Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы
|
Пән: Экономикалық теория негіздері |
ҚТИМФ |
|
2 кредита |
3 семестр 2011-12 оқу жылы |
|
Тәжірибе №7: Сураным мен усыным теориясыныц негіздері.
|
Асс.проф. Суанбаева У.Н. |
Ұсыныс – бұл өндірістің сату үшін рынокта ұсынылатын тауарлар мөлшері. Баға неғұрлым жоғары болса, өндірушілер тауарларын рынокқа соғұрлым көп шығарғысы келеді немесе керісінше. Баға мен ұсынып отырған өнімнің мөлшерінің арасындағы тура тәуелділік ұсыныс заңы деп аталады.
S
- ұсыныс P
P
- баға
Q – мөлшер саны
S2
S S1
Q
Негізінен қисығының өзінің қозғалысы мен ұсыныс өзгеруі бағалық емес факторларының әсерінен болады.
Ұсыныс қисығы егер осы тауарға шығын-р тұрақты кезінде рынокта көп өнім ұсынылса, SS -тан S1S2-ге жылжиды, ал тауардың ұсынысының азаюы ұсыныс қисығын солға SS -тан S1S3-ке қозғалтады.
Бағалық емес факторларға:
- ресурстар бағасы. Яғни, олардың түсуі өндіріс шығындарын азайтады және ұсынысты көбейтеді. Бұл жерде ұсыныс қисығы оңға жылжиды. Ресурстарға бағаның өсуі керісінше әсер етеді.
- технология. Оның жетілуі ресурстарға бағаны түсіреді және 1-пунктте көрсетілгендерге әсер етеді.
- салықтар. Салықтардың көтерілуі өндіріс шығындарын көбейтеді және ұсынысты азайтады. Яғни, ұсыныс қисығы солға жылжиды.
- басқа тауардың бағасы. Олар ұсыныс қисығын қалай болса да жылжыта алады. Мысалы, фирма егер де футбол добына баға өссе, баскетбол доптарын өндіріс азайта алады. Ұсыныс көлемінің бағаның өсуіне байланысты өзгеруінің дәрежесі ұсыныс икемділігімен сипатталды. Ол ұсыныс икемділік коэффицентімен өлшенеді.
К = Q салыстырмалы (%) / P салыстырмалы өзгеріс (%).
Тұтынушылар әрбір баға бойынша осы тауардың көбін сатып алғысы келсе, онда d1 -ден d2 –ге ауысады, ал тауарды аз қалау – сұранысты азайтады және сұраныс қисығын солға d1 -ден d3 –ке қозғалтады. Сонымен қатар сұраныс қисығының қозғалысы мен сұраныстың өзгеруі бағаның факторының әсерінен де болады. Оларға мыналарды жатқызуға болады:
- тұтынушылар таңдауы;
- сатып алушылар саны;
- сатып алушылар табысы;
- балама тауарлардың бағасы;
- қолайлы жағдайды күту.
Сонымен қатар осы қарастырылған бір фактордың және екінші фактордың әсерінің нәтижесінде сұраныс сезімталдығын анықтау үшін икемдік деген түсінік пайдаланылады. Икемдіктің өлшем бірлігі болып икемдік коффиценті табылады.
Икемдік коффицентін келесі түрде анықтауға болады:
{ К (и.б.) = Q өсуінің %-ті /P өсуінің %-не }
{К(и.т.) = сұраныс шамасының өзгеруінің %-і/
/табыс шамасының өзгеруінің %-не }
Сұраныс – белгілі бір уақыт аралығында тиімді бағаға сатылып алынуы тиіс тауарлар мөлшері. Сұраныс төлем қабілеті бар қажеттілікті көрсетеді. Жалпы айтқанда сұраныс бұл рыноктың баға құрылу процесіне әсер ететін жақтарының бірі. Негізінен сұранысқа көптеген факторлар әсер етеді, оның ішінде ең маңыздысы – баға болып табылады. Жалпы баға мен сұраныс арасында кері байланыс бар. Яғни, бағаның көтерілуі сұраныстың азаюына әкеп соғады және керісінше. Баға мен сұраныс шамасының арттықтылығ кері байланыс сұраныс заңы деп аталады.
Ұсыныс – бұл өндірістің сату үшін рынокта ұсынылатын тауарлар мөлшері. Баға неғұрлым жоғары болса, өндірушілер тауарларын рынокқа соғұрлым көп шығарғысы келеді немесе керісінше. Баға мен ұсынып отырған өнімнің мөлшерінің арасындағы тура тәуелділік ұсыныс заңы деп аталады.
S
- ұсыныс P
P
- баға
Q – мөлшер саны
S2
S S1
Q
Негізінен қисығының өзінің қозғалысы мен ұсыныс өзгеруі бағалық емес факторларының әсерінен болады.
Ұсыныс қисығы егер осы тауарға шығын-р тұрақты кезінде рынокта көп өнім ұсынылса, SS -тан S1S2-ге жылжиды, ал тауардың ұсынысының азаюы ұсыныс қисығын солға SS -тан S1S3-ке қозғалтады.
Бағалық емес факторларға:
- ресурстар бағасы. Яғни, олардың түсуі өндіріс шығындарын азайтады және ұсынысты көбейтеді. Бұл жерде ұсыныс қисығы оңға жылжиды. Ресурстарға бағаның өсуі керісінше әсер етеді.
- технология. Оның жетілуі ресурстарға бағаны түсіреді және 1-пунктте көрсетілгендерге әсер етеді.
- салықтар. Салықтардың көтерілуі өндіріс шығындарын көбейтеді және ұсынысты азайтады. Яғни, ұсыныс қисығы солға жылжиды.
- басқа тауардың бағасы. Олар ұсыныс қисығын қалай болса да жылжыта алады. Мысалы, фирма егер де футбол добына баға өссе, баскетбол доптарын өндіріс азайта алады. Ұсыныс көлемінің бағаның өсуіне байланысты өзгеруінің дәрежесі ұсыныс икемділігімен сипатталды. Ол ұсыныс икемділік коэффицентімен өлшенеді.
К = Q салыстырмалы (%) / P салыстырмалы өзгеріс (%).