- •Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
- •Қысқартылған сөздер тізімі.
- •1 Тарау. Микробиология пәні. Зерттеу мақсаты, міндеттері. Даму тарихы.
- •1.1.Микробиология пәні және міндеттері
- •1.2. Микробиологияның ғылым ретінде дамуының негізгі кезеңдері
- •Микроорганизмдердің ашылуы.
- •Микробиология, вирусология және иммунология бойынша Нобель сыйлығы иегерлерінің тізімі.
- •2 Тарау. Микроорганизмдер морфологиясы
- •2.1. Микроорганизмдерді жүйелеу мен олардың номенклатурасы
- •2.2.Бактериялардың жіктелуі мен морфолгиясы
- •«Bacteria» және «Archaea» домендерінің сипаттамасы
- •2.2.1. Бактериялар пішіндері
- •2.2.2. Бактерия жасушасының құрылымы.
- •2.3. Саңырауқұлақтардың жалпы сипаттамасы.
- •2.3.1. Саңырауқұлақтарды жүйелеу (систематика).
- •2.4. Қарапайымдылардың жіктелуі және құрылымы
- •2.5. Вирустардың жалпы сипаттамасы
- •2.5.1. Вирустардың табиғаты
- •2.5.2. Вирустардың жіктелуі (классификациясы)
- •Вирустардың жіктелуі (классификациясы) – 2005 ж.
- •2.5.3. Вирустардың морфологиясы және биохимиясы
- •2.5.4. Вирустың жасушамен өзара әрекеттесуі
- •Вирустар пайдаланатын жасушалық рецепторлар
- •Жасуша мен вирустың түсікті (абортивтік) түрдегі әрекеттесуі
- •Вирустың жасушамен бірікпе (интегративті) әрекеттесу түрі (вирогения)
- •2.5.5. Бактериофагтар (бактериялардың вирустары).
- •3 Тарау. Микроорганизмдердің физиологиясы.
- •3.1. Бактериялар физиологиясы
- •3.1.1. Бактериялардың қоректенуі
- •3.1.2. Бактериялардың ферменттері.
- •3.1.3. Бактерия жасушасының ішіне заттарды тасымалдау механизмі.
- •3.1.4. Конструктивті метаболизм.
- •3.1.5. Энергетикалық метаболизм.
- •3.1.6. Бактериялардың оттегіге қатынасы.
- •3.1.7. Бактериялардың өсуі мен көбею тәсілдері
- •3.1.8. Бактерияларды дақылдандыру шарттары.
- •3.2. Саңырауқұлақтар мен қарапайымдылар физиологиясының ерекшеліктері
- •4 Тарау. Микробтар генетикасы
- •4.1.Бактериялар геномының құрылысы.
- •4.1.1. Бактерия хромосомасы.
- •4.1.2. Бактерия плазмидалары.
- •4.1.3. Қозғалғыш генетикалық элементтер.
- •4.1.4. Мутациялар. Мутациялар днқ – ның құрлымдық өзгерісі, ол тұқым қуалаушылық қасиеттерінің (нақты бір қасиетінің) өзгеруімен сипатталады.
- •4.1.5. Бактериялардың рекомбинациясы
- •4.2.6. Вирустар генетикасының ерекшеліктері.
- •4.3. Жұқпалы ауруларға диагноз қоюдың генетикалық әдістері
- •4.4. Жұқпалы ауруларға диагноз қоюда гендік әдістерді қолдану
- •5 Тарау. Микробтарға қарсы қолданылатын препараттар
- •5.1. Микробқа қарсы препараттар
- •5.2. Химиотерапевтік препараттар
- •5.3. Антибиотиктер
- •5.3.1. Антибиотиктерді өндіру көздері және алу тәсілдері
- •5.3.2. Микробтарға қарсы синтетикалық химиопрепараттар
- •5.3.3. Микробқа қарсы химиопрепараттардың әсер ету механизмі
- •Әсер ету механизмі бойынша антимикробты химиопепараттардың жіктелуі
- •Антибиотиктерге қойылатын талаптар
- •5.3.4. Антимикробты химиотерапия кезіндегі асқынулар
- •5.4. Микробтардың антибиотиктерге тұрақтылығы
- •5.5. Антибиотиктермен тиімді емдеу негіздері
- •5.5.1. Адам ағзасының тіндеріндегі және сұйық орталарындағы антибиотиктердің концентрациясын анықтау
- •5.3. Вирустық инфекцияларды химиялық жолмен емдеу
- •Вирустық инфекцияларды емдеу тәсілдерінің сипаттамасы
- •Вирусты инфекциялар кезінде емдеу үшін қолданылатын препараттар
- •5.6.1. Химиялық препараттар
- •Әртүрлі химиялық топтарға жататын антивирустық препараттар.
