх складаўся з 60-70 чал. і дзяліўся на майстра/челядники/вучні. Жыццё- у адпаведнасці з традыцыямі кот захоўваліся ў скрыне- статут, граматы, эмблема. Падчас вайны цэха- баявыя атрады для абароны горада.Гандаль.

Купцы стваралі свае аб'яднанні- братэрствы або гільдыі. Наладжвалася сталы гандаль у гарадах: 1-2 разу ў тыдзень гандаль, 1-3 разу ў год кірмаша. Развівалася і замежны гандаль: экспарт-збожжа, сала, воск, лес, шкуры, меха, попел, лён; імпарт- жалеза, медзь, волава, драг. металы, віна, дарагая тканіна, соль. Усяго ў шэры 17в у ВКЛ было 757 гарадоў і мястэчкаў з іх 467 на нашай терр. Большасць з іх прыналежыла князю, астатнія- дзелі. У некаторых гарадах :частка горада прыналежыла магнату, частка- князю.80% насельніцтва гарадоў ВКЛ -беларусы, затым літоўцы і палякі. У стагоддзі з'яўляюцца габрэі і татары. Па меры росту гарадоў, расло імкненне атрымаць незалежную ад павета або воласці сістэму кіравання. Такая сістэма самакіравання рэгламентавалася ў то час нормамі магдэбургскага права. Сутнасць- вызваленне гараджан ад подсудности і ўлады князя, службоўцаў, намеснікаў, феадалаў, стараст, ваявод. Першым такое права атрымаў нямецкі горад Магдэбург у 13 стагоддзі. У ВКЛ- Брэст(1390), Гародня(1391), Слуцк, Менск(1499).