ҚАЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ

Пән: Экономикалық теория негіздері
2 кредит	1-2 семестр 2012-13 оқу жылы
Тәжірибе №1: Экономикалық теорияның пәні және әдіс-тәсілдері.	. Суанбаева У.Н..

Алғаш рет өз алдына қалыптасқан ой-пікірдің бағыты миркантелистер мектебі. Ол «мирконтэ» деген италиян сөзінен аударғанда сауда, пайда табу деген мағынаны білдіреді.

Сауда капиталының қызметі айырбас, айналыс процесін үздіксіз жүргізу арқылы экономиканы ілгері бастыруға көмектеседі. Бірақ сауда капиталы қоғам байлығын адамның әл-ауқатын көтеретін күш емес. Оның себебі айналыс айырбас саласында тек қана құн формасы ауысып тұрады. Екінші сөзбен айтқанда тауар, оның құны бір қолдан екінші қолға өткенде ешбір жаңа тауар жаңа құн жасамайды. Физокрттар Ф.Кенэ, А.Тюрго және т.б. өндіріс қатарына тек қана ауыл шаруашылығын жатқызды. Олардың пікірінше қоғам байлығын ауыл шаруашылығының өнімдері болып табылады. Физократтардың өндіріске көңіл аударуы экономикалық ой-пікірдегі күрделі жаңалық болды. Бірақ олардың өндіріске тек қана ауыл шаруашылығын жатқызып, басқа халық шаруашылығын салаларын дұрыс болмады. Оны буржуазиялық саяси экономиканың өкілдері А. Смитт, Петти, Д.Рикардо еңбектері айқын көрсетті.

Экономикалық теория- адамның шектеусіз қажеттіліктерін қанағаттандырудағы қоғам өндірісінің сирек

шектелген ресурстарын бөлу, айырбастау және тұтыну туралы ғылым.

Функциялары.

Танымдық – экономикалық құбылыстарды, заңдарды зерттеу және түсіндіру.

Практикалық – іс жүзінде зерттелген обьектілер теориясын қолдану. Мемлекеттің экономикалық

саясатының негізін құру.

Болжамдық – экономиканың және жалпы қоғам дамуының ғылыми болжамын жасау.

Дүниетанымдық – ғылым негізінде қоғам өміріне белгіленген көзқарастар жүйесін құру.

Методологикалық – экономикалық ғылымдар жүйесі үшін теориялық және методологикалық негіз

болады. Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1.Экономикалық теория, саяси экономия және экономикс ұғымдарының өзара байланыстығы.

2. Экономикалық теория курсының қисыны (логикасы) және құрылымы.

3.Экономикалық категориялар және заңдар.

4.Позитивті жоне нормативті экономика.

5.Экономикалық теорияның қызметтері: тәжірибелік,теориялық,

методологиялық т.б. Экономикалық теория жөне экономикалық саясат.

ТЕСТ

"

Экономиканы техно-экономикалық тұрғыдан қарау немен сипатталады:

А) қоғам қолындағы ресурстарды өнiмге айналдыру процесi және экономиканың материалдық-заттық жағымен.

В) қоғам қолындағы ресурстарды өнiмге айналдыру процесiмен.

С) экономиканың материалдық-заттық жағы және экономиканың материалдық-заттық жағымен.

D) экономиканың әлеуметтiк-экономикалық бағытымен.

Е) экономиканы ұйымдастыру-экономикалық тұстарымен.

Экономикаға ұйымдастыру-экономикалық жағынан келiп анықтау - бұл:

А) қоғамдық еңбек бөлiнiсiне, өндiрiстiң мамандануына қоғамдануына, өндiрiстi ұйымдастыру формаларының көптүрлi болуына, еңбек пен басқарудың жан-жақтылығына негiзделген көзқарас.

В) ресурстарды оңтайлы пайдалану және ұдайы өндiру қатынастарын бөлiп көрсету әдiсi.