- •Антивирустық препараттардың вирустар репродукциялануы кезіндегі «әсер ететін нүктесі»
- •Кең таралған вирустық инфекцияларға қарсы қолданылатын химиялық препараттар
- •Препарат-резистентті штамдар қалыптасуы кезіндегі антивирустық препараттардың әсер ететін нысаналары (мишени)
- •5.6.2. Интерферондар
- •Ifn препараттары
- •Ifn препараттарының антивирустық тиімділігі (эффективтілігі)
- •Ifn препараттарын кейбір вирустық инфекциялар кезінде клиникалық пайдаланудың тиімділігі (эффективтілігі)
- •5.6.3. Интерферондардың индукторлары (ии)
- •Ifn индукторлары
- •Интерферон индукторларын тәжірибелік зерттеу нәтижелері
- •Интерферон индукторларын клиникалық қолдану
- •5.6.4. Иммундымодуляторлар
- •Иммунды әдіспен емдеу типтері, препараттар және клиникалық қолдану
- •Бірінші буындық иммундымодуляторлардың әсер ету механизмі және антивирустық белсенділігінің спектрі.
- •Иммунды модуляторлар классификациясы
- •Иммунды модуляторлардың жаңа буындары
- •Иммунды модуляторларға сезімтал вирустық инфекциялар спектрі
- •6 Тарау. Микроорганизмдер экологиясы
- •6.1. Микробтар экологиясы – микроэкология.
- •6.1.1.Топырақ микрофлорасы
- •6.1.2. Су микрофлорасы
- •6.1.3. Ауа микрофлорасы.
- •6.1.4. Тағам өнімдерінің микрофлорасы.
- •6.1.5. Өсімдіктекті дәрі-дәрмектік шикізат микрофлорасы, фитопатогенді микробтар.
- •6.1.6. Өндірістік, тұрмыстық және медициналық зерзаттардың микрофлорасы
- •6.1.7. Табиғаттың заттар айналымындағы микробтар рөлі
- •6.2. Адам организмінің микрофлорасы
- •Дені сау адамдар мен бір жастағы балалардың нәжісіндегі әр түрлі бактериялардың құрамы
- •Несеп- жыныс жолының микрофлорасы.
- •6.2.1. Адам организмінің микрофлорасының маңыздылығы.
- •6.2.2. Дисбактериоз
- •6.2.3. Қоршаған орта факторларының микробтарға әсері
- •6.3. Қоршаған ортада микробтарды жою
- •6.3.1. Стерилизация
- •Судың қайнау температурасының атмосфералық қысымға тәуелділігі.
- •Автоклавтың жұмысын бақылау.
- •6.3.2. Дезинфекция.
- •Дезинфекциялық камералардың жұмысын бақылау
- •6.3.3. Асептика және антисептика.
- •Антисептиктердің жіктелуі.
- •Медицина саласындағы антисептиктерге қойылатын шарттар:
- •Стерильдеу, дезинфекциялау және профилактикалық антисептиканың айырмашылықтары.
- •6.4. Санитарлық микробиология
- •6.4.1. Су, топырақ, тұрмыстық заттарды микробиологиялық бақылау
- •6.4.2. Ауаны микробиологиялық бақылау.
- •6.4.3. Тағам өнімдерін микробиологиялық бақылау.
- •6.4.4. Дәрілік заттарды микробиологиялық бақылау .
- •7 Тарау. Инфекция туралы ілім
- •7.1. Инфекциялық процесс және жұқпалы ауру
- •7.1.2. Инфекциялық процестің сатылары мен деңгейлері
- •7.1.3. Жұқпалы ауру туралы түсінік
- •7.2. Инфекциялық процесс қоздырғыштары – микробтардың қасиеттері
- •7.2.1. Патогенді, сапрофитті және шартты-патогенді микробтар туралы түсінік
- •7.3. Патогенді микробтардың қасиеттері
- •7.3.1. Микробтардың патогенділік факторлары
- •7.3.2.Бактериялардың токсиндері.
