3.5 Cms Joomla!

3.5.1 Joomla! туралы түсінігі пен оның тарихы

Соңғы жылдары контентерді басқару жүйелері (CMS – ағыл. «Content Managment System» деп аталатын) аса танымалға айналды. Осындай жүйелер көмегімен тәжірибелі қолданушы базалық веб-жобаны (қосымша еңбек шыңындарынсыз) оңайлықпен құра алады, ал веб-интегратор ыңғайлы уақыт аралығында масштабты жоба жасауға мүмкіндік алады (осындай жүйелердің модульдігі олардың функционалдыңын кеңейтеді).

Контентті басқару жүйелері қолданбаған кездерде – кезекті веб-жобан жасау әрбір беттің кодын жасаумен байланысты немесе күрделі бағдарламалау мен әрбір бетті графикалық ресімдеумен болды. Бұл процесс ұзақ уақытты алатын, ал нәтижесі шектелген мүмкіндіктерді орындалып қиын модернизацияланатын.

Контентті басқарудың заманауи жүйелері үнемі бағдарламалау қажеттлілігін алып тастады. Мыңдаған алдын ала жасалған және тестілеуден өткен модульдердің біреуін таңдау жеткілікті. Жүйеге интеграция сонша ұзақ уақытты алмайды, себебі барлық толықтырулар ортақ стандарт бойынша жасалады.

Контенттерді басқару жүйелерінің артықшылықтарын бағалау үшін өткенге көз салып, мұндай жүйелер пайда болғанға дейін веб-ресурстар қандай құралдар көмегімен жасалғанын эәне қазір қалай жасалатынын салвстыру керек.

Веб-ортаның дамудың басы 90-жылдардың ортасы деп беогілеуге болады. Бұл кезең веб-технологиялардың жоғары емес деңгейімен ерекшеленді, ал көптеген динамикалық веб-жобалар (яғни интерактивті әрекеттесуі мүмкін) тек қана бағдарламашылар көмегімен жасалатын болды.

Барлық динамика және басқа күрделі технологиялар CGI арқылы жасалды, сондықтан өз жобасын құрушы қарапайым қолданушы сайттың стаикалық базалық негізіне ғана сүйене алатын. Мұндай сайт көбінде WYSIWYG1 html редакторында дайындалған статикалық html беттер жиыны болды, бұл редакторлардың өзі 1995 жылдың ортасынан бастап пайда бола бастады. Терілгеннен кейін беттер сілтемелермен бірігетін (бет аралық өту мүмкіндігі үшін) және серверде орналастырылды. Ақпаратты жаңарту бойынша барлық жұмыс және жобаның жұмысөа қабілеттілігін тексеру оның авторына жүктелді. Осылайша, мысалы, егер бетте сілтемені өзгерту өажет болғанда, авторы бқл тетті басқалары арасында тауып, оған өзгертулер енгізіп, серверге жүктеуі тиіс болды. Егер бар бетті өзгерту емес, жаңасын енгізу қажет болса, онда оның толықтау жобаға логикалық және физикалық енгізумен байланысты сұрақтарды шешуге тура келді. Егер беттер көлемі өссе, онда олармен жұмыс жасау қиынырақ бола бастады. Ал динамикалық жобаларды өзгерту мен кеңейту қиын мәселеге айналды.

Бұл барлық процестерді автоматизациялау жүйелері болған жоқ, ал нақтырақ қол жетімді әрі оңай жүйелер болмады, ашық және коммерциялық жүйелер арасында таңдау болған жоқ, ал көп емес коммерциялық жүйелердің танымалдығы соншалықты олар жайлы ешкім білмеді. Алайда мұндай жағдай ұзаққа созылмады, және сатикалық html беттерге қосымша CGI бағдарламалаудығ орнына одан әрі «ынтымақтас» технологиялар – Asp (1996 ж. соңы), ColdFusion (1995 ж. маусым), ал кейінірек PHP (2-ші версиясы 1997 ж. шықты) пайда болды. Жаңа технологиялар Новые технологии позволили совместить разметку html беттер мен қиын емес бағдарламалық кодты үйлестіруге мүмкіндік берді, пассивті html беттерді аутивті қылады. Соңғылардың активтілігі қолданушылармен интерактивті әрекеттесуді оңай ұйымдастыруға мүмкіндік береді, әрбіреуі бір активті бетке қатынау кезінде қолданушы жаңа мәліметтерді қабылдай алды. Сол уақытта белгілі әрекеттерді автоматтандыру үшін активті беттер құрыла бастады, мысалы, серверге файлдарды жүктеу немесе жаңа беттерді құру процесі. Осындай пайдалы беттер бірте-бірте көмекші пакеттерге жиналды. Ұқсас пакеттер типтіе есептерде қолданылды, бірақ олардың мүмкіндіктері үнемі жетіспеді және көптеген тұтынушылар өз пакеттеріне келетін жеке басқару жүйелерін тапсыруды ұнатты. Бұл тапсырылған жүйелер еі басынан әмбебап болмады – олардың функционалдығын өөгерту не кеңейту қажет болғанда, тапсырыс берушіге жасаушыларға қайта жүгінуге тура келді. Жақында жасаушылардың өзі әмбебап жүйелерді құру қажеттілігі жайлы шешімге келді. Осылайша алғашқы әмбебап коммерциялық басқару жүйелері пайда болды.

