31 Ліпеня 1920 г. Ча вызваліла Мінск. Тут была абвешчана Дэклар. Аб незалежнасці Савецкай Сацыяліст. Рб (ссрб). Такім чынам, адбылося другое абвяшчэнне савецкай р на тэрыт. Б.

Спрабуючы ажыццявіць ідэю сусветнай пралетарскай рэв-цыі, ЧА ўступіла на польскую тэрыторыю, але яе войскі былі спынены. У выніку польскага контрнаступлення ЧА не толькі страціла захопленыія польскія землі, але і тэрыторыю Зах. Б.. Вынікі в-ны былі зафіксаваны Рыжскім мірным дагаворам у 1921 У выніку Зах. Б. была замацавана за Польшчай.

№44 Стварэнне мат-тэхн. базы індустр-агр. грамадства: індустр-я і калект-я сельск. гаспад.

Індустр-я - працэс стварэння буйной машыннай вытворчасці ва ўсіх галінах народн. гасп., і перш за ўсё ў прамысл. СССР неабходна было правесці індустр. пераўтварэнні, таму што краіна адставала ў тэхніка-эканам. адносінах ад развітых індустр. дзяржаў. Падняць узровень эканомікі без індустр. было немагчыма.

Правядзенне індустр-і на Б. звязана з развіццём прамысл. па перапрацоўцы мясцовай сыравіны. Таму асн. капіталы ў 1я гады індустр-і пакіроўваліся на патрэбы харчовай, гарбарнай, тэкстыльнай, швейнай прамысл., а таксама галін, якія перапрацоўвалі драўніну (лясная, дрэваапрацрўчая, папяровая) і мінеральную сыравіну (паліўная, хімічная): Мінскія заводы "Энергія", "Камунар" паклалі пачатак станкабудавання, а закладзеная пад Оршай БелДРЭС-энергетыкі Б.

Быў распрацаваны 1 пяцігадовы план развіцця народн. гасп. Б. на 1928-1932, у час яго планаваліся стварэнне буйной прамысл., рост нац. кадраў, рэканструкцыя ўсёй народн. гасп.. Але пасля сталінскага перагляду планаў пяцігодку не выканалі, хаця у строй дзеючых было ўведзена 538 прадпрыемстваў, сярод швейная фабрыка "Сцяг індустр-і", фабрыка "КіМ у Віцебску і інш. У 2 пяцігод. (1933—1937) ставілася задача развіваць машынабудаванне, рэканструяваць энергетычную гаспадарку. Аднак і гэты план не быў выкананы. У строй дзеючых уступілі: Гомельскі шкляны, Крычаўскі цэментавы заводы, Мінская ТЭЦ і інш. Задачай 3й 5годкі (1938-1942) было паскар. развіц. прамысл., машынабудавання. Былі пабуд. Мінскі радыёзавод, Рагачоўскі кансервавы и др.

Калект-я - аб'яднанне дробных індывідуальны гаспадарак сялян у буйныя калектыўныя гасп.. Каапераванне сялянскіх гаспадарак мела месца яшчэ задоўга да 1929. Сяляне ахвотна ішлі на кааперацыю, якая не закранала асноу самаст. вядзення аднаасобнай гасп.. Але пасля X з'зда ВКП(б), які адбыўся ў 1927 г., аб'яднанне сялянскі: гаспадарак у буйныя калектыўныя становіцца генеральн. лініяй партыі ў вёсцы. Дэклараваўся прынцып добраахвотнасци пры ўступленні ў калгасы. Але на справе ўсё было інакш.

Тых, хто выступаў супраць прымянення сілавых метадаў эканоміцы, абвінавачвалі ў правым ухіле.