- •7.3.3. Патогенділік факторларын генетикалық реттеу
- •7.4. Қоршаған орта факторларының организмнің реактивтілігіне әсері.
- •7.4.1. Инфекциялық процесс пайда болуы және дамуындағы макроорганизм реактивтілігінің рөлі.
- •7.4.2. Макроорганизмнің реактивтілігіне биологиялық және қоршаған ортаның әлеуметтік факторларының әсері.
- •7.8. Эпидемиялық процесс туралы түсінік.
- •Әртүрлі топтағы жұқпалы аурулардың механизмдері, берілу жолдары мен факторлары.
- •7.8.1. Жұқпалы аурулардың экологиялық – эпидемиологиялық классификациясы.
- •Жұқпалы аурулардың экологиялық – эпидемиологиялық классификациясы.
- •7.8.2. Конвенциялық (карантиндік) және аса қауіпті инфекциялар туралы түсінік
- •8 Тарау. Иммунитет туралы ілім және бейспецификалық тұрақтылықтың факторлары
- •8.1 Иммунологияға кіріспе
- •8.1.1. Иммунитеттің мәнісі және рөлі
- •8.1.2. Иммунология - жалпы биологиялық және жалпы медициналық ілім саласы
- •Медициналық иммунологияның жіктелуі.
- •8.1.3. Иммунологияның даму тарихы
- •Иммунология тарихының маңызды кезеңдері
- •8.1.4. Иммунологияның медицина саласындағы жетістігі
- •8.1.5. Иммундық жүйенің іс атқаруының негізгі принциптері мен механизмі
- •Иммундық жүйе мен антигеннің өзара әсерлесу принциптері.
- •8.1.6. Иммунитеттің түрлері
- •Иммунитет түрлерінің жіктелуі.
- •8.2. Ағзаның бейспецификалық тұрақтылығының факторлары
- •8.2.1. Тері және шырышты қабықшалар (механикалық қорғаныс)
- •8.2.2. Физикалық-химиялық корғаныс
- •8.2.3. Иммундыбиологиялық қорғаныс
- •8.2.3.1. Фагоцитоз
- •_________________________________________________________________________________________Еайланыстармен бейспецификалыќ , не арнайы рецепторлар8.2.3.2. Тромбоциттер
- •8.2.3.3. Комплемент
- •8.2.3.4. Лизоцим
- •8.2.3.5. Интерферон
- •8.2.3.6. Қан сарысуының қорғаныстық ақуыздары
- •9.1.2. Антигендердің қасиеттері
- •9.1.3.Антигендердің жіктелуі
- •9.1.4.Адам ағзасының антигендері
- •9.1.4.1.Адамның қан тобының антигендері
- •9.1.4.2.Гистосәйкестік антигендері.
- •9.1.4.3.Қатерлі ісіктің пайда болу механизіміне қатынасты антигендер.
- •Иммундық жауапқа қатынасатын жасушалардың негізгі cd- маркерлері
- •9.1.5.Микробтардың антигендік құрылысы.
- •9.1.5.1.Бактериялардың антигендері.
- •9.1.5.2. Вирустардың антигені
- •9.1.6. Антигендер макроорганизмге енген кезде болатын процестер.
- •9.2. Адамның иммундық жүйесі
- •9.2.1. Иммундық жүйенің құрлымдық және функционалдық элементтері
- •9.2.1.1. Иммундық жүйенің орталық органдары.
- •9.2.1.2. Иммундық жүйенің перифериялық органдары
- •9.2.1.3. Иммундық жүйе жасушаларының түрлері
- •9.2.1.3.1.Лимфоциттер
- •9.2.1.3.1.1. В-лимфоциттер
- •9.2.1.31.2.Т-лимфоциттер
- •.2.1.3.1.2.1. Т–хелперлер
- •9.2.1.3.1.2.2. Т-киллерлер
- •9.2.1.3.1.2.3. Табиғи киллерлер
- •9.2.1.3.2.4. Гамма-сигма т-лимфоциттер
- •9.2.1.3.2.Иммундық жүйенің басқа жасушалары
- •9.2.2. Иммундық жүйе қызметінің ұйымдастырылуы
- •9.2.2.1. Иммундық жүйе жасушаларының өзара әрекеттестігі
- •Негізгі цитокиндердің сыпаттамасы.
