3. Матэрыялы семінарскіх заняткаў па дысцыпліне Тэма 1. Мова і соцыум. Беларуская мова сярод славянскіх моў. (2 гадзіны)

План

1. Паняцце мовы. Гіпотэзы паходжання мовы.

2. Соцыум. Формы беларускай нацыянальнай мовы.

3. Функцыі мовы ў грамадстве. Нацыянальная мова і духоўная культура народа.

4.Характарыстыка славянскай моўнай супольнасці. Агульнаславянская мова -

аснова. Вылучэнне ўсходнеславянскай мовы (VI - VII ст. н.э.).

5. Білінгвізм. Аспекты беларуска-рускага білінгвізму.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Янкоўскі Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы. - Мн., 1989.

3. Шакун Л.М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы.-Мн.,1989.

Тэма 2. Гістарычныя этапы фарміравання і развіцця беларускай мовы. (2 гадзіны)

План

1. Фарміраванне беларускай народнасці і беларускай мовы (XIV - XVI ст.ст.).

2. Дзяржаўны статус беларускай мовы ў ВКЛ.

3. Прычыны заняпаду беларускай мовы ў Рэчы Паспалітай.

4. Беларуская мова ў 20-я гады 20 стагоддзя.

5. Моўныя рэформы на Беларусі.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Янкоўскі Ф.М. Гістарычная граматыка беларускай мовы. - Мн., 1989.

3. Шакун Л.М. Гісторыя беларускай літаратурнай мовы. - Мн., 1989.

Тэма 3. Лексікалогія. Слова. Лексічнае занчэнне слова. Класіфікацыя беларускай лексікі (2 гадзіны)

План

1. Лексікалогія. Слова як асноўная адзінка мовы. Лексічнае і граматычнае значэнне слова. Прамое і пераноснае значэнне. Монасемантычныя і полiсемічныя словы.

2. Лексіка паводле паходжання.

3. Агульнаўжывальня лексіка і лексіка абмежаванага ўжытку.

4. Лексіка і тэрміналогія.

5. Лексікаграфія. Тыпы слоўнікаў. Тэрміналагічныя слоўнікі беларускай мовы.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

2. Малажай Г.М. Сучасная беларуская мова: Слова. Перыфраза. Фразеалагізм. - Мн., 1992.

3. Красней В.П. Лексіка і фразеалогія беларускай мовы. - Мн., 1982.

Тэма 4. Тэрміналогія беларускай мовы. Лексікаграфія. (2 гадзіны)

План

1. Паняцце тэрміна. Слова і словазлучэнне ў ролі тэрміна. Тэрміналогія. Тэрміналагізацыя і дэтэрміналагізацыя. Асаблівасці словаўтварэння беларускай тэрміналогіі. Тэрміны, запазычаныя з іншых моў. Іх асваенне ў беларускай мове.

2. З гісторыі беларускай навуковай тэрміналогіі.Асноўныя прынцыпы яе выпрацоўкі ў 20-30-я гг. 20 ст. Крыніцы фарміравання беларускай тэрміналогіі. Роля жывой народнай мовы ў складванні i развіцці беларускай тэрміналагічнай лексікі. Беларуская навуковая тэрміналогія на сучасным этапе.

3. Тыпы слоўнікаў. Тэрміналагічныя слоўнікі i даведнікі, ix роля i месца ў лексікаграфічнай сістэме беларускай мовы. Сістэма пада­чы тэрмінаў у тлумачальных i перакладных слоўніках, у слоўніках іншамоўных слоў.

4. Звесткі з гicтopыi беларускай тэрміналагічнай лексікаграфіі. Тэрміналагічная лексікаграфія 20-30 х i 90-х гадоў ХХ ст.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

2. Малажай Г.М. Сучасная беларуская мова: Слова. Перыфраза. Фразеалагізм. - Мн., 1992.

3. Красней В.П. Лексіка і фразеалогія беларускай мовы. - Мн., 1982.

3. Тэорыя і практыка беларускай тэрміналогіі/ Навук.рэд. А.І.Падлужны. - Мн.: Бел.навука, 1999. – 175 с.