На аснове раскулачвання бальшавікі сталі пераходзіць да паскоранай, прымусовай калектывізацыі. Замест прынцыпу добраахвотнасці пры ўступленні ў калгас сталі шырока прымяняць гвалт і запалохванне. Сяляне не ўспрымалі ідэю калект. Яны не хацелі расставацца з той уласнасцю, якую мелі, не жадалі пераходзіць на пункт гледжання пралетарскай дзярж.. У вёску для стварэння калгасаў былі накіраваны сотні ўпаўнаважаных камуністаў і рабочых-дваццаціпяцітысячнікаў. Многія з арганізатараў калгасаў былі слаба дасведчаны ў асаблівасцях сялянскага жыцця. Працэс кааперавання быў падменены "раскулачваннем", пры гэтым адну частку сялян нацкоўвалі на другую, заахвочвалі падзелам маёмасці "кулакоў". Пры сельсаветах былі створаны спецыяльныя камісіі па раскулачванні, якія праводзілі вопіс і канфіскацыю маёмасці (часцей за ўсё сераднякоў). "Раскулачаныя" сяляне падвяргаліся арыштам і высяленню у Сібір. Сяляне гвалтоўна залічваліся ў калгасы. Не жадаючы ўступаць у іх, яны рэзалі жывёлу, а ў асобных выпадках браліся за зброю. Усіх незадаволеных аддавалі пад суд як контррэвалюцыянераў. Пасля з'яўлення ў газеце "Правда" артыкула Сталіна "Галавакружэнне ад поспехаў" (2 сакавіка 1930 г.) адбыўся адток сялян з калгасаў. Але восенню 1930 г. палітыка "суцэльнай калектывізацыі" была адноўлена і было вырашана завяршыць яе да канца 1931.

Вясной 1932 г. у Р. адбыўся новы адток сялян з калгасаў. Распалася не менш як тысяча гаспадарак. Выхад з калгасаў з'явіўся рэакцыяй сялян на голад, які ахапіў краіну ў 1932 – 1933. Масавы голад абышоў Р., хаця і тут многія сяляне засталіся без хлеба, які сілай канфіскоўваўся ў іх праз калгасы.

У гады 2й 5годкі калект-я ў Б. завярш. У калгасах было абагульнена 96 % пасяўной плошчы. Для забеспячэння калгасаў тэхнікай былі створаны машынна-трактарныя станцыі (МТС). Першая МТС у БССР пачала дзейнічаць у Дзяржынску. У 1935 II Усесаюзны з'езд калгаснікаў прыняў прыкладны Статут і сельскагас. арцелі, які гарантаваў існаванне асабістай падсобнай гасп. калгаснікаў і гэтым самым даваў ім некаторую палёгку.

Вынікі праеядзення індустр-і і калект-і:

1. Створаны буйныя калект. гасп., пры правядзенні прымусовай калект-и рэпрэсіраваны кожны 6 селянін.

2. Калгасы былі пазбаўлены гаспадарчай самастойнасці і гэта тармазіла іх эканамічны рост.

3. Калгаснікі былі адхілены ад валодання сродкамі вытворчасці, пазбаўлены пашпартоў, што выключала магчымасць свабоднага перамяшчэння і павялічвала прымусовы характар працы.

№45 Усталяванне камандна-адміністрац. сістэмы. Палітя рэпрэсіі 30-х гг. 20ст. у Б.

Прыход Сталіна да ўлады суправаджаўся спыненнем НЭПа і замацаваннем адміністрацыйна-камандных метадаў кіравання грамадствам. Умацоўваецца рэжым асабістай улады, ці культу асобы. Пастановы вышэйстаячых органаў падлягалі абавязковаму выкананню ніжэйстаячымі. Дэмакрат. сіс-ма кіравання была поўнасцю выключана з жыцця грамадства. Бюракратычны апарат узвысіўся над грамадствам і фактычна ператварыўся ў самастойны клас, які кіраваўся толькі сваімі інтарэсамі. Грамадскія арг-цыі арыентаваліся на выкананне распараджэнняў партыйных органаў. Саветы стваралі бачнасць улады народных мас. Вялікі ўрон панеслі прафсаюзы: іх тэрытарыяльныя Саветы былі скасаваны. У той жа час павялічвалася роля Народнага камісарыята ўнутраных спраў (НКУС), які стаў выкарыстоўвацца для распраў з тымі, чыя пазіцыя супрацьстаяла сталінскай. У Р. ўсталяваўся таталітарны рэжым. (Таталітарны рэжым - форма дзяржаў-най улады, пры якой ажыццяўляецца поўны кантроль над усімі сферамі жыцця грамадства)