- •9.2.2.2. Иммундық жүйенің активтенілуі.
- •9.2.2.3. Иммундық жауапты супрессиялау
- •9.2.2.4. Иммундық жүйенің клондық құрылысының онтогенезі
- •10 Тарау. Иммунды жауап қайтарудың негізгі түрлері
- •10.1. Антидене және антидене түзу
- •10.1.1. Антиденелердің табиғаты.
- •10.1.2. Антиденелердің молекулалық құрылысы
- •Адамның иммундыглобулиндерінің басты сипаттары.
- •10.1.3. Иммундыглобулиндер сыныбының құрылысы және функционалдық ерекшеліктері
- •10.1.4. Антидененің антигендігі
- •10.1.5. Антигенмен антидененің өзара әрекеттестік механизімі
- •10.1.7. Иммундыглобулиндердің генетикасы
- •10.1.8. Антидене өндірілудің жүрісі
- •10.1.9.Антиденелердің әр түрлілігінің теориясы
- •10. 2. Иммунды фагоцитоз
- •10.3. Жасуша жанама түріндегі киллинг
- •10.3.1.Антиденетәуелді жасуша-жанамалы цитотоксикалық
- •10.3.2. Антиденетәуелсіз жасуша-жанамалы цитотоксикалық.
- •10.4. Гиперсезімталдық реакциялары
- •Аллергиялық реакциялардың патогензіне негізделген классификациясы ( Джелл және Кумбс бойынша, 1968).
- •10.5. Иммунологиялық есте қалу (жадында сақтау)
- •10.6.Иммунологиялық толеранттық
- •11 Тарау. Иммунитеттің орналасқан жеріне және түрлі жағдайларға байланысты ерекшеліктері
- •11.1. Жергілікті иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.1.1. Терінің иммунитеті
- •11.1.2. Шырышты қабықтың иммунитеті
- •11.1.2.1. Ауыз қуысы иммунитетінің ерекшеліктері
- •11.2. Ағзада түрлі жағдайлар туған кездегі иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.1. Иммунитеттің бактериалық инфекциялар кезіндегі ерекшеліктері
- •11.2.2. Вирустарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.2.3. Саңырауқұлақтарға қарсы иммунитеттің ерекшеліктері
- •11.2.4. Протозоалар тудырған ауруларға қарсы иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.5. Ішек құртына (гельминттерге) қарсы иммунитеттің ерекшелігі
- •11.2.6. Трансплантациялық иммунитет
- •11.2.7. Қатерлі ісіктерге қарсы иммунитет
- •11.2.8. Жүктіліктің иммунологиясы
- •11.3. Иммундық статус және оны бағалау
- •Иммундық статусты бағалау үшін қолданылатын сынамалар.
- •11.4. Иммундық жүйенің патологиясы
- •11.4.1. Иммунды тапшылықтар
- •11.4.1.1. Біріншілік, немесе туа біткен иммунды тапшылық
- •11.4.1.2. Екіншілік, немесе жүре пайда болған иммунды тапшылық
- •11.4.2. Аутоиммунды аурулар
- •Аутоиммунық аурулар.
- •11.4.3. Аллергиялық аурулар
- •11.4.3.1. I-типтес реакциялар (анафилактикалық)
- •Анафилаксия тудыру қабілеті бар заттардың мысалдары.
- •11.4.3.2.II-ші типтес реакциялар (гуморалды цитотоксикалық)
- •11.4.3.3.III-ші типтес реакциялар (иммундыкомплекстік)
- •11.4.3.4.IV-ші типтес реакциялар (т-лимфоциттердің жанамасымен)
- •11.4.4. Иммундыпролиферативті аурулар
- •Иммундыпролиферативті аурулардың классификациясы.
- •11. 5. Иммундыкоррекция
- •Иммундымодуляторлардың әсер ету бағытына және сипатына негізделген классификациясы
- •Біріншілік және екіншілік иммунды тапшылықтың даму механизімі бойынша иммундымодуляторлардың әсер ету мехнизімне негізделген классификация.
