10 Тақырып. Қр-сы Әділет Министрлігі

1. Әділет Министрлігінің мақсаттары мен міндеттері.

2. Әділет органдары.

Кез келген құқық қолдану қызметінің тиімділігі көбінесе оны басқару деңгейіне, сол немесе өзге құқық қорғау органдарының алдында тұрған нақты міндеттерді тиісінше іске асыру үшін ұйымдастырудың алғы шарттарын жасауға байланысты болады. Мысалы, кәсіпкерлердің заң қызметі, адвокаттық қызмет қамтамасыз етіліп, әділет органдары тарапынан ұйымдық басқару құралдары арқылы белгілі бір деңгейде бағыт сілтенеді. Әділет органдары туралы ҚР-сы заңы белгіленген әділет органдарының басты міндеттері олардың функцияларын да, яғни олардың қызметінің негізгі бағыттарын да айқындай түседі. әділет органдары функцияларының бірі - бұл норма шығармашылық қызметін ұйымдастыру, нормативтік актілердің жобаларын дайындау, заңнаманы жүйелеу және жинақтау.

Бұл жұмыстың қазіргі кезде, сот-құқықтық реформалау барысында ҚР-сының барлық заңдары жаңарлағанда ерекше маңызы бар. Әділет министрлігі, ең алдымен орталық атқарушы билік органдарының норма шығармашылық қызметін ұйымдастырады, ҚР-сы Үкіметі нормативтік актілерінің жобаларын әзірлейді немесе оларды дайындауға қатысады. ҚР-сы Президентінің тапсырмасы бойынша оған қол қоюға жіберілетін заңдарға сараптама жүргізеді. ҚР-сы Президенті мен Үкіметінің тапсырмасы бойынша белгіленген тәртіппен олардың қарауына тиісті министрліктер мен ведомстволар ұсынатын құқықтық актілер жобаларының Конституцияға және заңдарға сәйкестігі туралы қорытынды жасайды.

ҚР-сы Әділет министрілігінің маңызды міндеттері - қолданыстағы заңдарды жүйелеу, ҚР кодекстері мен заң жинақтарының ресми басылымдарын шығаруға дайындауға қатысу болып табылады. Сонымен қатар, ҚР Әділет министрлігі, егер онда азаматтардың құқықтары, бостандықтары мен заңды мүдделері қозғалса, егер олар ведомствоаралық сипатта болса, орталық ақтарушы билік органдары шығаратын нормативтік актілерді мемлекеттік тіркеуді жүзеге асырады, қазақстандық және халықаралық бірлестіктердің жарғыларын тіркейді.

Әділет органдары нотариатқа басшылықты жүзеге асырады. Олар мемлекеттік нотариат кеңселерін ашады әрі таратады және олардың тізілімін, сондай-ақ жеке практикамен айналысатын нотариустар кеңселерінің тізілімін жүргізеді. Әділет органдары нотариаттық қызметпен айналысу құқығына лиценциялар береді және ҚР-ның нотариат туралы негізгі заңнамасында көзделген басқа да өкілеттіктерді жүзеге асырады.

Әділет органдарына азаматтардың құқықтарын, бостандықтары мен заңды мүдделерін, заңды тұлғалардың құқықтарын іске асыру мақсатында заң қызметін көрсету жүйесін дамыту жөніндегі іс әрекеттерді үйлестіруді жүзеге асыру жүктелген. Бұл жұмыс адвокаттар бірлестігімен және ұйымдарымен тығыз ынтымақтыстықта жүргізеді. Әділет органдары азаматтар мен заңды тұлғаларға құқықтық қызмет көрсету жөніндегі қызметпен айналысу құқығына лиценцияларды тіркеуді және беруді жүзеге асырады.

Әділет органдары басқа да функцияларды жүзеге асырады:

• Әділет министрлігінің сот сараптамасы жүйесінің мекемелерін құрады, қайта құрады және таратады, олардың қызметіне басшылық жасайды;

• Бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалана отырып, азаматтарды құқықтық ағартушылыққа қатысады;

• Құқықтық мәселелер бойынша халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асырады.

Өз құзіреті шегінде ҚР-ның Әділет министрлігі мен оның органдары:

• белгіленген тәртіппен мемлекеттік және өзге ұйымдардан, мекемелерден, ұйымдардан, және лауызымды тұлғалардан қажетті ақпаратты, құжаттарды және материалдарды сұратуға;

• заң жобалау, сарапшылық және зерттеу жұмыстарын, консульатцияларды жүзеге асыру үшін ғылыми ұйымдарды, мемлекеттік мекемелер мен ұйымдардың қызметкерлерін, маман сарапшыларды және т.б. тартуға құқылы.