У 1936 г. была прынята Канст. СССР і па яе ўзоры ў 1937 г. Канст. БССР, у якіх абвяшчалася пашырэнін дэмакр. свабод. Аднак канстытуцыйныя нормы мелі чыста дэкларатыўны характар, не ўздзейнічалі на паўсядзённае жыццё. Закон абвясціў роўныя палітя правы для Усіх грамадзян, у тым ліку права выбіраць і быць абраным. але выбары ў Вярх. Савет БССР і мясцовыя Саветы дэпутатаў працоўных праходзілі на безальтэрнатыўнай аснове.

Магутны ідэалагічны апарат, што ахапіў сваім уздзеяннем практычна ўсё грамадства, аказаў значны ўплыў на людзей, многія з якіх шчыра верылі ў правільнасць такога шляху развіцця. Асаблівае значэнне набылі тэрор, рэпрэсіі. Жорсткасць стала нормай жыцця савецкага грамадства. Рэпрэсіі былі патрэбны кіруючаму колу на шматлікіх прычынах. Яны дазвалялі спісваць на "ворагаў народа" пралікі ў эканоміцы і сац. палітыцы, давалі мільёны бясплатных рабочых, стваралі атмасферу страху, што заглушала спробы супраціўлення, знішчалі паліт. праціўнікаў. Б. стала адной з 1х ахвяр рэпрэсій, якія разгарнуліся ў Р. ўжо ў 20-я гг. і не спыняліся да пач. ВАВ, а затым працягваліся і ў пасляваенныя гады.

У перыяд "штурмаў" індустр-і і калект-і разам з націскам на сялянства адбыўся ўдар па нац. інтэлігенцыі, якая была абвінавачана ў "правым ухіле". На беларускую інтэлігенцыю быў павешаны ярлык "нацыянал-демакратызму". Пад "нацыянал-дэмакратызмам" разумелі варожую ідэалогію і практыку ў многіх установах, якая мела сваёй мэтай "рэстаўрацыю капіталізму" ў Р.. Вяршыняй сфальсіфікаванай кампаніі супраць "нацдэмаў" стала сфабрыкаваная справа Саюза вызвалення Б. (СВБ). У 1931 г. за прыналежнасць да СВБ было асуджана 90 чалавек. Роля кіраўніка СВБ адводзілася народнаму пісьменніку Купалу.

У 1937 г. была сфабрыкавана справа аб аб'яднаным антысавецкім падполлі на Б. на чале з кіраўнікамі рэспублікі Гікала, Чарвяковым, Галадзедам. У выніку чыстак і рэпрэсій колькасць партарганізацый Р скарацілася амаль напалову.

У 1939 г., у час знаходжання на пасадзе кіраўніка НКУС БССР Л. Цанавы, арыштоўвалася ў дзень амаль па 900 чал..

№46 Дасягненне і супярэчнасці развіцця культ. і навукі БССР у 30-я гг. 20ст.

Бел-цыя была спынена, пачалася "контрБ-цыя". Пастановай СНК БССР быў зменены беларускі правапіс, адбылося набліжэнне беларуск. мовы да Руск.

Мерапрыемствы, якія праводзіліся ў перыяд "контрБ-зацыі".

1. Скарачэнне колькасці беларускамоўных школ, чытальняў.

2. Змяншэнне выдання беларуск кніг, газет.

3. Перавод справаводства розных устаноў на рускую мову.

4. Змена кіраўнікоў Бел. паходжання ў партыйнадзярж. апараце.

Але і ў гэтых умовах культура працягвала развівацца. У Р. былі прыняты меры па ліквідацыі непісьменнасці. У 30-я гг. было ўведзена ўсеагульнае абавязковае пачатковае, а затым і сямігадовае навучанне. Пашыралася дзейнасць АН БССР, яна стала цэнтрам навуковага жыцця Р, хоць і была абмежавана жорсткімі ідэалагічнымі рамкамі.

У 1928 г. адкрылася кінастудыя мастацкіх фільмаў "Савецкая Б." у Ленінградзе, у 1932 г.-Бел. дзяржаўная кансерваторыя, у 1933 г. -Беларускі тэатр оперы і балета, у 1937 г.-Бел. дзярж. філармонія.