С) адамның өмiр сүру формаларының әртүрлi болуы.

D) экономикада жалпы мен жекенiң айырмашылығы.

Е) өндiрiстiк қатынастарын өндiргiш күштер формасы ретiнде талдау.

Экономиканы әлеуметтiк-экономикалық тұрғыдан қарастыру:

А) басқа қатынастарды анықтайтын негiзгi қатынастарды, меншiк қатынастары мен табыстарды бөлудi зерттеу.

В) басқа қатынастарды анықтайтын негiзгi қатынастарды зерттеу.

С) меншiк қатынастары мен табыстарды бөлудi зерттеу, қоғамның өндiргiш күштерiн анықтау.

D) қоғамнық өндiргiш күштерiн анықтау, меншiк қатынастары мен табыстарды бөлудi зерттеу

Е) өндiрiстiң технологиясын айқындау.

Глоссарий

Редкость ресурсов	Қорлардың сиректігі	Scarce resources
Предмет экономической теории	Экономикалық теорияның пәні	Economics theory
Нормативная экономика	Нормативтік экономика	Normative economics
Позитивная экономика	Позитивтік экономика	Positive economics

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

университеті.2010.

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 2007.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 2004.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 2006,б.

6.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 2006.

7.В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.

Алматы. 2006.

8.Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под

общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,

2009.

ҚАЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ

Пән: Экономикалық теория негіздері
2 кредит	1,2 семестр 2012-13 оқу жылы
Тәжірибе № 2 Қоғамдық өндірістің негіздері	Суанбаева У.Н..

Экономикалық қатынастар – адамдар арасында қызметтер мен материалды рухани игіліктерді өндіру, бөлу, айырбастау және тұтыну процесі барысында пайда болатын қатынастар. Бір жыл бойы өндірілетін адамдардың шаруашылық қызметтің нәтижесі қоғамдық өнім болып табылады. Өзінің қозғалысында 4 сатыдан тұрады. Олар - өндіріс, бөлу, айырбас және тұтыну.

Өндіріс – пайдалы өнім шығару процесі. Бұл бастапқы саты. Оның қоғам-ң өнімнің қозғалыстағы орнына қарай экономистер әртүрлі бағыттар ұсынады. Біреулер бұл саты шешуші мағынаға ие дейді.

Бөлу - өндірілген өнімдегі әр адамның үлесін анықтауды білдіреді.

Айырбас – бұл бір өнімнің басқа өнімге айырбастау процесі.

Тұтыну – адамның қажеттіліктерін өтеуі үшін өндірілген игілектерді қолдануы. Тұтыну өнімді пайдаланудың тәмәмданушысы болып табылады.

Тұтыну екі сипатта - өндірістік және өндірістік емес болады.

Өндірістік емес тұтыну- жеке және қоғамдық болып екіге бөлінеді.

Жеке тұтыну- бұл адамдардың тамаққа, киімге, білім, демалысқа және т.б. қажеттіліктерін қанағаттандыру.

Қоғамдық тұтыну- қоғамның ғылымға, мәдениетке, білімге, басқаруға және т.б. қажеттіліктерін қанағаттандыру.

Өнімдерді тұтынған кезде олар оң мағынада жойылады. Яғни, оларды ұдайы өндіріп тұру қажет. Ұдайы өндіріс бұл өндіріс процесінің қайталануы. Ұдайы өндірістің жай және ұлғаймалы түрлері бар.

Жай ұдайы өндіріс- өндіріс процесінің бұрынғы ауқымында қайталануы. Ал ұлғаймалы ұдайы өндіріс – ұлғаймалы мөлшерде өндірістің жаңартылып отыруы. Қоғамдық өнімнің барлық өтетін төрт сатысы немесе кезеңдері өзара тығыз байланысады және қоғамдық өндірісті құрайды. Қоғамдық өндірістің әрекет етуінің маңызды көрсеткіші оның тиімділігі. Бұл оның шығындарына қатынасымен анықталады.