Тэма 5. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці фанетычнай сістэмы беларускай мовы. Асноўныя патрабаванні беларускага вымаўлення і правапісу (2 гадзіны).

План

1. Паняцце білінгвізму. Моўная інтэрферэнцыя як вынік білінгвізму. Віды інтэрферэнцыі (фанетычная, акцэнтная, лексічная, марфалагічная, сінтаксічная, словаўтваральная).

2. Паняцце моўнай нормы.

3. Асаблівасці фанетычнай сістэмы мовы.

4. Арфаэпічныя нормы беларускай літаратурнай мовы i прычыны ix парушэння. Асаблівасці беларускага літаратурнага вымаўлення ў параўнаннг з рускім. Графіка.

5. Асноўныя асаблівасці беларускай арфаграфіі. Новыя правілы беларускай арфаграфіі і пунктуацыі.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

Дадатковая:

1. Бордович А.М. и др. Сопоставительный курс русского и белорусского языков: Учеб.пособие. – Мн.: Універсітэцкае,1999. –223 с.

Тэма 6. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці марфалагічнай сістэмы беларускай мовы (2 гадзіны)

План

1.Назоўнік (несупадзенне ў родзе, ліку, скланенні; канчаткі –у (ю), -а (я) ў родным склоне; чаргаванне канцавых зычных к//ц, г//з, х//с у месным і давальным склонах; канчаткі назоў-нікаў у месным склоне; скланенне назоўнікаў на –мя; скланенне асобавых і ўласных назоўнікаў).

2. Прыметнік. Утварэнне і ўжыванне формаў ступеняў параўнання якасных прыметнікаў. Выкарыстанне элятыўных форм у беларускай і рускай мовах. Прыналежныя прыметнікі. Іх утварэнне.

3. Лічэбнік. Асаблівасці спалучэння лічэбнікаў. Спалучэнне лічэбнікаў два, тры, чатыры з назоўнікамі).

4. Асаблівасці ўтварэння займеннікаў; асаблівасці ўжывання займеннікаў.

5. Дзеяслоў. Спецыфіка спражэння. Асаблівасці канчаткаў І і ІІ спражэння дзеясловаў у 3-й асобе адзіночнага ліку. Спосабы перадачы дзеепрыметнікаў у складзе тэрміналагічных словазлучэнняў пры перакладзе на беларускую мову. 6. Прыслоўе. Асаблівасці ўтварэння i ўжывання формаў ступеней параўнання ў адрозненне ад рускай мовы.

Літаратура:

Асноўная:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.1: Фанетыка. Арфаэпія. Графіка. Арфаграфія. Лексікалогія. Фразеалогія. Марфемная будова слова і словаўтварэнне. Марфалогія: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 318 с.

2. Бордович А.М. и др. Сопоставительный курс русского и белорусского языков: Учеб.пособие. – Мн.: Універсітэцкае,1999. –223 с.

Дадатковая:

1. Блінава Э.Д. Беларуская мова. - Мн., 1996.

2. Лепешаў І.Я. Практыкум па бел.мове: Вучэбны дапаможнік для філал.фак. пед. Ін-таў /Пад рэд. Ф.М.Янкоўскага. - Мн., 1988.

3. Кривицкий А.А., Подлужный А.И. Учебник белорусского языка: Для самообразования. - Мн., 1994.

Тэма 7. Праблемы беларуска-рускай інтэрферэнцыі. Асаблівасці беларускага сінтаксісу. (2 гадзіны)

План

1.Словазлучэнне. Адрозненні ў будове некаторых словазлучэнняў у рускай і беларускай мовах. Кардынацыя дзейніка і выказніка. Асаблівасці кіравання дзеясловаў у бел. мове.

2. Асаблівасці ўжывання простых і складаных сказаў. Структура і граматычныя асаблівасці простага сказа. Структура і граматычныя асаблівасці складанага сказа. Тыпы складаных сказаў.

Асноўная літаратура:

1. Беларуская мова. У 2 ч. Ч.2: Сінтаксіс: падручнік/ Пад агул.рэ.д. Л.М. Грыгор'евай. - Мн.: Выш.шк., 2001. - 222 с.