Культура Зах. Б. да 1938/39 навучальнага года ў заходнебеларуск ваяводствах не было ніводнай беларуск. школы. Нас-цтва, якое валодала беларуск. мовай, лічылася непісменным, пазбаўлялася выбарчых правоў. Навучанне вялося ў польскамоўных установах. Высокая плата за навучанне абмяжоўвала магчымасці асветы.

Супраць гэтай сітуацыі выступіла Таварыства беларуск. школы (ТБШ). Яно дзейнічала на працягу 1921-1937 гг. Яго сябры выступалі за беларускую школу, рыхтавалі новыя падручнікі, стваралі чытальні, гурткі самаадукацыі. пад націскам грамадсці было адчынена 18 беларуск школ. Ідэйным кіраўніком ТБШ стаў вучоны-філолаг, літаратар, аўтар "Беларуск. граматыкі для школ" (1918 г.) Тарашкевіч. Сапраўднымі асяродкамі беларуск. мовы і культ. становяцца Беларускі інстытут гасп. і культ., бел. гімназіі ў Вільні, Наваградку, Нясвіжы и др. У віленскіх выдавецтвах выходзяць падручнікі для беларуск школ, беларускамоўныя часопісы і газеты (“Маланка”, “Шлях моладзі”, (“Беларускі летапіс”), “Бел. крыніца” і інш.). У 1921 г. на базе прыватнай калекцыі археолага і этнографа Луцкевіча быў заснаваны Віленскі беларускі гісторыка-этнаграфічны музей.

У час, калі ў БССР пачаўся працэс згортвання палітыкі Б.зацыі, супрацьстаянне прымусовай паланізацыі ў Зах. Б. садзейнічала актывізацыі і аб’яднанню беларуск. інтэлігенцыі. Нац-ны фактар вызначаўся як галоўны ў сац.-паліт. барацьбе. У канцы 20-х-30-я гады палітыка польскага ўрада канчаткова павярнулася да ліквідацыі беларуск нац-ных асяродкаў (выдавецтваў і выданняў, культурна-асветніцкіх арганізацый). У 1937 годзе ўлады забаранілі дзейнасць ТБШ.

Для заходнебеларуск. літаратуры характэрна перавага паэтычнага жанру, які адзначаецца эмацыянальнай рэакцыяй на падзеі, актыўнай грамадзянскай пазіцыяй аўтараў (Танк, Таўлай). Выяўленчае мастацтва адметна касмічнымі, гістарычнымі і сімволіка-алегарычнымі карцінамі Драздовіча (“Дух зла”), бытавымі палотнамі Сергіевіча, партрэтам і пейзажам (Г.Семашкевіч). Сур’ёзную працу па збіранні і прапагандзе Бел. фальклору праводзілі Шырма, Цітовіч. Утвараліся хоры (адзін з самых папулярных-хор Бел. саюзу студэнтаў у Вільні), рэпертуар якіх складаўся пераважна з бел. песень.

№47 Зах.бел. землі ў складзе Польшы 1920-39

У 1921 на Рыжскіх мірных перагаворах П. пры дапамозе Антанты ўдалося далучыць да сваёй дзярж. зах. частку Б. Кіруючыя колы П. разглядалі Зах. Б. толькі як крыніцу таннай сыравіны, рабочай силы. Акрамя таго, у планах П. ёй прызначалася роля ваеннага плацдарма у выпадку в-ны з СССР.