Қоғамның әлеуметтік құрылысы- әлеуметтік заңдарға, яғни жұмыс істейтін азаматтар, жұмыссыздар, әртүрлі себептерге байланысты жұмыс істеуге мүмкіндігі жоқ адамдардың жайдайын реттейтін құқықтық нормалар жиынтығына негізделеді. Әлеуметтік заңнан елдегі зейнетақы, жәрдемақы төлеу, мүгедектерге, аурулармен басқа да еңбекке жарамысз халыққа қызмет көрсетуді көздейтін әлеуметтік сақтандыру жағдайы тәуелді. Табиғи ортаға табиғи және еңбек ресурстары мен басқа да өмір сүру жағдайлары жатады:

а) табиғат берген сыйлары табиғи ресурстарды құрайды. Әлемде іс жүзінде барлық табиғи ресурстарға аса бай елдер: Ресей, Қазақстан, АҚШ, Қытай мемлекеттері жатады. Көптеген елдер өзінің экономикалық қызметін ресурстарының табиғи шектелмегендігі жағдайында жүзеге асырады. Өз кезегінде шікізат материалдары қоғамдық өндіріске тартылып және онда сан мәрте өңделген соң ғана экономикалық ресурстарға айналады. Қазіргі заманғы өнеркәсіп 75%-ке дейін зор көлемде шикізатты жұмсайды. Табиғи ортаның екінші маңызды элементі еңбек ресурстары. Олардың материалдық немесе өндірістік сфераларда қамтылған белгілі экономикалық белсенді халықты құрайды. Батыстың дамыған елдерінде бұл барлық еңбек ресурстарының 70%-не, ал дамушы елдерде 45-55%-не тең.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1.Экономика және адам. Адамның экономикалық қызметтері (іс-әрекеттері).

2.Экономикалық мүдделер және экономикалық іс-әрекеттің басқа да ішкі себептері, Экономикалық адамның оңтайлы (ұтымды) іс- әрекеттерінің үлгі-модельлері.

3.Қоғамдық өндірістің құрылымы.

4.Өндіріс және ұдайы өндіріс. Өндіру, бөлу, айырбастау жөне тұтыну. Жай және ұлғаймалы (экстенсивті, интенсивті) ұдайы өндіріс.

5.Экономикалық игіліктердің ұдайы айналымы және экономикалық тұлғалардың өзара іс-әрекеттері.

ТЕСТ

"Саяси экономия" сөзiн алғашқы болып өз еңбегiнiң атауы ретiнде алып, ғылыми қолданысқа енгiзген:

А) Адам Смит.

В) Аристотель.

С) Антуан де Монкретьен.

D) Карл Маркс.

Е) Альфред Маршалл.

Экономикалық теория пәнiн ең толық ашатын анықтаманы таңдаѕыз:

А) экономика қоғамның әлеуметтiк-экономикалық құрылымын зерттейдi

В) экономика товарлардың өндiрiсi мен бөлiнiсiн қамтитын iс-шараларды зерттейдi.

С) экономика халық шаруашылығына әсер ететiн экономика өлшемдерiн (баға, өндiрiс, жұмыссыздық және т.б.) зерттейдi.

D) экономика ақша, банк жүйесiн, капиталды зерттейдi.

Е) экономика қоғам мїшелерiне қажеттi товарлар мен қызметтердi өндiруде қолданылатын шектеулi ресурстардың тиiмдi пайдалануын зерттейдi.

Экономикалық теория:

А) барша экономикалық жүйелердi оқып-бiлу үшiн жарамды.

В) тек қана капиталистiк шаруашылық жүйесiн зерттеп-бiлу үшiн қажет.

С) социализмге сипатты экономикалық қатынастарды зерттеуде пайдалы болуы мүмкiн емес.

D) барша экономикалық жүйелердi оқып-бiлу үшiн жарамсыз.

Е) индустриадан бұрынғы жүйелердi танып-бiлуге жарайды.

