5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
Сіздің отбасыңыз үлкен қалада тұра ма, әлде кішкентай қалада тұра ма?
«Шаңырақ», «отбасы» деген сөздердің қандай байланысы бар?
Сіз қандай үйде тұрасыз, жеке үйде ме, әлде мемлекеттің пәтерінде ме?
Сіздің пәтеріңіз қай қабатта, төменде ме, әлде жоғары қабатта ма?
«Шаңырағың биік болсын!» деп қандай жағдайда айтылады?
Сіздің қарындасыңыз қайда оқиды, университетте ме, әлде колледжде ме?
Сіз университетті бітірген соң жұмыс істейсіз бе, әлде магистратураға оқуға түсесіз бе?
Сіз отбасын құрдыңыз ба, әлде құрған жоқсыз ба?
6. Көп нүктенің орнына тиісті ы, і әріптерін қойып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
Б...зд...ң отбас...м...з тату тұрад... . Анам қ...здар... мен кел...ндер...н, немерелер...н жақс... көред... . Б...з жаз айлар...нда қалан...ң с...рт...на ш...ғ...п демалам...з. Қала с...рт...нда демалат...н ор...ндар көп. Таудан аққан өзенн...ң жағасы тым әсем, көр...кт... . Онда аласа талдар өзенд... көмкер...п тұрад... . Әр...ректе көкпеңбек жаз...қ дала. Онда мал жай...л...п жүред... . Малд... ау...лда б...зд...ң ту...стар...м...з бар. Б...з оларға да бар...п сәлемдесеміз.
7. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1.Мен 1973-шы жылы Қарағанды қаласында дүниеге келдім, ал сіз ше?
2.1979-1988 жылдары Керімбай болыс атындағы орта мектепте оқыдым, сіз ше?
3.1988 жылы Қарағанды мемлекеттік университетіне оқуға түстім, ал сіз ше?
4.Мен институтты «заңгер» мамандығы бойынша бітірдім, сіз ше?
|
Еске түсіріңіз: қазақ тілінде сұраулық мағынаны білдіретін сұраулық демеуліктері - ма, ме, ба, бе, па, пе. |
8. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
Ботагөздің үш ағасы бар еді. Балтабек – ең үлкені. Айбала – соның келіншегі. Екінші – Темірбек – ортаншы ағасы. Кенжетай – кіші ағасы. Кенжетай жалданып, қазынаның жәмшігін айдайды. Ағайынды бұл үшеуінің де жас мөлшерлері бір-біріне жақын: Балтабек жиырма алтыда, Темірбек жиырма төртте, Кенжетай жиырма екіде. Әкелері Тұяқ ерте өлген. Шешелері Ұлберген шаруадан қалмаған, жасы қырық бес шамасындағы кісі. Ол ауылдағы Кенжетай мен Темірбектің қолында тұрады. Шаруалары кедей. Балтабек Бурабай қаласында темір соғады, етікшілік кәсібін істейді. Ботагөз солардың қолында тұрып, орыс школында оқиды.
«Кенжетай келді» деп ойлаған Ботагөз, оны қарсы алмақ боп үйден шықса, есік алдында Айбала жүр екен.
Еркем! – деді ол дыбыс беріп.
Кенеттен шыққан дауысқа Ботагөз «ә» деп үлгірмей, жүгірісін кілт доғарып, жалт қарады.
Қайда барасың, еркем?
Кенжетай келді білем.
Апаңды сағындың ба?..
Көптен көрмегендіктен Ботагөз апасын сағынған. Сондықтан Айбаланың «Апаңды сағындың ба?» - деген сөзі Ботагөздің жүрегіне тық ете түсіп, көзіне жасы келіп қалды. Оны Айбала көрмесін дегендей, Ботагөз жүгіре жөнелді.
С.Мұқанов. «Ботагөз» романынан.
9.Сұрақтарға жауап беріңіз.
Ботагөздің отбасы жайлы не білесіз?
Ботагөз жетім бе? Анасына сипаттама беріңіз.
Ботагөз қайда тұрады, кіммен бірге?
Ботагөздің жеңгесі кім, ол қандай адам?
Боагөз неге ұялды?
9. Мақал-мәтелді жаттаңыз.
1.
Әке – асқар тау,
Ана – сарқылмас бұлақ.
2. Әке көрген – оқ жонар,
Ана көрген тон пішер.
3. Желке ас болмас, жиен ел болмас. Желке ас болады майлы болса, жиен ел болады малды болса.
4. Төрт аяқтыда бота тату, екі аяқтыда бөле тату.
10. Төменде берілген суреттер бойынша «Менің кішкентай бауырларым» деген тақырыпта шағын суреттеме жазыңыз.
11. Сөздікті пайдаланып, жақша ішінен сөйлемге қажет сөздер мен сөз тіркестерін көп нүктенің орнына қойыңыз.
Отбасы - ...................... алтын ұям. ( менің, оның, сенің)
Отбасылық дәстүрлері бар ........................... тірегі мықты болады. (қызметтің, шанырақтың, көршінің)
Отбасы - ............................ «кішкене модулі» деуге болады. (мемлекеттің, бөлімнің, қаланың)
Әсияның ...................... үлкен. (жанұясы, жұмысы, қызмет)
....................................... арқылы ұрпағыма жақсы тәрбие беремін. (ойын, отбасы дәстүрлері, жазу
12. Мәтінді оқып, мағынасын өз сөзіңізбен баяндаңыз.
Баланың ең жақын, қандас туыстары болып ең алдымен әкесінің туыстары саналады. Әкесінің ағасы, інісі - балаға әке орнына әке болатындай сыйлы адамдар. Ал, олардың балалары немере аға, немере іні болады. Әкесінің ағасының баласын, жасы кіші болса да, жолы үлкен деп сыйлауға тиісті.
Нағашы – баланың шешесі жағынан туыс болып келетін адамдар. Нағашы – баланың өз әке-шешесінен кейінгі қамқоры. Жиен нағашылап келіп, қалағанын сұраусыз алып кете беретін болған. Жалпы, нағашы мен жиеннің арасындағы қарым-қатынаста әзіл-қалжың, ойын-күлкі мол болған.
Үш жұртқа қатысты қазақта: «Өз жұртың – күншіл, бар болса, көре алмайды, жоқ болса, бере алсайды. Нағашы жұртың – сыншыл, қайын жұртың - міншіл» деген сөз бар.