Новыя фабрыкі і заводы ў Зах. Б. не будаваліся. большасць прамысл. прадпрыемстваў-дробныя фабрыкі и заводы займаліся перапрац. прадуктаў сельс. гасп. і некат. відаў мясц. сыравіны. Пераважалі харчовая і дрэваапрацоўчая галіны прамысл. Рабочыя працавалі па 12-14 гадзін. а атрымлівалі зарплату ў 1,5-2 разы меншую, чым у цэнтральных раёнах П. Знішчаліся прыродныя багацці Зах. Б., плошча лясоў змяншалася, асабліва бязлітасна знішчалася Белавежская пушча. Больш за 80% нас-цтва Зах. Б. займалася сельс. гаспад. Але ў сялян было мала зямлі, і таму ў пач. 20-х польскі ўрад правёў зямельн. рэф., якія ўключалі: продаж праз Зямельны банк часткі памешчыцкай зямлі дробнымі надзеламі, звядзенне ў адзін надзел дробных сялянскіх палосак з адначасовым высял. на хутар. Польскі ўрад пачау засяляць бел. землі ваеннымі каланістамі асаднікамі, больш. якіх скл. польскія афіцэры і ўнтэр афіцэры. Яны атрымлівалі бясплатна або за невялікую цану зямельныя ўчасткі па 15-45 га. Памешчыкі, кулакі і асаднікі жорстка эксплуатавалі сялян, якія бяднелі і масава разараліся. Многія з сялян выязджалі ў пошуках лепшай долі ў краіны зах. Еўропы, ЗША, Канаду.

Працоўныя Зах. Б. цярпелі жорсткі нац. прыгнёт і поўнае паліт. бяспраўе. Белар. не жадалі личыць нацыяй. Ажыццяўл. гвалтоўная паланізацыя Бел. Нас-цтва: закрываліся бел. школы, настаўніцкія семінарыі, якія з'яўляліся базай падрыхтоўкі педагогаў для гэтых школ, спыняліся выданні беларуск газет, забаранялася ўжыванне беларуск. мовы ў дзярж. установах. Да гэтага дабаўлялася релігійная нецярпімасць польскіх улад да праваслаўнай большасці белар Нас-цтва.

Працоўныя Зах. Б. не мірыліся са сваім цяжкім стан.м, вялі барацьбу супраць прыгнятальнікаў. У 1я гады польскага панавання барацьба набыла партызанскі х-р. Партызаны спальвалі маёнткі памешчыкаў, рабілі налёты на паліцэйскія ўчасткі. У нац.-нызваленчым руху існавалі два напрамкі: рэвалюц-­вызваленчы і нац.-дэмакр. Рэвалюцыйна-вызваленчы напрамак узначальвала Камуніст. партыя За-ходняй Б. (КПЗБ). Кіраўніцтва КПЗБ вяло лінію на далейшае разгортванне партыз. руху и давядзенне яго да змены паліт. улады ў Зах.і Б.. Пад арганізацыйным уплывам КПЗБ у 1926 аформілася масавая, паліт арг-цыя-Бел. сялянска-рабочая грамада (БСРГ). Яе праграма ўключ. наступныя патрабаванні: самавызнач. Зах. Б., ствар. рабоча-сялянскага ўрада, перадача зямлі сялянам без выкупу. Урад Пілсудскага разграміў Грамаду.

Летам 1935 пачалося выступленне нарачанскіх сялян-рыбакоў. Прычынай паслужылі спробы ўлад пазбавіць сялян права лавіць рыбу. Кіравала барацьбой рыбакоў КПЗБ. Барацьба нарачанскіх рыбакоў вялася аж да 1939 г.

Сваёй упартай барацьбой працоўныя Зах. Б. засведчылі імкненне да ўз'яднання з Савецкай Б.

Лёс Польшчы вырашыла заключэнне 23 жніўня 1939 пакта аб ненападзе паміж СССР і Германіяй, які быў дапоўнены сакрэтнымі пратаколамі, па якіх тэрыт. Польшчы падзялялася на сферы ўплыву СССР і Германіі. Устанаўлівалася, што мяжа гэтых сфер павінна праходзіць па лініі рэк Нарэў, Буг, Вісла, Сан. Заходняя Б. і Заход-няя Украіна прызнаваліся сферай інтарэсаў СССР. Пратаколы як і заключаны 28 верасня 1939 дагавор аб дружбе і граніцы паміж СССР і Германіяй, з'яўляліся грубым парушэннем правоў польскага народа на самавызначэнне, новым падзелам Польшчы, хоць аб'ектыўна аднаўлялі нацыянальныя правы Бел. і ўкраінскага народаў, парушаныя ўмовамі Рыжскага дагавора 1921 г. 17 верасня 1939 г. савецкін войскі ўступілі ў Заходнюю Б. і к канцу месяца поўнасцю занялі яе. Пачаліся палітя і сац.-эканаміч. пераўтварэнні.