Экономикалық теория ненi зерттейдi:

А) ұйымдастыру-экономикалыќ жјне јлеуметтiк-экономикалық қатынастарды. және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн.

В) ұйымдастыру-экономикалық және әлеуметтiк-экономикалық қатынастарды.

С) қоғамның өндiргiш күштерiн және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн

D) адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн

Е) өндiрiстiң технологиясын және адамдардың экономикалық iс-әрекеттерiн

Глоссарий

Традиционная экономика	Дәстүрлік экономика	Traditional economics
Деньги	Ақша	Money
Стоимость	Құн	Value

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

университеті.2010.

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 2007.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 2004.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 2006,б.

6.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 2006.

7.В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.

Алматы. 2006.

8.Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под

общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,

2009.

ҚАЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ

Пән: Экономикалық теория негіздері
2 кредит	1,2 семестр 2012-13 оқу жылы
Тәжірибе № 3 Меншік қатынастары және олардың экономикадағы орны.	Суанбаева У.Н..

Меншік- обьектілердің қатыстығы жөніндегі адамдар арасындағы экономикалық қатынастар. Меншік нысаны меншік обьектілерінің кімге тиесілі екенін көрсетеді. Меншіктің заңды мазмұны меншік иелерінің қоғамдық өндірісте әртүрлі еңбек өнімдерін иелену құқықтары арқылы анықталады. Меншік құқығы белгілі бір тұлғаларға материалдық және материалдық емес игіліктердің тиістілігін бекітетін және осы құқықтарды қорғайтын заң нормаларының жиынтығы не, қалай, кім үшін өндіру экономиканың іргелі сұрақтарын шешу шаруашылық жүргізіліп жатқан субьектілердің өндіріс құралдарына, меншік құқығына тәуелді. Қазіргі Қазақстан заңнамасына сәйкес меншік иесі (өз қалауы бойынша) меншік обьектісін иеленеді, пайдаланады және меншік етеді. ҚР-ң азаматтық кодексінде келесі категорияларға түсінік береді:

Иелену- мүлікті іс жүзінде иелену мүмкіндігінің заң жүзінде қамтамасыз етуі.

Пайдалану- мүліктен оның пайдалы қасиеттерін алудың, сондай-ақ одан пайда табудың заң жүзінде қамтамасыз етілуі.

Алайда тауарды шаруашылық жағдайында жекеменшік иесі рынокта өз тауарын, рыноктық байланыстарға сүйене отырып өткізеді. Жекеменшік өндірушілерді біріктіреді. Қоғамдық қажетті үлкен тыйымдылық қана мүмкіншілігін туғызады. Жалпы жеке меншік адамзат баласының дамуында жеткен ірі жетістіктерідің бірі деуге болады. Меншік экономикалық категория ретінде ең алдымен өз мәні жекеменшік болып табылады.

1) Иемдену- яғни игіліктерге физикалық бақылау жасау пайдалы қасиеттерін өз еліне пайдалану құқы.

2) Басқару құқығы- яғни игілікті пайдалы кім қалай қамтамасыз етуді шешу құқығы.

3) Қауіпсіздік құқығы- немесе игіліктерді экспроприлациялау дың және зиянды сыртқы күштерін қорғай құқы.

Табыстар құқы –игіліктердің пайдаланудың нәтижесінде құқық ету.

Егемендік құқығы- игіліктерді жатсындыру, өзгерту немесе жойып жіберу құқы. Игіліктерді мұрагерлікке беру құқы.

Игіліктерді иемденуге шек қоймау құқы – сыртқы ортаны пайдалануға зиянды әдістерді пайдалну құқы.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1.Меншіктің экономикалық және кұқықтық мазмұны.

2.Иемдену жөне меншіктен айыру қатынастары.

3.Меншік нысандары.

4.Меншік нысандарының көптүрлі болуының объективтік қажеттіліктері мен себептері.