- •12 Тарау. Иммундыдиагностикалық реакциялар және олардың қолданылуы
- •12.1. Антиген-антидене реакциялары
- •12.2. Агглютинциялық реакциялар.
- •12.3. Преципитациялық реакциялар
- •12.4. Комплементтің қатынасуымен жүретін реакциялар
- •12.5. Бейтараптау реакциясы (бр)
- •12.6. Таңбаланған антидене мен антигендердің қатынасымен жүретін реакциялар
- •12.6.1. Иммундыфлюоресценция реакциясы - ифр (Кунс тәсілі)
- •12.6.2. Иммундыферменттік тәсіл немесе талдау ифт.
- •12.6.3. Радиоиммунды тәсіл (рит)
- •12.6.4. Иммундыблоттинг
- •13 Тарау. Иммундық әдіспен емдеу және алдын алу
- •13.1 Иммунды әдіспен алдын алу және емдеудің медицина тәжірибесіндегі мәні мен орыны
- •13.2. Иммундыбиологиялық препараттар (ибп)
- •13.2.2.Вакциналар
- •Вакциналардың жүйеленуі (а.А.Воробьев бойынша).
- •13.2.2.1. Тірі вакциналар
- •13.2.2.2.Өлі вакциналар
- •13.2.2.3. Молекулалық вакциналар.
- •13.2.2.4. Анатоксиндер (токсоидтар)
- •13.2.2.5. Синтетикалық вакциналар
- •13.2.2.6. Адъюванттар
- •13.2.2.7. Ассоциаланған вакциналар
- •13.2.2.8. Жаппай вакцинациялау тәсілдері
- •13.2.2.9. Вакцина қолданудың нәтижелі болуының жағдайлары
- •13.2.2.10. Қазіргі кезде қолданылатын вакциналардың жалпы сипаттамасы
- •Иммундыпрофилактикада қолданылатын негізгі вакциналардың тізімі.
- •13.2.2.11. Вакцинаны егудің көрсетімі мен қарсы көрсетімдері
- •13.2.2.12. Вакцина егудің күнтізбесі
- •13.2.3. Бактериофагтар
- •13.2.4. Пробиотиктер
- •13.2.5.Спецификалық антиденелердің негізінде жасалған иммундыбиологиялық препараттар.
- •13.2.5.1.Иммунды қан сарысулар. Иммундыглобулиндер.
- •13.2.5.2.Моноклоналды антиденелер
- •13.2.5.3. Иммундытоксиндер. Иммундыадгезиндер
- •13.2.5.4. Абзимдер
- •13.2.6. Иммундымодуляторлар
- •14. 2.7. Адаптогендер.
- •13.3. Вирустық инфекциялардың спецификалық профилактикасы
- •13.3.1. Вирустың инфекциялардың спецификалық алдын алуда енжар (пассивті) және белсенді (активті) иммундаудың рөлі
- •Вирустық инфекцияларды емдеу және алдын алу үшін пассивті иммундау
- •Спецификалық иммундыглобулиндік препараттар
- •Жаңа буындық вакциналардың жалпы сипаттамасы
6.2. Адам организмінің микрофлорасы
Адам организмінде қалыпты микрофлора бірлестігі ретінде (микробиоценоз) микроорганизмдердің шамамен 500 түрі мекендейді.Олар бір-бірімен және адам организмімен тепе - тең (эубиоз) жағдайда болады. Ьұл микроорганизмдердің көпшілігі адамға зияны тимейтін комменсал болып табылады. Микрофлора адамның қоршаған ортамен байланысатын қуыстарында жайғасады. Қалыпты жағдайда өкпеде, жатырда және басқа да ішкі органдарда микроорганизмдер болмайды. Әртүрлі биотоптардың: тері, ауыздың шырыш қабығы, жоғарғы тыныс жолы, асқорыту және несеп- жыныс жүйесінің қалыпты микрофлорасын ажыратады. Адам организмде тұрақты және транзитті микрофлора болады.
Тұрақты (резидентті, индигенді, автохтонды) микрофлора –организмде тұрақты болатын микроорганизмдер. Транзиторлы (тұрақсыз немесе аллохтонды ) микрофлора – организмде ұзақ тіршілік етуге қабілетсіз.