№53 Асн. дасягненні бел. маст. культ., адукацыі, навукі БССР у 60 – 80.

Працэс «паліт. адлігі» ў 1954—1964 адлюстраваўся ў лібералізацыі ў галіне культ. Пачалося духоўнае разняволенне народа, былі праведзены шырокія дыскусіі аб пераадоленні ўплыву культу асобы Сталіна. Прадметам крытыкі стаў прынцып «сацыяліст. рэалізму», згодна з якім рэальнасці жыцця паказваліся як таго патрабавала партыя.

Народн. адукацыя развівалася ў гэты час пад уплывам тых працэсаў, якія характарызавалі эканамічнае і грамад-паліт. жыццё краіны. У сяр. 70-х адбыўся пераход да ўсеагульнай сярэдняй адукацыі. Значна павялічылася колькасць сярэдніх школ. Уводзілася кабінетная сіс-ма, пашыралася выкарыстанне тэхнічных сродкаў навучання. Але фінансаванне народн. адукацыі, як і медыцыны, ішло па астаткавым прынцыпе. У 80-я намецілася адставанне ў справе камп'ютэрызацыі. Недастатковай была колькасць гадзін на вывучэнне бел. мовы і гіст. Б.. Дасягнуты за кароткі час значны ўздым адукацыйнага ўзроўню моладзі і ўсяго нас-цтва не заўсёды суправаджаўся павышэннем якасці падрыхтоўкі спецыялістаў і не адпавядаў міжнародным стандартам.

Важнае значэнне мела дапамога Б. з боку навуковых цэнтраў СССР. На развіццё навукі з дзярж. бюджэту выдзяляліся немалыя сродкі, што вяло да хуткага росту колькасці навук. інтэлігенцыі, паколькі кіраўніцтва Б. прызнавала навуку важным фактарам сац.-эканам. развіцця краіны.

Бел. літ. ў сяр. 60-х-сяр. 80-х перажывала складаны перыяд свайго развіцця. Зноў на 1 план выступала ідэйная накіраванасць твораў, іх адпаведнасць устаноўкам партыі, прынцыпам сацыяліст. рэалізму. Разам з тым па-сапраўднаму цікавыя, праўдзівыя творы нараджаліся часта насуперак устаноўкам парт. кіраўніцтва. Адамовіч, аўтар «Хатынскай аповесці» вымушаны быў пакінуць Рэсп. Аўтар «Дзікага палявання караля Стаха» Караткевіч памёр і тым самым пазбегнуў ужо падрыхтаванага абвінавачання ў нацыяналізме.

У 60-я завершыў сваю трылогію «Палеская хроніка» Мележ. У гэтыя гады былі напісаны творы на тэму ВАВ: «Зона маўчання» Грахоўскага, «Кар'ер» Быкава. Шэраг ваенных апавяданняў Быкава быў адзначаны Зоркай Героя Сацыяліст. Працы. Ён стаў народ. пісьменн. Б.. Сярод твораў беларуск. драматургіі вядомасць атрымалі спектаклі «Таблетку пад язык» Макаёнка, «Брама неўміручасці» Крапівы і інш.

У 70-я найбольш вядомай стала дзейнасць кінастудыі «Б.фільм», якая выпусціла шэраг фільмаў: «Руіны страляюць», «Альпійская балада», «Дзікае паляванне караля Стаха».

Музычнай творчасцю ў гэты час займаліся бел. кампазітары Захлеўны, Вагнер.

Мастак Савіцкі стварыў цыкл палоцен «Лічбы на сэрцы», прысвечаны вязням фашысцкіх лагераў. У цэнтры яго увагі таксама партыз. барацьба.

У рэсп. як памяць мінулай в-не былі пабудаваны манумент Перамогі ў Мінску, мемарыяльныя комплексы «Хатынь», «Брэсцкая крэпасць-герой», Курган Славы пад Мінскам і інш.

