41. Приотритетные направления…,система подготовки кадров..

Паварот у развіцці гістарычнай навукі Беларусі адбываецца ў другой палове 80-х гг. пад уплывам «перабудовы». У гістарычнай навуцы БССР пачала нанава фармавацца нацыянальная гістарыяграфічная канцэпцыя, падмацаваная дзейнасцю палітычнай апазіцыі (БНФ) і літаратараў. Выступленні і публікацыі супраць дэнацыяналізацыі і саветызацыі ў БССР выклікалі дыскусію не толькі сярод адукаваных слаёў насельніцтва, але і ў навуковых колах рэспублікі.

М.С.Сташкевіч лічыць, што ў гістарычнай навуцы Беларусі ў канцы 80 – пачатку 90-х гг. склаліся тры

Першы – кансерватыўна-дагматычны – прадугледжваў нежаданне адмовіцца ад ранейшых ідэалагічных прынцыпаў, схільнасць да захавання класавага падыходу.

Другі падыход – нацыянал-патрыятычны – прадугледжваў поўны перагляд гістарыяграфічных канцэпцыяў з пазіцыяў этнацэнтрызму і «нацыяналізацыі гісторыі».

Трэці падыход – крытычны – вызначаўся грунтоўным аналізам папярэдняй савецкай гістарыяграфіі, выкарыстаннем новых метадалагічных падыходаў.

М.В.Біч у праекце «Аб нацыянальнай канцэпцыі гісторыі і гістарычнай адукацыі». Канцэпцыя прадугледжвала дэпартызацыю і дэідэалагізацыю гістарыяграфіі, выкарыстанне плюралістычнай метадалогіі, прыярытэт прынцыпу аб’ектыўнасці і гуманістычных каштоўнасцяў. Для настаўнікаў, студэнтаў і аматараў гісторыі выйшлі навукова-папулярныя выданні: «100 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі» (укладальнікі І.Саверчанка і З.Санько), «История Беларуси: вопросы и ответы» (укладальнікі Г.Галенчанка і У.Асмалоўскі), «Крыжовы шлях» (укладальнікі Л.Лойка і Т.Лойка). Аўтары ў даступнай форме імкнуліся задаволіць патрэбу ў папулярнай літаратуры па асноўных аспектах гісторыі Беларусі. Я.К.Новіка (Г.С.Марцуль, Э.А.Забродскі, У.К.Коршук, М.С.Сташкевіч, М.К.Сакалоў і інш.) выдаў у 1998 г. вучэбны дапаможнік па «Гісторыі Беларусі. З аўтарскіх працаў заслугоўваюць увагі выданні Г.М.Сагановіча «Нарыс гісторыі Беларусі ад старажытнасці да канца ХVІІІ ст.» (2001 г.), З.В.Шыбекі «Нарыс гісторыі Беларусі (1795 – 2002)» (2003 г.), П.Г.Чыгрынава «Очерки истории Беларуси» (2000 г.).Вядучым навуковым цэнтрам, які ажыццяўляе і каардынуе гістарычныя даследаванні ў Рэспубліцы Беларусь, з’яўляецца С.В.Марозава «Уніяцкая царква ў этнакультурным развіцці Беларусі (1596 –1839 гады)» (2001 г.), С.А.Падокшын «Унія, дзяржаўнасць, культура (Філасофска-гістарычны аналіз)» (1998

Найбольш актуальнай на мяжы стагоддзяў стала праблема беларускай дзяржаўнасці ў ХХ ст. Ёй прысвечаны праца В.А.Круталевіча «На путях национального самоопределения: БНР – БССР – РБ» (1995 г.). Станаўленне беларускай дзяржаўнасці і фармаванне тэрытарыяльнай цэласнасці Беларусі разглядзелі П.І.Брыгадзін і У.Ф.Ладысеў у кнізе «Паміж Усходам і Захадам. Станаўленне дзяржаўнасці і тэрытарыяльнай цэласнасці Беларусі(1917 – 1939 гг.)» (2003 г.).

42.Историография истории партизанского движения.

У пасляваенны перыяд у айчыннай i сусветнай гістарыяграфіі з’явіласябольш за 10 тыс. прац, прысвечаных гісторыі Белаpyci перыядуВялікай Айчыннай вайны. Пераважна яны датычацца баявых дзеянняў Чырвонай Арміі падчас абарончых баёў 1941 г. i наступальных аперацыяў 1943-1944 гг., стварэння i дзейнасці партызанскіхфарміраванняў, зараджэння i развіцця падполля ў населеных пунктах, кіруючай і арганізуючай ролі падпольных партыйных і камсамольскіх органаў, масава-палітычнай i прапагандысцкай працы ў тыле ворага, пытанням акупацыйнага рэжыму, палітыцы генацыду супраць насельніцтва Беларусі А.М.Літвін вылучае два асноўныя перыяды вывучэння гісторыі Беларусі перыяду Другой сусветнай вайны: савецкі і сучасны. Першы перыяд ён вызначае з чэрвеня 1941 г. па канец 1991 г. і падязляе яго на тры этапы. Першы (ваенны; чэрвень 1941 г. – канец вайны) – зараджэнне літаратуры, першыя крокі ў арганізацыі навуковых даследаванняў, пачатак збору дакументальных крыніцаў, фармаванне архіўных фондаў. П.К.Панамарэнкі «Партызанскі рух у Вялікую Айчынную вайну» (1943 г.), Ц.С.Гарбунова «Беларусь жыве, Беларусь змагаецца!» (1943 г.), М.В.Зімяніна «Моладзь Беларусі змагаецца» (1942 г.), выступленні кіраўнікоў партызанскага руху Ц.П.Бумажкова, П.З.Калініна, В.І.Казлова і інш. Летам 1942 г

Другі этап (пасляваенны; другая палова 40 – канец 50-х гг.) –этап далейшага назапашвання дакументальнага матэрыялу, першыхспробаў навуковага асэнсавання асобных пытанняў барацьбы на-сельніцтва Беларусі. Выйшлі працы Л.Ф.Цанавы «Усенароднаяпартызанская вайна ў Беларусі супраць фашысцкіх захопнікаў»(ч..1, 1949 г.; ч..2, 1951 г.), І.С.Краўчанкі «Падпольны бальшавіцкідрук у Беларусі ў гады Вялікай Айчыннай вайны» (1950 г.) і «Рабо-

та Кампартыі ў тыле ворага (1941 – 1944 гг.)» (1959 г.),Трэці этап (канец 50-х гг. – 1991 г.) – найбольш прадуктыўныў вывучэнні гісторыі Вялікай Айчыннай вайны. Многія яе аспектытрымалі грунтоўнае асвятленне (кіруючая роля КПСС і асобныя пытанні акупацыйнага рэжыму, падпольная і партызанская барацьба, дапамога савецкага тылу партызанам, ідэйная і масава-палітычная праца савецкага падполля, жыццё і дзейнасць насельніцтва ў партызанскіх зонах і інш. Але шэраг пытанняў заставаўся па-за полем зроку даследчыкаў (асобныя пытанні акупацыйнага рэжыму, праблема калабарацыянізму, супрацоўніцтва і здрадніцтва, узаемаадносіны партызан і мясцовага насельніцтва, роля царквы і канфесіяў у жыцці народа ў ваенныя гады, трагедыя яўрэйскага насельніцтва, дзейнасць Арміі Краёвай, палітычныя рэпрэсіі, ваеннапалонныя і г.д.).