Тұрақты микрофлораны облигатты және факультативті деп бөлуге болады. Облигатты микрофлора (бифидобактерия, лактобактерия, пептострептококк, ішек таяқшасы және т.б).-микробиоценоздың негізі болып, ал факультативті микрофлора (стафилококтар, стрептококтар, клебсиеллалар, клостридиялар, кейбір саңырауқұлақтар және т.б. ) – микробиоценоздың аздаған бөлігін құрайды.
Адам организмі және оның қалыпты микрофлорасы ортақ экологиялық жүйені (эндоэкология ) құрайды. Ересек адамда микроорганизм 1014 дара мөлшерін құрайды, оның көпшілігі облигатты анаэробтар. Қалыпты микрофлораны құрайтын микрорганизмдер әртүрлі әсерге төзімді биологиялық үлбір түзеді.
Тері микрофлорасы. Теріде, оның терең қабаттарында (шаш қалтасында, май және тер бездерінде), аэробтарға қарағанда анаэробтар 2-10 есе көп болады. Теріде грам оң бактериялар (пропионибактериялар, коринеформды бактериялар, эпидермалді стафилококтар және басқа да коагулаза - теріс стафилококтар, микрококтар , пептострептококтар, стрептококтар, Dermabacter hominis), Pityrosporum туыстастығының (жаңа аты-Malassezia) ашытқытәрізді саңырауқұлақтары, сирек жағдайда транзиторлы микрофлора ( Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes және т.б.) колонияланады.Организм әлсірегенде теріде грам теріс бактериялар саны өседі.
Қалыпты жағдайда 1 см2 теріде 80000 микроорганизм болады, бұл сан бактерицидті стерильдеуші фактор әсер етуінен артпайды. Мысалы: терлегенде теріде Jg A және Jg G, трансферрин, лизоцим, органикалық қышқылдар және басқа микробқа қарсы заттар табылған. Терінің төменгі дейгейдегі рН-ы (5,5) және дене температурасы –микроорганизмдер көбеюін шектейді. Терінің өзін-өзі тазарту процесі, таза жуылған теріде күшейеді. Терінің ылғалдығы жоғары аймақтарында мысалы, шат қатпарында, саусақ аралығында, қолтықасты ойысында микроорганизмдер саны жоғары (1 см2-106) болады. Микроорганизмдердің көбеюі тері ластанғанда болады; организм әлсірегенде өсіп-өнетін микробтар адам денесінің иісін қалыптастырады Кір қол арқылы дәрілік заттар микроорганизмдермен ластанып, әрі қарай олардың бұзылуына әкеледі.
Ауада микроорганизмдердің таралуында тері микрофлорасының үлкен маңызы бар. Тері десквамациясы (түлеуі) нәтижесінде мыңдаған микроорганизмдер қоршаған ортаны ластайды.
Коньюнктива микрофлорасы. Көз коньюнктивасында аздаған коринеформды бактериялар мен стафилококтар бар. Коньюнктивада микроб санының аз болуы –көз жасындағы лизоцим және т.б. бактерицидті факторлардың әсерінен болады.
Жоғарғы тыныс жолының микрофлорасы. Жоғарғы тыныс жолына шаң бөлшектерімен бірге микробтар түсіп, оның көпшілігі мұрын және ауыз- жұтқыншақта өледі. Мұнда бактероидтар, коринеформды бактериялар, гемофилді таяқшалар, лактобактериялар, стафилококтар, стрептококтар, нейссериялар, пептококтар, пептострептококтар және т.б. өседі. Трахея, бронхтар және альвеолалар әдетте стерилді.
Асқазан-ішек жолының микрофлорасы. Ас қорыту жолының микрофлорасы өзінің сандық және сапалық құрамы бойынша көп өкілді болып табылады. Мұнда микробтар ас қорыту жолында еркін мекендеп, шырышты қабықта биологиялық үлбір күйінде колония түзеді.