Такім чынам, культура Б. была адлюстраваннем грамад-паліт. працэсаў, якія адбываліся ў нашым грамадстве. Знах. пад прамым парт. уплывам і кіраўніцтвам, яна недастаткова адлюстроўвала нац.-культ. асаблівасці Бел. народа.

№48 Беларусь у гады ВАВ.

22.06.1941 г. гітлераўскія войскі ўварваліся ў межы Савецкага Саюза. Дзякуючы падрабязнай інфармацыі, сабра-най на тэрыт. Р, вораг наносіў дакладныя ўдары па аэрадромах, скапленнях ваеннай тэхнікі. Часці ЧА неслі велізарныя страты. Удар групы армій "Цэнтр" прынялі на сябе арміі Зах. асобай ваеннай акругі. Насмерць стаялі на сваіх рубяжах пагранічнікі. За тыдзень баёў байцы пагранічнай заставы лейтэнанта Кіжаватава, што знаходзіліся ў зах. частцы Брэсцкай крэпасці, знішчылі каля батальёна гітлераўцаў. Кіжаватаў загінуў як герой. 7 атак, адна за 2, адбіла застава пагранатрада на чале з лейтэнантам Усавым. Лейтэнанта 5 разоў ранілі, але ён працягваў кіраваць боем. Лейтэнант Усаў пасмяротна ўдастоены звання Героя Савецкага Саюза. Толькі нямногім абаронцам удалося вырвацца з крэпасці і прадоўжыць барацьбу з фашыстамі. Большасць з іх пазней падверглася сталінскім рэпрэсіям.

Нягледзячы на супраціўленне, савецкім войскам не ўдалося ўтрымаць Мінск.гераізм воінаў не мог кампенсаваць адсутнасці рэзерваў і прадуманай сіс-мы абароны. Сілы былі няроўныя, і 28.06. нямецкія танкі уварваліся ў Мінск.

Адступаючы на ўсход, часці ЧА працягвалі весці цяжкія абарончыя баі. У пач. ліпеня арганізуецца лінія абароны па Зах. Дзвіне і Дняпры. Упартае супраціўленне ворагу было аказана пад Оршай, дзе 14 ліпеня ў1ню ўступіла ў бой батарэя рэактыўных мінамётаў (камандзір-капітан Флёраў). Каля тыдня цягнуліся баі за Віцебск. 23 дні савецкія войскі стрымлівалі націск танкавай групы ў р-не Магілёва. Больш месяца ішлі баі за Гомель. Толькі 19 жніўня цаной вялікіх страт гітлераўцам удалося захапіць горад.

У канцы жніўня была акупіравана ўся тэрыт. Б.. Адказнасць за гэта нясуць перш за ўсё Сталін і яго бліжэйшае акружэнне. Разам з тым двухмесячныя абарончыя баі не дазволілі праціўніку рэалізаваць план "маланкавай в-ны".

Прычыны няўдач у пачатковы перыяд в-ны:

1. Да пач. в-ны праціўнік меў колькасную і якасную перавагу ў жывой сіле, артылерыі, разведвальнай інфармацыи

2. На Германію працавала болыпасць краін Зах. Еўро-п ы,

3. Нямецкая армія была добра падрыхтаваная, поўнасцю ўкам-плектаваная і аснашчаная навейшай тэхнікай, мела вопыт сучаснай в-ны.

4. Сталін ігнараваў верагоднасць нападу фашысцкай Германіі на СССР. У данясеннях савецкіх разведчыкаў, што паступалі ў Маскву, называлі тэрміны ўварвання, аднак Сталін не прымаў іх пад увагу і разглядаў як правакацыйныя. Ён верыў свайму партнёру па дагаворы аб дружбе і граніцы.

5. Савецкія войскі не былі прыведзены ў баявую гатоўнасць.

6. Савецкія войскі былі расцягнуты ўздоўж фронта і ў глыбіню, і нямецкія, зжатыя ў тры ўдарныя кулакі, значна інраважалі на галоўных напрамках.

7. Узброеныя сілы, былі аслаблены масавымі рэпрэсіямі. ЧА страціла каля 45 тыс. вопытных камандзіраў.