Әртүрлі топтағы жұқпалы аурулардың механизмдері, берілу жолдары мен факторлары.

Организмде қоздырғыштар орналасатын жері	Берілу механизмі	Берілу жолдары	Факторлары
Асқазан-ішек арнасы	Фекалді-оралді	Алиментарлы Су арқылы Тұрмыстық -жанасу	Тағамдар Су Ластанған қол Шыбындар Ыдыстар
Тыныс алу ағзалары	Аэрогенді(респираторлы)	Ауалы-тамшылы Ауалы-шаңды	Ауа Шаң
Қан	Қанмен	Қансорғыш эктопаразиттер арқылы Парэнтеральды Жыныстық	Эктопаразиттер Қан Шприцтер Хирургиялық саймандар Инфузиялық ерітінділер т.б.
Сыртқы жабындылар	Контактты(жанасу)	1)Жарақаттық 2)Жыныстық жанасу	Оқтар және т.б. Кескіш заттар және т.б.
Ұрықтық жасушалар	Вертикалді	Вертикалді

антисептикалық, дезинфекциялық және стерилдеу ережелерін қатал сақтау т.б. Бұл, өкінішке орай, берілу жолдары мен факторларының көпшілігімен сипатталатын инфекцияларда (мысалы, зоонозды немесе ауруханаішілік инфекцияларда) ең қиын және тиімділігі аз шаралар.

Қабылдаушы ұжымға бағытталған 3-топ шараларына егер мүмкіндік болса , жүре пайда болатын жасанды белсенді (егу арқылы) немесе енжар( сарысулар мен иммуноглобулиндердің көмегімен ) иммунитет жасау кіреді. Дәрігердің қолында спецификалық иммуноглобулиндік профилактикалық препараттар болмаса , 3-топ шаралары тұрғындар арасында санитарлық-ағарту жұмыстарын жүргізумен шектеледі.Егер эпидемиялық процестің бір немесе бірнеше звеноларына тиімді әсер ете алатын шаралар болса (мысалы вакцинациялау ) оны басқарылатын , ал ондай шаралар жоқ болса-басқарылмайтын инфекциялар деп ажыратуға болады.Сондықтан басқарылатын инфекциялармен күресуде эпидемиологияның түбегейлі мақсаты оларды глобалды масштабта, бүкіл дүниежүзінде жою болып табылады. ДДҰ-ның үйлестіруімен әлемдік қоғамдастықтың күшімен 1980 жылы аса қатерлі инфекцияны-нағыз шешекті жоюға қол жеткізілді. ДДҰ-ның жақын арадағы жоспарында-басқарылатын бірқатар басқа инфекцияларды (полиомиелит , қызылша т.б.) жою міндеті болып отыр.

Эпидемиялық процестің интенсивтілігі науқастанушылықтың (өлім туғызушылықтың) интенсивті көрсеткіштерімен анықталады. Ол індеттің атын , территориясын және тарихи уақыт аралығын көрсете отырып , тұрғындардың 10000 немесе 100000-на шаққандағы ауырғандардың (өлгендердің) саны.

Эпидемиялық процестің үш дәрежесін ажыратады:

• спорадикалық науқастанушылық – ол осы нозологиялық ауру түріннің белгілі аумақта, белгілі тарихи уақыт аралығында әдетте , оқтын-оқтын болып тұратын науқастанушылық деңгейі;

• эпидемия – сол жердегі спорадикалық науқастанушылықтың деңгейінен індеттің күрт (бірнеше есе) артып кетуі;

• пандемия – ол сол жердегі эпидемияның әдеттегі деңгейінен шұғыл артып кетуі. Көбінесе науқастанушылықтың мұндай деңгейін белгілі географиялық аумақ шеңберінде ұстап тұру қиын және індет тез таралып , жаңа аумақтарды (мемлекеттерді, континенттерді) қамти бастайды (мысалы: оба, тырысқақ, тұмау, АИВ-инфекция пандемиялары т.б.)

Эндемия - эпидемиялық процестің сипатын айқындай алмайды, ол белгілі географиялық аумақтағы белгілі нозологиялық ауру түрінің салыстырмалы науқастану жиілігін ғана көрсетеді.

Табиғи ошақты эндемия – табиғат жағдайымен және табиғатта инфекция резервуары және тасымалдаушылардың таралу ареалымен байланысты болады. Статистикалық эндемия - ол климатты –географиялық және әлеуметтік экономикалық факторларға байланысты (мысалы Үндістан және Бангладештегі тырысқақ індеті).

Тарлу кеңістігіне қарай жұқпалы ауруларды төмендегідей топтарға бөлуге болады:

1.Дағдарыстық (кризистік) -100000 тұрғындарға шаққанда 100-ден артық науқастанушылық болу , мысалы ЖИТС.

2.Жаппай көпшіліктік (массовый ) – 100000 тұрғындарға шаққанда 100-ге дейін науқастанушылық, мысалы, ЖРА (ОРЗ ), ЖІА (ОКИ ), іріңді қабыну аурулары (ІҚА-ГВЗ ).

3. Басқарылу мүмкіндігі бар таралуы – 100000 тұрғындарға шаққанда 20-дан кем науқастанушылық , мысалы газда гангрена, псевдотуберкулез.

4. Спорадикалық – 100000 тұрғындарға шаққанда бірлі – жарым жағдайда кездесетін түрлері.