Тэма 8. Функцыянальныя стылі беларускай мовы. (2 гадзіны)

План

1. Стылістыка як лінгвістычная дысцыпліна. Функцыянальныя стылі беларускай мовы, іх класіфікацыя.

2. Асноўныя падстылі і функцыі навуковага стылю (уласна навуковы, (акадэмічны), навукова-папулярны, вучэбна-навуковы і інш.). Адметныя асаблівасці навуковага стылю.

3. Афіцыйна-дзелавы стыль і яго асноўныя падстылі Канцылярскі,юрыдычны, дыпламатычны). Функцыі і характэрныя асаблівасці афіцыйна-дзелавога стылю.

4. Асаблівасці публіцыстычнага стылю. Узаемапранікненне стыляў.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

3. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.

Тэма 9. Навуковы тэкст. Моўныя сродкі навуковага стылю. (2 гадзіны)

План

1. Навуковы стыль і яго функцыянальна-камунікатыўныя характарыстыкі

2. Сістэма моўных сродкаў навуковага стылю (агульна навуковая, тэрміналагічная лексіка; сродкі лагічнай сувязі).

3. Марфалагічныя асаблівасці навуковага стылю.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

3. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.

Тэма 10. Структура і моўнае афармленне. Сістэма жанраў навуковай літаратуры. (2 гадзіны)

План

1. Жанравая разнастайнасць навуковага тэксту і вуснага выступлення (артыкул, даклад, рэферат, анатацыя, рэзюме). Патарбаванні да іх напісання і афармлення.

2. Кампазіцыйна-стуктурная арганізацыя навуковага тэксту.

3. Лексіка-граматычны.

4. Сродкі сувязі на ўзроўні сказаў, абзацаў, адрэзкаў тэксту (лексічныя паўторы, указальныя і асабовыя займеннікі, пабочныя словы).

5. Кампазіцыйна-структурны і лексіка-граматычны аналіз тэкстаў па спецыяльнасці.

6. Кампазіцыйна-змястоўная і лінгвістычная арганізацыя анатацыі, рэферата. Жанр рэзюмэ і яго асаблівасці. Лексіка-сінтаксічныя канструкцыі афармлення вывадаў, высноў.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

3. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.

Тэма 11. Рысы і моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю. (2 гадзіны)

План

1. Асноўныя рысы афіцыйна-справавога стыл.

2. Моўныя сродкі афіцыйна-справавога стылю

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

3. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.

Тэма 12. Структура і моўнае афармленне. Віды афіцыйна-справавых тэкстаў. Справавыя лісты: моўнае афармленне і рэдагаванне. (2 гадзіны)

План

1. Паняцці “дакумент” і “службовы дакумент”. Лексіка-граматычныя асаблівасці мовы справавых папер і службовых дакументаў. Паняцце канцылярскага штампа.

2. Групы афіцыйна-справавых дакументаў па сваім функцыянальным прызначэнні.

3. Спосабы выкладання матэрыялу ў дакуменце. Віды дакументаў.

4. Класіфікацыя справавых лістоў. Справавыя лісты. Групы справавых лістоў па функцыянальным прызначэнні. Кампазіцыя, моўныя канструкцыі справавых лістоў.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

3. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.

Тэма 13. Маўленне. Культура маўлення. Моўныя нормы. Тэхніка і выразнасць маўлення. Публічнае выступленне. Маўленчы этыкет і культутра зносін. (2 гадзіны)

План

1. Мова і маўленне.

2. Культура маўлення. Асноўныя камунікатыўныя якасці маўлення.

3. Тэхніка і выразнасць маўлення (голас, маўленчае дыханне, дыкцыя, інтанацыя). Узаемадзеянне вербальных і невербальных сродкаў маўлення. Публічнае выступленне. Асноўныя якасці-паказчыкі паспяховага выступлення. Маўленчы этыкет і культура зносін.

Асноўная літаратура:

1. Цікоцкі М.Я. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1995.

2. Каўрус А.А. Стылістыка беларускай мовы. - Мн., 1987.

3. Асновы культуры маўлення і стылістыкі: Вучэбны дапаможнік/ У.В. Анічэнка і інш.; Пад рэд.У.В. Анічэнкі. – Мн.: Універсітэцкае, 1992.