20. Люблінская ўнія і ўтварэнне Рэчы Паспалітай. Умовы аб'яднання вкл і Польшчы.

ВКЛ у другой палове 18в. апынулася ў вельмі цяжкім становішчы. Пачалася Лівонская вайна. І войска Яна Грознага захапілі шэраг гарадоў Беларусі. Са боку Польшчы вялася актыўная каталіцкая прапаганда. Польскія магнаты тэрарызавалі наша насельніцтва прымежны земляў, рабілі набегі, рабавалі. Пры гэтым палякі аказваліся бяскарнымі, бо польскі ўрад падтрымлівала сваіх, заяўляючы, набегі спыняцца як толькі землі будуць далучаныя да Польшчы. Жыгімонт 2 Аўгуст (ВКЛ) стаяў на боку палякаў. У гэтай сітуацыі палякі абяцалі, што як толькі ВКЛ будзе далучана да Польшчы ўся наша праваслаўная шляхта атрымае тыя жа пава, што і каталікі. Насельніцтва ВКЛ не жадала ліквідацыі самастойнасці дзяржавы. Нашы феадалы загадай перамовы з Польшчай толькі пра больш цесны саюз дзяржаў, але пры ўмове раўнапраўя. 1563 г. - віленскі сойм зацвердзіў адмысловыя інструкцыі для перамоў з палякамі, у якой дэлегатам даручалася ахоўваць інтарэсы ВКЛ. Па гэтай інструкцыі дапушчалася існаванне адзінага кіраўніка і скліканне сумесных соймаў для рашэння агульных спраў. Але пры гэтым у кожнай дзяржаве павінны быць самастойны органы ўлады, асобныя ўзброеныя сілы, казна і заканадаўства. Ідэю ўніі з Польшчай на ўмовах раўнапраўя падтрымала большасць княства. Яны бачылі магчымасць умацаваць сваё становішча ўсярэдзіне сваёй краіны і атрымаць дапамогу ад Расіі.

Разыходжанні былі толькі ва ўмовах уніі. У снежні 1568 г. Жыгімонт Аўгуст выдае грамату, у кот. клянецца ахоўваць правы і інтарэсы ВКЛ, і не прымушаць прадстаўнікоў ВКЛ да ўніі. Дамаўленні а таксама надзея атрымаць дапамогу ў вайне скланяли прадстаўнікоў княства прыехаць у Люблін на перамовы (бо справы на Лівонскай вайне былі вельмі цяжкія).

10 студзеня 1569 г. пачаліся паседжанні люблінскага сойма. З першых гадзін сойма палякі заявілі , што жадаюць поўнай ліквідацыі княства і падрыхтавалі дакумент, з патрабаваннем падпісаць яго без усякага абмеркавання. Прадстаўнікі ВКЛ не здаваліся, асабліва супрацівіліся М. Радзивил, Я. Хадкевич і Я. Валовіч. Нашы дэлегаты не падпарадкаваліся рашэнню сойма. І першага сакавіка яны пакінулі Люблін, а ў след на імі з'ехалі ўсе дэлегаты якія ўяўляюць наша дзяржава. Каб прывесці да паслухмянства нашых дэлегатаў, Жыгімонт Аўгуст пайшоў на здраду інтарэсаў ВКЛ: 5го сакавіка быў выдадзены пазапраўны акт аб адлучэнні польскай зямлі ад ВКЛ. 26 траўня да Польшчы падлучаецца Подолье і Клевщина. Гэтыя акты былі пазапраўнымі бо ў адпаведнасці са статутам ВКЛ ад 1566 года Вялікі князь не меў права памяншаць тэрыторыю дзярж-у без згоды радыя і сойма. Пасля страты значнай тэрыторыі ВКЛ не магло даўжэй самастойна весці вайну і змушанае было падпісаць унію на ўмовах прадыктаваных палякамі. 1 ліпеня 1569 г. было зацверджана рашэнне люблінскага сойма Привилей-дамова. Паводле ўмоў уніі:

- ВКЛ і каралеўства Польскае аб'ядноўваюцца ў адно дзярж-ва - у Прамову Поспалитую

- РП павінна мець адзінага караля, ён выбіраўся на агульным сойме і кароны польскай, і ВКЛ.

- радая і сойм павінны быць агульнымі для Польшчы і ВКЛ

- асобных соймаў для ВКЛ кароль збіраць не павінен.

- усе законы, якія дзейнічалі раней у абодвух дзярж-вах заставаліся ў сіле.

- для абодвух дзярж-у прадугледжвалася агульная знешняя палітыка і адзіная грашовая сістэма.

Гэтая ўнія ператварыла дынастычную ўнію паміж Польшчай і ВКЛ у дзяржаўную. Для ВКЛ пасля ўніі нічога не змянілася. ВКЛ не перастала існаваць, захавала сваю тэрыторыю (але без Украіны), Вкл мела сваю адміністрацыйную сістэму, органы ўлады, дзярж. мова. У канцэпцыю новага дзярж-у РП уваходзілі пытанні сумеснай міжнароднай палітыкі і сумеснай абароны. Аб'яднанне ВКЛ і Польшчы паўплывала на ход лівонскай вайны. У 1582 г. паміж Расіяй і РП быў складзены мірная дамова тэрмінам на 10 гадоў.