ТЕСТ

"Экономикс" терминi еңбегiнiң басты атауы ретiнде алынған сөз жалпыға танымал болды:

А) Ж.Б. Сэй.

В) А. Маршалл.

С) Д. С. Милль.

D) Д.М. Кейнс.

Е) П. Самуэльсон.

Микроэкономика экономика ғылымының ненi зерттейтiн саласы ретiнде анықталуы мүмкiн:

А) экономикалық зерттеулерде микрокомпьютердi пайдалануын.

В) тұтынушылардың, фирмалардың және ресурс иелерiнiң экономикалық iс-әрекеттерiн.

С) жеке-дара кәсiпкерлердiң және ұсақ фирмалардың экономикалық мақсаттарын.

D) қоғамның әртүрлi таптар өкiлдерiнiң жеке қатынастарын.

Е) дұрыс жауаптары: В және D.

Макроэкономика экономикалық теорияның ненi зерттейтiн саласы болады:

А) ұлттық экономиканы бiртұтас жүйе ретiнде алғанда, ондағы болған процестердi.

В) экономикадағы мемлекеттiң қызметiн.

С) адамзаттың экономикалық дамуындағы ауқымды мәселердi.

D) алғашқы саяси экономия зерттеген мәселелердi.

Е) дұрыс жауаптары: С және D.

Экономика ғылымының әдiсi деген ұғым ненi бiлдiредi:

А) тәжiрибенi.

В) нақты деректерiмен.

С) пәннiѕ құрылымын.

D) ғылымның ой-өрiсiн.

Е) барлық зерттеу құралдарын оңтайлы қолдану әдiсiн

Глоссарий

Собственность	Меншік	Private
Капитал	Капитал	Capital
Земля	Жер	Land
Разделение труда	Еңбек бөлінісі	Division of labor

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

университеті.2010.

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 2007.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 2004.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 2006,б.

6.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 2006.

7.В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.

Алматы. 2006.

8.Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под

общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,2009.

Экономика баскару академиясы

Пән: Экономикалық теория негіздері
2 кредит	1,2 семестр 2012-13 оқу жылы
Тәжірибе № 4: Қоғамдық өндірістің нышандары, Тауарлы өдіріс.	.Суанбаева У.Н.

Айырбас- тауардың белгілі пропорцияда басқа тауармен айырбасталу қасиеті.

Қоғамдық өндірістің екі формасы бар: натуралды және тауарлы. Натуралдық шаруашылық түсінігіне жеке тұтынуға қажетті өнімді өз қолыңмен жасау жатады. Ол өндіріс күшінің әлсіз дамуы мен өндірген өнімге қосымша еңбек үлесінің жоғары еместігінмен сипатта. Біріншісі қандай да бір болсын өндірістің табиғи элементі болып табылады. Ал екіншісі болса тарихи сипатқа ие, ол адамзат дамуының белгілі бір кезеңінде пайда болды. Өзінің өрленуіне басымдылық жағдайға жетті, кейін анағүрлым жетілген формаға ороын беріп, құлдырауға түсті. Сондықтан натуралды – адамдар өнімді айырбасқа рынокқа жеткізуге ұмтылған. Басым форма ретінде натуралды шаруашылық тарихтың өлшеп берген жолын өтеп берді. Алайда өндіріс тұтынушы принципі бойынша байланыс (айырбассыз және қоғамдық бөлусіз) аса тұрақтылығын көрсетті, оның элементін қазіргі заманғы қоғамның макро, микро деңгейлерінде көрінеді.

Микро деңгей- натуралды шаруашылыққа экономикалық күйзеліс кезіндегі мемлекет аса қолдау көрсеткен бау-бақша жеріндегі жұмыс мысал бола алады.

Тауарлы- өнімдер сату үшін өндіріліп, ал өндірілген тұтынушылар арасындағы байланыс рыноктың көмегімен жүзеге асырылатын шаруашылық. Тауарлы шарушылықтың пайда болуының шарты – нақты бір өнімді шығаруға өндірістің мамандануын білдіретін қоғамдық еңбек бөлінісі.