CMS аббревиатурасы да тұрақталды,ол орыс тілді қолданушылармен де кірістірілді. Кейінірек ашық басқару жүйелері пайда болды. Бұл жүйелердің ары қарай дамуы барлық облысты осындай даму деңгейіне әкеліп соқтырды, «мазмұнды басқару жүйесі» сөз тізбегі өзекті емес, себебі заманауи жүйелердің функционалдылығы айтарлықтай кеңейтілді, енді олар тақырыптармен, модульдармен жұмыс істеуге, сонымен қатар басқа элементтер басқаруға мүмкіндігі пайда болды. Заманауи жүйелерді «веб-жобаларды (n классты) басқару жүйелері» деп атады.

Қазір басқару жүйелері бұл тек қолданушы үшін ыңғайлы қабықша-менеджер қана емес, сонымен веб-жасаушы (соңғысы барлық жүйелер үшін әділ) қуатты құралы. Осындай жүйелер арқасында, веб-жобаларды басынан бастау қажеттілігі сирек туындады – дайындалған қолданушыға немесе интеграторға бар жүйені таңдау, орнату және баптау жеткілікті және тез әрі қосымша қаржылық шығындарсыз кәсіби деңгейдегі тиімді нәтижені алу үшін қажет.

Өкінішке орай, бар веб-сайттардың бір бқлігі басқару жүйелерінсіз жасалды. Бұл «бос» сайттра деп айтуға болады. Неге осылай болады?

Көптеген тұтынушылар осындай жүйелер бар туралы білмейді, ал жасаушылароларды енгізуге асықпайды. Бұл неге әкеліп соқтырады? Егер веб-жоба тапсырыс берушісіне жобаға өзгертулер мен толықтырулар енгіз қажеттілігі туындағанда, онда оған гипермәтін мен бағдарламалық кодпен күрделі әрекеттерді өзіне жасауға тура келеді, немесе жоба жасаушыларына жүгінеді және қосымша төлем үшін өзі шеше алмайтын мәселелерді шешуге тура келеді, егер өз басқару жүйесі болғанда олай болмас еді.

Объективті бағалар бойынша қазіргі кезде әзірге басқару жүйесі жоқ шағын веб-жобалар бар, олар жақында ұқсас жүйелерге аударылады.

Енді басқару жүйелері түрлі қолданушыларға қалацша ұсыну қажет екендігін қарастырайық. Қолданушылар кімдер? Шындығында басқару жүйелері қолданушыларына онымен қалай болсын солай әрекеттесетіндердің барлығын жатқызуға болады.

Joomla!(джу́мла деп оқылады) — PHP және JavaScript тілдерінде жазылған ал мәліметтер қоры сақтағышы ретінде MySQL (1.5 жәнеMsSQL версияларынан бастап) қолданатын мазмұнды басқару жүйесі (CMS). GNU GPL лицензиясымен таратылатын тәуелсіз бағдарламалық қамтама.

«Joomla!» атауы фонетикалық «Jumla» сөзіне сәйкес келеді, бұл сөз ксуахили тілінен аударғанда «барлығы бірге» немесе «ортақ тұтас» дегенді білдіреді, бұл жасаушылар мен қауымдастық ыңғайын жүйе дамуына айқындайды.

Joomla! мазмұнды басқару жүйесі кең танымал CMS Mamboтармағы болып табылады. Тәуелсіз жасаушылар тобы Mambo жобасынан экономикалық саясат себебімен бөлініп кетті. 2005 жылы 16 қыркүйекте жарыққа алғашқы Joomla! жаңа версиясы шықты, ол іс жүзінде Mambo 4.5.2.3 тек атауы өзгертілген және табылған қателерді түзетулер мен өзгертулерден тұрды.

