Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы

Пән: Экономикалық теория негіздері	ҚТИМФ
2 кредита	3 семестр 2009 -12 оқу жылы
Тәжірибе №3: Меншік қатынастары және олардыц экономикадагы орны.	Асс.проф. Суанбаева У.Н.

Меншіктің түрлері: жеке, араластық, мемлекеттік, ұжымдық меншік.

Жеке меншік

азаматтық заңды тұлғалар

Мемлекеттік меншік

республикалық коммуналдық

Меншік- обьектілердің қатыстығы жөніндегі адамдар арасындағы экономикалық қатынастар. Меншік нысаны меншік обьектілерінің кімге тиесілі екенін көрсетеді. Меншіктің заңды мазмұны меншік иелерінің қоғамдық өндірісте әртүрлі еңбек өнімдерін иелену құқықтары арқылы анықталады. Меншік құқығы белгілі бір тұлғаларға материалдық және материалдық емес игіліктердің тиістілігін бекітетін және осы құқықтарды қорғайтын заң нормаларының жиынтығы не, қалай, кім үшін өндіру экономиканың іргелі сұрақтарын шешу шаруашылық жүргізіліп жатқан субьектілердің өндіріс құралдарына, меншік құқығына тәуелді. Қазіргі Қазақстан заңнамасына сәйкес меншік иесі (өз қалауы бойынша) меншік обьектісін иеленеді, пайдаланады және меншік етеді. ҚР-ң азаматтық кодексінде келесі категорияларға түсінік береді:

Иелену- мүлікті іс жүзінде иелену мүмкіндігінің заң жүзінде қамтамасыз етуі.

Пайдалану- мүліктен оның пайдалы қасиеттерін алудың, сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзінде қамтамасыз етілуі.

ҚР-ң азаматтық кодексі меншіктің және аралас нысананың құқықтық ауқымын анықтайды. Әлемдік тәжірибеде және батыс ғылымында мемлекет болып табылмайтын барлық меншік жеке деп аталады, жеке, жеке дара, топтық бола алады. Жеке меншік өзіне тән жекешелену, оқшаулану, пайда табуға ұмтылуымен оны ыдыратады деген түсініктің бері келе орын алып келуі түсінікті келгені де белгілі.

Алайда тауарды шаруашылық жағдайында жекеменшік иесі рынокта өз тауарын, рыноктық байланыстарға сүйене отырып өткізеді. Жекеменшік өндірушілерді біріктіреді. Қоғамдық қажетті үлкен тыйымдылық қана мүмкіншілігін туғызады. Жалпы жеке меншік адамзат баласының дамуында жеткен ірі жетістіктерідің бірі деуге болады. Меншік экономикалық категория ретінде ең алдымен өз мәні жекеменшік болып табылады.

1) Иемдену- яғни игіліктерге физикалық бақылау жасау пайдалы қасиеттерін өз еліне пайдалану құқы.

2) Басқару құқығы- яғни игілікті пайдалы кім қалай қамтамасыз етуді шешу құқығы.

3) Қауіпсіздік құқығы- немесе игіліктерді экспроприлациялау дың және зиянды сыртқы күштерін қорғай құқы.

Табыстар құқы –игіліктердің пайдаланудың нәтижесінде құқық ету.

Егемендік құқығы- игіліктерді жатсындыру, өзгерту немесе жойып жіберу құқы. Игіліктерді мұрагерлікке беру құқы.

Игіліктерді иемденуге шек қоймау құқы – сыртқы ортаны пайдалануға зиянды әдістерді пайдалну құқы.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1.Меншіктің экономикалық жоне күқықтық мазмүны.

2.Иемдену жөне меншіктен айыру қатынастары.

3.Меншік нысандары.

4.Меншік нысандарының көптүрлі болуының объективтік қажеттіліктері мен себептері.

ТЕСТ

"Экономикс" терминi еңбегiнiң басты атауы ретiнде алынған сөз жалпыға танымал болды:

А) Ж.Б. Сэй.

В) А. Маршалл.

С) Д. С. Милль.

D) Д.М. Кейнс.

Е) П. Самуэльсон.

Микроэкономика экономика ғылымының ненi зерттейтiн саласы ретiнде анықталуы мүмкiн:

А) экономикалық зерттеулерде микрокомпьютердi пайдалануын.

В) тұтынушылардың, фирмалардың және ресурс иелерiнiң экономикалық iс-әрекеттерiн.

С) жеке-дара кәсiпкерлердiң және ұсақ фирмалардың экономикалық мақсаттарын.

D) қоғамның әртүрлi таптар өкiлдерiнiң жеке қатынастарын.

Е) дұрыс жауаптары: В және D.

Макроэкономика экономикалық теорияның ненi зерттейтiн саласы болады:

А) ұлттық экономиканы бiртұтас жүйе ретiнде алғанда, ондағы болған процестердi.

В) экономикадағы мемлекеттiң қызметiн.

С) адамзаттың экономикалық дамуындағы ауқымды мәселердi.

D) алғашқы саяси экономия зерттеген мәселелердi.

Е) дұрыс жауаптары: С және D.

Экономика ғылымының әдiсi деген ұғым ненi бiлдiредi:

А) тәжiрибенi.

В) нақты деректерiмен.

С) пәннiѕ құрылымын.

D) ғылымның ой-өрiсiн.

Е) барлық зерттеу құралдарын оңтайлы қолдану әдiсiн

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

университеті.2009.Есполов

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 1997.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 1997.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 1994,б.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 1995.