Қоғамдық еңбек бөлінісі үш кезеңнен тұрады:

1) мал шаруашылығы егіншіліктен бөлініп шығып, тайпалар арасында ұдайы айырбастың пайда болуына жағдай жасады.

2) қол өнер егіншіліктен бөлініп шықты да, нәтижесінде тауарлы шаруашылық пайда болды.

3) сауда өндірістен оқшауланды және көпестік капитал бөлініп шықты. Тауарлы өндірістің даму сипаты айырбас пен рыноктың дамуына байланысты.

Тауар сату және сатып алу үшін өндірістен өнім тауардың екі түрі бар: тұтыну құны және айырбас.

Тұтыну- адамның, қоғамның қандай да болмасын бір қажетін қанағаттандыру қасиеті.

Айырбас- тауардың белгілі пропорцияда басқа тауармен айырбасталу қасиеті. Сондықтан осы тауарды өндіруге кеткен еңбектің де екі сипаты бар.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

1.Қоғамдық өндіріс нышандары ұғымының сипаттамасы.

2.Қоғамдық шаруашылықтың негізгі нышандары: натуралды және товарлы.

3.Еркін бәсекелік тауар шаруашылығы жэне ұйымдастырылған рынок.

ТЕСТ

Келесi пiкiрлердiң қайсысы дұрыс:

А) экономикалық заңдар объективтi болады, бiрақ адамдар оларды зерттеп, iс жүзiнде қолданулары қажет.

В) экономикалық заңдарды адамдар анықтап бекiтедi.

С) экономикалық заңдар адамдардан тыс, бөлек әсер етедi.

D) экономикалық заңдар мен құқық заңдары бiрдей.

Е) дұрыс жауаптары: В және D.

Экономикалық заңдар деген не:

А) өндiрiс қатынастарының ең маңызды iшкi, тұрақты себеп-салдарлық байланыстары.

В) экономикалық құбылыстар тұралы қалыпты түсінік.

С) экономикалық құбылыстардың мәнiн анықтайтын ғылыми ұғым.

D) экономикалық қатынастар мен қызметтердi реттеп, анықтайтын азаматтың заң жүйесiнiң баптары.

Е) құқық заңдары.

Өндiрiстiк мүмкiншiлiктер сызығында өнiмнiң бiр түрiнің өсуi, екiншi өнiмнiң қандай жағдайымен тiркеседi:

А) тұрақты көлемiмен.

В) көлемiнiң өсуiмен.

С) көлемiнiң қысқаруымен.

Д) көрсетiлген жауаптардың кез-келгенi дұрыс.

Е) тұтынудың пропорционалды өсуiмен.

Экономикалық жүйенiң тиiмдi қызметi өндiрiстiк мүмкiншiлiктер сызығында қалай көрiнедi:

А) графиктiң кез келген нүктесi ретiнде.

В) қисық сызықтың iшкi аумағындағы нүктемен.

С) қисық сызықтың сыртында орналасқан нүктемен.

Д) координаттар сызықтарына тең аралықта орналасқан графиктiң нүктесi ретiнде.

Е) тұтынушы таңдауын.

Глоссарий

кругооборот капитала	капиталдың ауыспалы айналымы	circulation of capital
инвестиции	инвестициялар	investment
валовые частные внутренние инвестиции	жалпы жеке ішкі инвестициялар	gross private domestic investment
оборотный капитал	айналым капиталы	circulating capital

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

университеті.2010.

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 2007.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 2004.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 2006,б.

6.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 2006.

7.В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.

Алматы. 2006.

8..Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под

общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,

2009.

ҚАЗАҚ БАС СӘУЛЕТ-ҚҰРЫЛЫС АКАДЕМИЯСЫ

Пән: Экономикалық теория негіздері
2 кредит	1,2 семестр 2012-13оқу жылы
Тәжірибе № 5: Құн заңы	. Суанбаева У.Н.

