3. Вялікае перасяленне народаў. Рассяленне індаеўрапейцаў. Балты і славяне на тэрыторыі сучаснай Беларусі.

Этнас (ад грэч. ethnos – племя, народ) – устойлівая супольнасць людзей, якая склалася гістарычна на пэўнай тэрыторыі, мае агульную мову, культуру, побыт, псіхалагічныя рысы і самасвядомасць.Індаеўрапейскі перыяд этнічнай гісторыі Беларусі пачаўся ў бронзавым веку з часу рассялення на яе тэрыторыі індаеўрапейскіх плямён. Яго храналагічныя рамкі: 3–2 тыс. гг. да н.э. – да нашага часу.Прыкладна 3 – 2 тыс. гг. да н.э. адбыўся дэмаграфічны выбух, пачалося “вялікае перасяленне народаў”.Інснуе некалькі канцэпцый прарадзімы індаеўрапейцаў. Адна з іх – канцэпцыя еўрапейскай лакалізацыі – Паўночнай Германіі і Паўднёвай Скандынавіі. У канцы ХІХ – пачатку ХХ ст. узнікла званая балканская канцэпцыя прарадзімы індаеўрапейцаў.Найбольш навукова абгрунтаванай з’яўляецца канцэпцыя пярэднеазіяцкай прарадзімы індаеўрапейцаў. У адпаведнасці з ёй праіндаеўрапейцы да міграцыі жылі ў Пярэдняй Азіі, там, дзе цяпер знаходзяцца Іран, Ірак, АфганістанУ 4–3 тысячагоддзі да н.э. пачалася міграцыя праіндаеўрапейцаў са сваёй прарадзімы. Гэты магутны міграцыйны паток стаў крыніцай рассялення праіндаеўрапейцаў у Еўропе, у тым ліку і ў Беларусі.Пры сустрэчы з мясцовым насельніцтвам індаеўрапейцы, якія знаходзіліся на больш высокай ступені сацыяльна-эканамічнага развіцця перамагалі яго і асімілявалі. У выніку асіміляцыі мясцовага неалітычнага насельніцтва індаеўрапейцамі сфарміраваўся новы этнас – балты. Балты жылі на тэрыторыі сучаснай Беларусі да прыходу сюды славян.Каменны век уступіў месца бронзаваму веку (3–2 тыс. гг. да н.э. – 1 тыс. гг. да н.э.). Агульная колькасць насельніцтва ў бронзавым веку магла быць ад 50 да 75 тыс. чалавек.Бронзавы век уступіў месца жалезнаму веку (1 тыс. гг. да н.э. – IV–V стст. н.э.). Мясцовыя плямёны асвоілі жалезаапрацоўку.Ёсць некалькі канцэпцый прарадзімы славян. Але найбольш навукова абгрунтаванай і распаўсюджанай з’яўляецца канцэпцыя цэнтральнаеўрапейскай лакалізацыі славян, паводле якой прарадзімай славян трэба лічыць тэрыторыю дзе сёння знаходзяцца Германія, Чэхія, Славакія, Польшча, самыя заходнія раёны Беларусі. У IV–VII стст. адбылося другое “вялікае перасяленне народаў”. Аднак яго храналагічныя Са сваёй прарадзімы частка славян пачала масавы рух на поўдзень. Сёння гэта – балгары, сербы, харваты, славенцы, македонцы і інш.Другая частка славян са сваёй прарадзімы рухалася на ўсход. Яны асімілявалі мясцовае балцкае, фіна-угорскае і цюркскае насельніцтва. Усходнія славяне сёння – гэта беларусы, рускія і ўкраінцы.У VI–VII стст. славяне пачынаюць пранікаць у балцкі арэал. У VIII–IX стст. пачынаецца масавае рассяленне славян на тэрыторыі сучаснай Беларусі. У выніку славяна-балцкага ўзаемадзеяння ўзніклі крывічы, дрыгавічы, радзімічы – не непасрэдныя продкі беларусаў, а этнічныя супольнасці на тэрыторыі сучаснай Беларусі ў IX – першай палове XII ст.

4. Тэорыі паходжання беларусаў і тэрміна «Белая Русь».

У навуцы існуюць розныя версіі паходжання тэрміна "Беларусь".Адны даследнікі злучаюць паходжанне тэрміна з кліматычнымі, геаграфічнымі і этнаграфічнымі асаблівасцямі:

-светлая скура, русыя валасы, светлыя вочы

-насілі белую ільняную вопратку

-шмат бярозавых гаяў і лясоў

-у перыяд феадалізму было халадней-багацце снягоў

Іншыя навукоўцы злучаюць паходжанне тэрміна з знешнепалітычнымі фактарамі ("белая"-вольная ад татара-мангол).Гэтай канцэпцыі супярэчыць той факт, што назоў "белая русь" атрымала найбольшае распаўсюджванне на нашай тэрыторыі ў то перыяд ,калі ўсходне-славянскія землі былі ўжо незалежнымі ад мангола-татараў.Сам тэрмін "Белая Русь" з'явіўся ў XII стагоддзі і ставіўся ў то час да Ўладзіміра-Суздальскаму княству.У XV стагоддзі тэрмін "Белая Русь" ужываўся для пазначэння Маскоўскай русі.У канцы XV-сярэдзіне XVI у. у літаратурных крыніцах (у асноўным у летапісах)прасочвалася паданне аб "Белай Русі" як асобнай беларускай, беларуска-украінскай або беларуска-рускай тэрыторыі.Упершыню ў афіцыйным дакуменце-грамаце караля Яна Собесскага ад 1675г. спажыўся тэрмін "Беларусь",

"Беларуская праваслаўная дыяцэзія" для Магілёўскай, Мсціслаўскай і Аршанскай дыяцэзій.Спачатку беларускай звалася толькі Магілёўская праваслаўная дыяцэзія. Паступова гэтым тэрмінам сталі зваць усе землі на якія распаўсюджвалася ўлада Магілёўскага біскупа. Пасля далучэння ў 1772г. поўнача-усходніх земляў Белорусі і Расіі гэты назоў набыла новае адміністрацыйна-геаграфічнае значэнне: ім сталі зваць дзве новыя, якія далучыліся губерні- Полацкую і Магілёўскую, якія ў 1796г. былі об’яднаны ў адну Беларускую губерню з цэнтрам у горадзе Віцебску.Паступова на працягу XIX стагоддзі тэрмін "Белая Русь" распаўсюдзіўся на Менскую, Гарадзенскую і Віленскую губерні.