2. Жалақы еңбек бағасы ретінде.

Еңбек өндіріс факторы айрықша болып табылады. Оның таурлы формасының ерекшелігі бойынша бұл ресурс толық көлемде сатылатын нысан болып табылмайды. Еңбек рыногында сұраным мен ұсынымның ара қатынасы еңбекақы деңгейін анықтайтын жетекші экономикалық фактор. Кез келгенбасқа рынок секілді еңбек рыногы өзінің тепе-теңдігін жоғалтып алуы мүмкін.

3. Пайда және процент.

Пайда және процент қазіргі экономикалық теорияда өте бір күрделі әрі пікірталас мәселелер қатарына жатады. Бұл мәселені талдау пайда және проценттің көзін анықтау ғана емес, оның рыноктық экспортындағы атқарар қызметтерін қарастыру.

Пайда және процент теориясы

К.Маркстің пайда теориясы еңбек, құн теориясының және қосымша құн теориясының тікелей жалғасы болып табылады. Қосымша құн Маркстің пайымдауынша пайданың, сауда пайдасының, қарыз процентінің өзгерген түрі, соңғыларынан шыққан тегі.

Өзін өзі тексеру сұрақтары

1.Өндіріс факторларының өзара байланысы және өзара ауыстырымдылығы.

2. Жалақы еңбек бағасы ретінде.

3. Пайда және процент.

ТЕСТ

Товардың тұтыну құны не болады:

А) товар өндiрiсiне кеткен еңбек мөлшерi.

В) товарды жасауға жұмсалған материалдық мөлшерi.

С) товардың басқа товарға айырбасталу қасиетi.

D) адамның белгілі бiр қажеттiлiгiн қанағаттандыру қабілеті.

Е) жалпылама еңбек.

Товардың құны деген не:

А) товар өндiрiсiне жұмсалған еңбек.

В) товардың қажеттiлiгi.

С) басқа товарларға айырбасталуы.

D) товардың тапшылығы.

Е) адам қажеттiлiгiне жарамдылығы.

Товардың айырбас құны не болады:

А) баға.

В) басқа товарларға белгiлi көлемде айырбасталуы.

С) сиректiк.

D) құндылық.

Е) сұраныс.

Товар жасаушы нақты еңбектi қалай сипаттауға болады:

А) ерекше мақсатты еңбек түрi.

В) жалпы еңбек.

С) адамның күш-жiгерiнiң шығыны.

D) жекеленген еңбек.

Е) қоғамдық еңбек.

Қолданатын әдебиеттер:

І.Экономикалық теория негіздері. Оқулык- Алматы. Қазақ

Университеті2009.Есполов

2.Экономикалық теория.Оқулық.Алматы. Қазақ университеті.2000.

З.Р.Дорнбуш.,С.Фишер. Макроэкономика. Оқулық. Алматы.

ҚазМБА. 1997.

4.Экономикалық ілімдер тарихы. Оқу қүралы. Алматы.

Қаз.университеті. 1997.

5.Жүнісов Б.Ж. Нарықтық экономика негіздері. Оқу қүралы.

Алматы, 1994,б.Мөдешев Б.Р. Нарықтық экономикаға кіріспе. Оқу құралы.

Алматы. Экономика, 1995.

7.Саяси экономия. Оқүлық-Алматы, Ана тілі, 1992.

В.П.Самуэльсон, С.Нордхаус. Экономикс. Оқу қүралы.

Алматы. 1996.

9.Назарбаев Н.Ә. /Қазақстан- 2030/.Алматы, 1997.„

10.Экономичсская теория (политэкономия). Учебник. Под

общ. Ред. Акад. В.Н.Видяпина, Г.П.Журавлевой.;ИНФРА,

1999.

Қазақ бас сәулет-құрылыс академиясы

Пән: Экономикалық теория негіздері	ҚТИМФ
2 кредита	3 семестр 2011-12 оқу жылы
Тәжірибе №11: Ұлттық экономика жүйе ретінде Макроэкономикалық тұрақтылық.	Асс.проф. Суанбева У.Н.

Ұлттық экономика жұмысы БҰҰ-ның ұсынған агрегаттары арқылы жинақталған жұмыстарының нәтижесінде іске асып отыр. 1988 жылы Ресейде халықаралық есептеу жүйесіне көшті. Негізгі және жалпылама ұлт байлық болады.

Жалпы ұлттық өнім (ЖҰӨ) – бір жыл елімізде шығарылған барлық дайын товарлардың және көрсетілетін қзметтердің нарықтық құнының қосындысымен анықталады.

Ұлттық табыс – бір жыл ішінде жаңа құралған құнының өндірістік қорытындысы.