Ақша– бұл жалпы эквивалент ролін атқаратын ерекше тауар. Ақшаның атқаратын қызметтері:

- құн өлшемі;

- айналыс құралы;

- төлем құралы;

- қордану (қазына жинау);

- әлемдік (валюта);

Құн заңы тауар өндірілетін тауар айналысының негізгі заңы. Құн заңы іс-әрекетінің мәні мынада: тауарды өндіру мен айырбастау оларды жасап шығаруға жұмсалған қоғамдық қажетті еңбек шығындары негізінде жүзеге асырылуы тиіс. Сондықтан құн заңы тауарлы өнімнің ең мәнді сипатын көрсетеді. Ал тауар-ақша айналысында құн заңы баға заңы болып табылады. Баға- құн заңының көрінісі.

Еңбек өнімдерінен бастап, қүн заңы тауар өндірісінің бүкіл тарихында әрекет етеді. Құн заңы әрекет етуге тек рыноктық бәсеке арқылы көрінеді.

Ақша айналыс құралы қызметін тауар ақша тауар (Т-А-Т) формасы бойынша тауарды делделдық ролін орындаған кезде атқарады. Бұл форма екі актіге бөлінеді.

1. сату тауар ақша;

2. сатып алу тауар ақша;

Ақша айналысы – төлем құралы мен айналыс құралы қызметін атқаратын ақшаның үздіксіз қозғалысы.

Өзін-өзі тексеруге арналған сұрақтар:

4.Құн заңы. Құн және баға.

5.Субъсктивті бағалау теориясы салыстырмалы құндылық негізінде тауар айырбасы туралы. Шекті құндылық ұғымы.

6.Осы күнгі ақшаның түрлері, олардың табиғаты жөне түрлері.

ТЕСТ

Студенттер үшiн университетте оқудың таңдау (альтернативтi) құндылығы немен анықталады:

А) оқудың орнына жұмыс iстеп, табатын табысының ең жоғары көлемiмен.

В) алатын стипендиясының мөлшерiмен.

С) мемлекеттiң орта статистикалық маманды дайындауға жұмсаған шығындарымен.

D) студентiң тұрмысына ата-анасы жұмсаған қаржысымен.

Е) жас адамның оқуға жiберген уақытымен.

"Меншiк" санаты (категориясы) қандай қатынастарды бiлдiредi:

А) басқаруды.

В) адамның табиғатқа қатынасын.

С) адамдардың таптық белгiсi бойынша қатынастарын.

D) өндiрiс құралдарын және нәтижелерiн иелену қатынастарын.

Е) мүмкiншiлiктер жүйесiн.

"Иемдену" қатынасын қалай сипаттауға болады:

А) сыйға тарту құқығы.

В) белгiлi бiр қатынастар объектiсiнiң жеке тұлға үшiн оның өмiр сүруiне айналуы мүмкiн еместiгi.

С) өндiрiс құралдарының қоғамдастырылуы.

D) пайдалану құқығы.

Е) белгiлi бiр қатынастар объектiсiнiң жеке тұлға үшiн оның өмiр сүруiне айналуы.

"Меншiктен айыру" деген не:

А) бұл адамның өмiр сүру игiлiктерi мен ресурстарды өзiнiң тiршiлiк ету мүмкiншiлiгiне айналдыра алмауы.

В) бұл адамды табиғат өнiмдерiнен айыру.

С) бизнес мәселесiмен өзi шұғылданғысы келмейдi.

D) кәсiпорынды басқара алмау.

Е) қарызды төлеу мақсатында меншiгiнен айыру.

Глоссарий

Традиционная экономика	Дәстүрлік экономика	Traditional economics
Деньги	Ақша	Money
Стоимость	Құн	Value

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

университеті.2010.

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 2007.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 2004.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 2006,б.

6.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 2006.

7.В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.

Алматы. 2006.

8.Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под

общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,2009.