Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы

Пән: Экономикалық теория негіздері	ҚТИМФ
2 кредита	3 семестр 2011-012оқу жылы
Тәжірибе №4: Қогамдық өндірістіц нышандары, Тауарлы оидіріс.	Асс.проф. Суанбаева У.Н.

Айырбас- тауардың белгілі пропорцияда басқа тауармен айырбасталу қасиеті. Сондықтан осы тауарды өндіруге кеткен еңбектің де екі сипаты бар.

Тауар

тұтыну құны айырбас құны

нақтылы еңбек абстрактілі еңбек

Қоғамдық өндірістің екі формасы бар: натуралды және тауарлы. Натуралдық шаруашылық түсінігіне жеке тұтынуға қажетті өнімді өз қолыңмен жасау жатады. Ол өндіріс күшінің әлсіз дамуы мен өндірген өнімге қосымша еңбек үлесінің жоғары еместігінмен сипатта. Біріншісі қандай да бір болсын өндірістің табиғи элементі болып табылады. Ал екіншісі болса тарихи сипатқа ие, ол адамзат дамуының белгілі бір кезеңінде пайда болды. Өзінің өрленуіне басымдылық жағдайға жетті, кейін анағүрлым жетілген формаға ороын беріп, құлдырауға түсті. Сондықтан натуралды – адамдар өнімді айырбасқа рынокқа жеткізуге ұмтылған. Басым форма ретінде натуралды шаруашылық тарихтың өлшеп берген жолын өтеп берді. Алайда өндіріс тұтынушы принципі бойынша байланыс (айырбассыз және қоғамдық бөлусіз) аса тұрақтылығын көрсетті, оның элементін қазіргі заманғы қоғамның макро, микро деңгейлерінде көрінеді.

Микро деңгей- натуралды шаруашылыққа экономикалық күйзеліс кезіндегі мемлекет аса қолдау көрсеткен бау-бақша жеріндегі жұмыс мысал бола алады.

Макро деңгей- бір ғана елдің шегінде өзін-өзі қамтамасыз етуге бағытталған автархия саясатын келтіруге болады.

Тауарлы- өнімдер сату үшін өндіріліп, ал өндірілген тұтынушылар арасындағы байланыс рыноктың көмегімен жүзеге асырылатын шаруашылық. Тауарлы шарушылықтың пайда болуының шарты – нақты бір өнімді шығаруға өндірістің мамандануын білдіретін қоғамдық еңбек бөлінісі.

Қоғамдық еңбек бөлінісі үшл кезеңнен тұрады:

1) мал шаруашылығы егіншіліктен бөлініп шығып, тайпалар арасында ұдайы айырбастың пайда болуына жағдай жасады.

2) қол өнер егіншіліктен бөлініп шықты да, нәтижесінде тауарлы шаруашылық пайда болды.

3) сауда өндірістен оқшауланды және көпестік капитал бөлініп шықты. Тауарлы өндірістің даму сипаты айырбас пен рыноктың дамуына байланысты.

Тауар сату және сатып алу үшін өндірістен өнім тауардың екі түрі бар: тұтыну құны және айырбас.

Тұтыну- адамның, қоғамның қандай да болмасын бір қажетін қанағаттандыру қасиеті.

Айырбас- тауардың белгілі пропорцияда басқа тауармен айырбасталу қасиеті. Сондықтан осы тауарды өндіруге кеткен еңбектің де екі сипаты бар.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1.Қоғамдық ондіріс нышандары үгымының сипаттамасы.

2.Қоғамдық шаруашылықтың негізгі нышандары: натуралды жөне товарлы.

3.Еркін бәсекелік тауар шаруашылығы жэне ұйымдастырылған рынок.

ТЕСТ

Келесi пiкiрлердiң қайсысы дұрыс:

А) экономикалық заңдар объективтi болады, бiрақ адамдар оларды зерттеп, iс жүзiнде қолданулары қажет.

В) экономикалық заңдарды адамдар анықтап бекiтедi.

С) экономикалық заңдар адамдардан тыс, бөлек әсер етедi.

D) экономикалық заңдар мен құқық заңдары бiрдей.

Е) дұрыс жауаптары: В және D.

Экономикалық заңдар деген не:

А) өндiрiс қатынастарының ең маңызды iшкi, тұрақты себеп-салдарлық байланыстары.

В) экономикалық құбылыстар тұралы қалыпты түсінік.

С) экономикалық құбылыстардың мәнiн анықтайтын ғылыми ұғым.

D) экономикалық қатынастар мен қызметтердi реттеп, анықтайтын азаматтың заң жүйесiнiң баптары.

Е) құқық заңдары.

Өндiрiстiк мүмкiншiлiктер сызығында өнiмнiң бiр түрiнің өсуi, екiншi өнiмнiң қандай жағдайымен тiркеседi:

А) тұрақты көлемiмен.

В) көлемiнiң өсуiмен.

С) көлемiнiң қысқаруымен.

Д) көрсетiлген жауаптардың кез-келгенi дұрыс.

Е) тұтынудың пропорционалды өсуiмен.

Экономикалық жүйенiң тиiмдi қызметi өндiрiстiк мүмкiншiлiктер сызығында қалай көрiнедi:

А) графиктiң кез келген нүктесi ретiнде.

В) қисық сызықтың iшкi аумағындағы нүктемен.

С) қисық сызықтың сыртында орналасқан нүктемен.

Д) координаттар сызықтарына тең аралықта орналасқан графиктiң нүктесi ретiнде.

Е) тұтынушы таңдауын.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

университеті.2009 Есполов.

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 1997.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 1997.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 1994,б.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 1995.

7.Саяси экономия. Оқүлық-Алматы, Ана тілі, 1992.

В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.

Алматы. 1996.

9.Назарбаев Н.Ә. /Қазақстан- 2030/.Алматы, 1997.„

10.Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под

общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,

1999.