Ұлттық пайда – ЖҰҰ-нан және бір жыл ішінде оларды шығаруға кеткен материалдар шығынды алып тастаған ( амортизациялау, шикізат, метериалдар және т.б.) айырмашылықтан тұрады. Шет мемлекеттердің есептеулерде оны барлық пайданың қосындысы деп анықтайды:

1) Жұмысшы қызметкерлердің еңбекақысы;

2) Жеке шаруашылықтың, серіктестіктің, корпорацияның

Инвестициялар және олардың қызметі атқару ролі.

Инвестиция деңгейі қоғамның ұлттық табысының көлеміне ықпал етеді, ұлттық экономиканың көптеген макро-пропорциялары инвестиция қозғалысына тәуелді. Кейнсиандық теория бойынша инвестиция мен жинақ ахуалы әр түрлі процестер мен жағдайлар арқылы анықталады.

Ел аумағындағы инвестициялар ұлғаймалы ұдайы өндіріс процесін анықтайды. Жаңа кәсіпорындар құрылысы, үй тұрғызу, жол салу соларға байланысты жаңа жұмыс орнын жасау инвестициялық процестерге немесе капиталдың құрылуына тәуелді.

Инвестиция деңгейі қоғамның ұлттық табысының көлеміне ықпал етеді, ұлттық экономиканың көптеген макро-пропорциялары инвестиция қозғалысына тәуелді. Кейнсиандық теория бойынша инвестиция мен жинақ ахуалы әр түрлі процестер мен жағдайлар арқылы анықталады.

Ел аумағындағы инвестициялар ұлғаймалы ұдайы өндіріс процесін анықтайды. Жаңа кәсіпорындар құрылысы, үй тұрғызу, жол салу соларға байланысты жаңа жұмыс орнын жасау инвестициялық процестерге немесе капиталдың құрылуына тәуелді.

Инвестиция қандай факторларға тәуелді? Олардың ең маңыздыларын атап өтейік. Біріншіден, инвестиция процесі күтіліп отырған пайда нормасына немесе күрделі қаржылық рентабелділігіне тәуелді. Егер инвестордың пікірінше рентабелділік төмен болса, онда қаржыландыру жүзеге аспайды. Екіншіден (мұның өзі бірінші жағдаймен байланысты) инвестор шешім қабылдау кезінде күрделі қаржының альтернативті мүмкіндіктерін есепке алады және мұндағы шешуші фактор процент ставкасының деңгейі болады. Сонымен инвестиция процент ставкасының қызметі де, ал жинақ – табыстың қызметі. Үшіншіден, инвестиция сол елдегі немесе аймақтағы салық салудың деңгейі мен ахуалына тәуелді. Салық деңгейінің жоғары болуы инвестицияны ынталандырмайды, сонымен қатар салықтың қандай ставкасы жоғары немесе төмен деп үзілді-кесілді айтуға да болмайды.

Инвестициялардың, жинақ пен табыстың өзара әрекетін анықтаушы маңызды макроэкономикалық пропорцияларды былайша сипаттауға болады:

Ү=C+I яғни, ұлттық табыстың пайдаланылған бөлігін тұтыну (С) және жинақ (І) шығындарының сомасына тең. Мұнда тұтыну табыстың қызметін атқарады, яғни С = С (Ү).

Екінші жағынан, өндірілген ұлттық табысты былайша көрсетуге болады: Ү=C+S, мұндағы S-те (жинақ) табыс қызметін атқарады, олай болса S=S(V).

Сонымен егер C+I=C+S болса, онда I=S, инвестиция қызметі r:1=1(r) болады да, ал жинақ қызметі V:S=S(V) болады.

Қоғам көлеміндегі өзара байланысты тауарлар мен қызмет көрсету рыноктарының тепе-теңдігі, яғни жиынтық сұраныс пен ұсыныстың өзара теңдігі жинақ пен инвестицияның тепе-теңдігін сақтауды талап етеді. Инвестицияның процент қызметін, ал жинақтың табыс қызметін атқаруы тепе-теңдік мәселесін сақтауды өте қиындатады.

Инветицияның ұлғаюы ұлттық табыстың өсуі мен белгілі бір тиімділік арқылы жұмыспен толық қамтуды іс жүзіне асыруға ықпал етеді. Белгілі бір тиімділік деп отырғанымыз экономикалық теорияда – мультипликатор әсері деп аталады.

Мультипликатор – сөзбе-сөз аударғанда көбейткіш деген ұғымды білдіреді. Рыноктың шаруашылық жүйесіндегі мультипликатордың мәні мынада: инвестицияның ұлғаюы қоғамның ұлттық табысын алғашқы инвестиция өсімінің мөлшерінен артық мөлшерге көбейтеді. Басқаша айтқанда, суға тастаған тас қандай толқын шеңберін туғызса, экономикаға «тасталған» инвестиция да табыс және жұмыспен қамтудың өсуі сияқты тізбекті реакцияны туғызады. Әуелі инвестицияның ұлттық табыстың тұтынуына арналған бөлігінің өсуіне ықпалын қарастырайық. Осы арқылы сұраныс мультипликаторы зерттеледі