Оның құзіретіне жатқызылған мәселелер бойынша ҚР-сы Әділет министрлігі ведомстволық нормативтік актілер, соның нәтижесінде сот, Әділет министрлігінің жүйесіндегі органдар, мекемелер және ұйымдар, орталық атқарушы билік органдарының қызметкерлеріне, сондай-ақ лауазымды адамдар мен азаматтарға арналған міндетті болып табылатын нұсқаулықтар мен түсіндірмелер шығарады.

Бұдан басқа, Әділет министрлігі Әділет аттестациялық алқасының жұмысын материалдық-техникалық және ұйымдық қамтамасыз етуді жүзеге асырады.

Қазақстанда саяси және экономикалық жүйені түбегейлі өзгерту орталық атқарушы билік органдарын, атап айтқанда әділет саласындағы орталық мемлекеттік басқару органу ретінде Әділет министрлігін ұйымдастыруды және оның қызметін құқықтық реттеуді реформалауға әкелді. Мемлекетте басты тіркеуші орган бола отырып, Әділет министрлігі заңды тұлғаларды тіркеуді, соның ішінде ҚР Президентінің “Заңды тұлғаларды мемлекеттік тіркеу туралы” жарлығына сәйкес, ұйымдарды тіркеуді жүзеге асырады.

Пайдалынатын әдебиеттер тізімі:

1. Конституция Республики Казахстан. Алматы: "Жети Жаргы", 1997.

2. Послание Президента страны народу Казахстана "Казахстан-2030".- "Казахстанская правда", 11 октября 1997 год.

3. Указ Президента Республики Казахстан от 28 марта 2002 года № 827 "О дальнейших мерах по реализации Стратегии развития Казахстана до 2030 года" // САПП Республики Казахстан, 2002 г., № 9, ст.65; "Казахстанская правда" от 30 марта 2002 года № 068-069.

4. Государственная программа правовой реформы в Республике Казахстан (основные направления). - // Постановление Президента Республики Казахстан от 12 февраля 1994 года, № 1569. - САПП Республики Казахстан, 1994, № 9, ст.91.

5. Концепция развития судебной системы Республики Казахстан (проект). - "Юридическая газета" от 8 августа 2001 года, № 36 (404).

6. "О мерах по усилению независимости судебной системы Республики Казахстан" Указ Президента Республики Казахстан от 1 сентября 2000 года, № 440.

7. Конституционный Закон Республики Казахстан "О судебной системе и статусе судей Республики Казахстан" от 25 декабря 2000 года, № 132-II. - // Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2000, № 23, ст. 410; "Казахстанская правда" от 30 декабря 2000 года, № 334-335; "Юридическая газета" от 10 января 2001 года, № 1.

8. "О мерах по обеспечению функционирования новой системы судебного администрирования". - Указ Президента Республики Казахстан от 12 октября 2000 года, № 471 10 .

9. Закон Республики Казахстан "Об органах юстиции" от 18 марта 2002 года, № 304. - // Ведомости Парламента Республики Казахстан, 2002, № 6, ст. 67; "Казахстанская правда" от 22 марта 2002 года, № 062-063.

10. Закон Республики Казахстан "О таможенном деле в Республике

11. Закон Республики Казахстан "Об адвокатской деятельности" от 5 декабря 1997 года, № 195.

12. Закон Республики Казахстан "О нотариате" от 14 июля 1997 года, № 155 -I.- // Ведомости Парламента Республики Казахстан, 1997 г., № 13-14, ст.206.

13. Назарбаев Н.А. Наша Конституция - это осознанный выбор народа Казахстана. - "Казахстанская правда" от 30 августа 2002 года

14. Бекбергенов Н.А. Правоохранительная система в Республике Казахстан" (учебное пособие). - Астана: "Фолиант", 2000.

15. Ибрагимов Х.Ю. Правоохранительные органы. Алматы, "Данекер", 2000.

16. Темирбулатов С.Г. О некоторых вопросах конституционной законности. // Закон и время, 1996, №

17. Сулейменова Г.Ж. Суд и судебная власть. Алматы., 2001.

18. Алиев М.М. Қазақстан Республикасындағы құқық қорғау органдары. Астана., 2004.