Ауыз. Ауыз қуысында көптеген микроорганизмдер тіршілік етеді. 1мл сілекейде 108 бактерия мекендейді.Бұған ауызда тамақ қалдығының қалуы, қолайлы температура (37 С) және ортаның сілтілі реакциясы әсер етеді. Анаэробтар аэробтарға қарағанда 100 есе көп. Мұнда әртүрлі бактериялар мекендейді.: бактероидтар, превотеллалар, порфиромонадалар, бифидобактерия, эубактерия, фузобактерия, лактобактерия, актиномицет, нейссерия, спирохеталар, стафилококтар, т.б. Сонымен бірге Candida туыстастығының саңырауқұлақтары және қарапайымдылар ( Entamaeba gingivalis, Trichomonas tenax) табылады. Бактериялардың әрбір түрінің белгілі топографиялық таралуы бар. Стрептококтың әрбір түрі әр жерде орналасады: ұрт эпителиінде - S. мitior, тіл өзектері мен сілекейде – S. salivarius, тісте- S. мutans. Актиномицетттер тілде, иек қалтасында, тіс дақтары мен сілекейде көп мөлшерде кездеседі. Қалыпты микрофлора мен олардың тіршілік өнімдері тіс күсін түзеді.
Ауыз микрофлорасының құрамы тіл мен сілекейдің механикалық әсерімен реттеледі: микробтар шырыш қабаттар мен тістен сілекеймен шайылады ( адам күніне 1 литр сілекей жұтады). Сілекейдің антимикробтық құрамы, әсіресе лизоцим, антидене (секреторлы Jg А), бөгде микробтардың эпителиоцитке жабысуын тежейді. S. sanguis, S. mutans бактериялары сахарозаны жасушадан тыс полисахаридке (глюкондар, декстрандар) айналдырады, олар тіс беткейіне жабысуға қатысады. Шырышты қабықтың эпителиоцитін қаптап тұратын фибронектин микрофлораның тұрақты колонизациялануына ықпал етеді. Фибронектин аз болғанда, грам оң бактриялар грам теріске айналады.
Өңеште микрооргпнизмдер әдетте болмайды.
Асқазан. Асқазан микрофлорасы лактобациллалар, ашытқылар, бірен- саран кокктар мен грам теріс бактериялардан тұрады. Бактерия концентрациясы 1 мл –де 103 төмен. Ішек микрофлорасына қарағанда мұнда асқазан сөлінің рН – ы қышқылды болғандықтан микроорганизмдер аз болады. Қалыпты жағдайда асқазан –патогенді микробтарды тежейтін өзіндік залалсыздандырушы камера (тұз қышқылы, пепсин ізашары -пепсиноген және т.б.). Асқазанның ойық жарасы, гастрит ауруларында Helicobacter туыстастығына жататын иілген пішінді бактериялар анықталады, олар көптеген патологиялық прцестердің ( гастрит, ойық жара, ісік) этиологиялық факторы болып табылады.
Ащы ішек.Ащы ішектің 1 мл –де 105 - 108 микроорганизмдер болады. Олар – бифидобактериялар, лактобактериялар, клостридиялар, эубактериялар, энтерококтар, порфиромонадалар, превотеллалар және анаэробты коктар.
Тоқ ішек.Микроорганизмдердің көпшілігі тоқ ішекте жиналады. 1 грам нәжісте 1012 микроб жасушасы кездеседі. Барлық микробтардың 95%-ын анаэробты бактериялар құрайды.
Тоқ ішек микрофлорасының негізгі өкілдеріне (6.1 - кесте) жатады: грам оң анаэробты таяқшалар (бифидобактериялар, лактобациллалар, эубактериялар), грам оң спора түзетін анаэробты таяқшалар (перфрингенс клостридиясы және т.б.), грам теріс анаэробты таяқшалар (ішек тақшалары және оған ұқасас Enterobacteriaceae тұқымдасының бактериялары- цитробактер, энтеробактер, клебсиеллалар, протей және т.б.), анаэробты грам оң коктар (пептострептококтар, пептококтар, Gemella morbillorum ). Эпителиде спирохеталар жақсы өседі. Аз мөлшерде фузобактериялар, порфиолеонадалар, превотеллалар, пропионибактериялар, вейлонеллалар, стафилококтар, көкірің таяқшасы және Candida туыстастығының ашытқытәріздес саңырауқұлақтары кездеседі.
Қарапайымдылар мөлшері қалыпты жағдайда қоршаған орта факторларының әсері мен емдәмге байланысты өзгеріп отырады. Бөтен микрофлораның өсуі секреторлы Jg A –ның тежеуші әсері мен қалыпты микрофлораның антагонистік қасиеті нәтижесінде тежеледі. Нәрестелерде ана сүтімен берілетін лактоферрин тежеуші әсер етеді.
Кесте 6.1.