12 Фарміраванне беларускай народнасці

Уключ. зах.рус. зямель у склад ВКЛ супадае з працягам прац. фармірав. народнасці. Народн. – гіст. сфарміравауш. супольнасць людзей, для якой характ. адзіная мова, тэрыт., пануючы эканам. лад (натур. гасп.), псіхічны склад, культ. і этнічн. самасвяд.. Народн., якая толькі пачынае фармірав., назыв. протанароднасцю. Бел. народн. фармірав. і існавала у 12-19 ст.. Народн., як этнічную супольнасць папярэжвалі такія супольнасці, як род і племя. Народн. характ. для рабаулад. і феад. грамадства. Як толькі з’яул. парасткі капіталізма (на Бел. апош. трэць 18 ст.), пачын. працэс ператвар. феад. народн. у бурж. нацыю. Нацыя – непазбежны прадукт і форма развіцця бурж. грам.. Фармірав. бел. Народнасці супадае з масавым рассяленнем славян, іх узаемдз. з мясц. этнасамі, асіміліраванне славянамі мясц. насельн. Славяне, якія рассяліліся на тэрыт. суч. Бел., перамяшаліся з балтамі. Але гэта яшчэ былі слав. этн. супольнасці крывіч., дрыгавіч., радзім., Гэтыя этн. суп. у межах Кіеу.Русі аб’ядналіся і утвар. Старажытнарус. народн.. Пасля расп. КР у ХІ-ХІІ ст. распал. стар.рус. народн. Прыкл. з ХІІ ст. пачын. працэс фармірав. бел., рус., і укр. народн.. Гэты працэс заняу перыяд феад. раздробл. (ХІІ-ХІІІ ст.), перыяд знаходж. бел. зямель у складзе ВКЛ (2-я пал ХІІІ – 1-я пал 16 ст.) і перыяд знаходж. бел. ямель у складзе РП. (2-я пал. 16 – кан. 18 ст.) і нават перыяд знах.Бел. у складзе РІмп (кан. 18 – пач. 19 ст.).

У 13-16 ст. паступ. фармір. этн. бел. тэрыт. – агульн. рысы гасп. дзейн., аднольк. бытав. культ., аг. рысы у абрад. і звыч., у маст. творч. Фарміруецца адзіная стар.бел. мова. Гэта мова пат. станов. афіц. мовай дзярж. дакументау.

Яшчэ адна прыкм. народн. – этн. самасвяд. – фармір. больш склад. і доуга. Яна з’яул. тады, калі народ пачынае аддзяляць сябе ад інш. народау. У перыяд ВКЛ бел. адрознівалі сябе ад літ. і палякау, бо яны размаул. на чужой мове і насаджвалі на бел. землях катал. веру. Значна пазней бел. народ адрознівае сябе ад рус. нар. Агульныя. паліт. і экан. склад зах.рус. княствау у складзе ВКЛ, адзіная рэліг., мова продкау, аг. культ. – усе гэта прыв. да таго, што насельн. бел. тэрыт. ВКЛ доуга назыв. сябе рускім. Паняцце “праваслауны” асэнсоўваецца з паняццем “рускі”. Вось чаму этн. самасвяд. у бел. сфарміравалася значна пазней за інш. прыкметы народнасці. Таксама фармір. адзіная культура.

13 Культура др пал хііі - перш пал хvі ст

Развівалася на асн. засвойвання традыцый высокаразв. візант. і стар.рус. культур, пад уздзеяннем сац.- эканам. і грам.-паліт. ладу ВКЛ. Адной з крыніц бел. культуры быу фальклор, які адлюстр. гіст. побыту народа. Бел. культ. мела у асн. рысах сярэневяк. характ., развівалася на феад.-прыгоннай аснове. Царква унесла значны уклад у разв. асветы, грам.-паліт. думкі, літ-ры, музыкі, жывапісу. Кантакты Бел. з Зах.Еур. прывялі да узнікн. новых з’яу у бел. куьт..

Ішло развіцце старабел. мовы. Больш. актау і грамат ВКЛ былі напісаны кірыліцай. З усіх жанрау бел. літ. найбольш дынам. развів. летапісы (Хроніка ВКЛі Жамойцкага, Хроніка Быхауца).

Прадстаўніком рэнесансавай культуры на Беларусі быў першадрукар, гуманіст і асветнік Ф. Скарына (каля 1490 г. – каля 1551 г.). У Празе Ф. Скарына пры дапамозе заможных віленскіх і полацкіх мяшчан заснаваў друкарню. 6 жніўня 1517 г. выйшла з друку першая кніга “Псалтыр”. Першадрукар выдаў пераважную частку Старого Запавету Бібліі, прычым выбраў найбольш важныя кнігі.

Выдатным дзеячам беларускай культуры быў паэт-гуманіст, прадстаўнік новалацінскай літаратурнай школы М. Гусоўскі. Нарадзіўся паэт у сям’і вялікакняскага лоўчага і атрымаў адукацыю ў Вільні, Польшчы, Італіі.

У архітэктуры шыр. расп. атрымала готыка – маст. стыль, запазычаны у Зах.Еур. – вял. вышыня, вертык. лініі, вузк. стральч. парталы і вокны з каляр. вітражамі, выс. вежамі. (замкі у Лідзе, Новагар., Крэве, Вільні). У пач. 16 ст. з’явіуся Мірскі замак. Значн. месца займала культавае дойлідства. У сув. з пашыр. каталіц. пачал. буд. касцелау (касцел св. духа у Гродне). З’яул. інкастэляваныя храмы (Мураванкауская царква).

У выяул маст. Бел. вылуч. іканапіс, фрэскі, кніжн. мініяцюра, гравюра, арнамент, драул. разьбяная скульптура. Творы манум. жываісу – фрэска

Развіцце свецкага жывапісу (Трокскі замк фрэскі Вітауту). У 16 ст. магнаты пачын. збіраць творы зах.еур. мастакоу. Прадстауленне галерэй продкау (Радзівілау, Сапегау, Тышкевічау)

Т.ч. др.пал. 13 – перш. пал. 16 ст. – яркі перыяд у развіцці бел. культуры, перыяд росту паліт. і патрыят. свяд. бел., сінтэзу рэнесансава-гуманіст. павевау і сярэднявяк. рэліг. традыцый у дух. жыцці, пашырэнне культ. связей паміж бел. і ін. народамі.