2008 жылдың жазына қарай Joomla! әрбір күнгі жүктеулер саны бойынша WordPress-тен кейін басқа ұқсас жүйелерді озып екінші орында болды.

1.0 версиясы ескірген болып саналады, оның официалды қамтылуы 2009 жылдың 1 шілдесінде аяқталды.

1.6 версиясының қамтылуы 2011 жылдың 19 тамызында аяқталды.

1.7 версиясының қамтылуы 2012 жылдың 24 ақпанында аяқталды.

CMS Joomla! Веб-сайтты құруға арналған көптеген түрлі құралдардан тұрады. Жүйенің маңызды ерекшелігі болып бастапқы орнату кезінде минималды құралдар жиыны болып табылады, ол кейін қажеттілікке байланысты ары қарай орнатылады. Бұл басқару панельді керек емес элементтермен толтылылуын азайтады, сонымен бірге серверге жүктемені азайтады және хостингетегі орынды үнемдейді.

Joomla! интерфейсті фронттық және әкімшілік бөлігін кзе клеген тілде көрсетілуін қамтамасыз тетеді. Кеңейтілулер каталогы көптеген тілдік пакеттер құрайды, ол басқару шаттатық құралдармен орнатылады. Орыс, украин, белорус және кейбір ТМД елдері тілдері қол жетімді.

Функционалдылығын қосымша кеңейтілулер (компоненттер, модульдер және плагиндар) көмегімен үлкейтуге болады.

Қолданушылар мен администраторлар көпдеңгейлі аутентификациясы үшін қауіпсіздік модулі бар (өз аутентификация және сессиялар «жүргізу»алгоритмі қолданылады).

Шаблондар жүйесі сайт сыртқы түрін өзгертуге немесе өз ерекше түрді жасауға мүмкіндік береді. Желіде көптеген дайын шаблондар бар, олар тегін не ақылы болуы мүмкін.

Модульдердің бапталатын орналасу схемалары алдына ала қарастырылған, олар сол, оң және орталық немесе басқа да еркін орналасатын блок болуы мүмкін. Қалауын бойынша, модуль мазмұнын материал мазмұнына енгізуге болады. Мысалы, мақаладағы еркін жерге енгізілген (фигуралық жақшамен бірге){loadposition mod_fpslideshow} өрнегі модуль құрамын шығарады, оның шығару орны «mod_fpslideshow» сияқты орнатылған.

Жүйе артықшылықтарына компоненттер, модульдер, плагиндар және шаблондарды өзіне жазуға, кеңейтулердің құрылымдық каталогінде орналастыруға немесе бар кеңейтуді өз қалауынша редактирлеуге болатындығын жатқызуға болады.

Жаңартулардың үнемі шығып отырады. Көпшілік Багтрекер (ресми трекерлер тізімі) бар, сонымен бірге Joomla ескі версияларынан миграция трекерлері, кеіейтулер қалау трекерлері бар, онда Joomla қолданушылары CMSжұмысы бойынша өз ескертулерні қалдыра алады, олар жасауышлармен зерттеледі, қажет болған жағдайда Joomla жағарту кезінде түзетіледі, басқа да мәселелер шешіледі.

1.6 версиясынан бастап көптілділік енгізілген.

2.5 версиясынан бастап мәліметтер қорын қамту кеңейтілген. MsSQLқамтылуы жүзеге асырылған, ал 3.0 версиясынан бастап –PostgreSQL[6]. Ары қарайOracle,SQLiteқамтылуын енгізу жоспарланған.

Joomla 2.5 ерекшеліктері:

• Қолданушылар тобымен бапталатын қол жетімділік деңгейлері және мазмұнды өзгерту мен қарау үшін қол жетімділігін басқарудың мықты жүйесі

• Категориялардың көп деңгейлі құрылымы, бұл қарапайым бірдеңгейлі құрылымы бар сайттармен қатар көп деңгейлі порталдарға дейін ұйымдастыруға болады

• Кеңейтулерді орнату мен басқарудың жақсартылған жүйесі. Енді бір уақытта бір пакетте біріктірілген бірнеше кеңейтулерді орнатуға болады.

• CMS деңгейінде орнатылған кеңейтулерді автоматты жаңарту жүйесі жасалды

• Көптілді сайттарды қарапайым құру үшін тілдік қолдаудың болуы

• Модульдерді қайда жариялатынын тиянақты бақылау және олардың жариялануының басталу күні мен аяқталу күнін бақылауы жақсартылды

• Дұрыс семантикалық жазылған жаңа шаблондарды жасаушылар да (оңай жазылады), қолданушылар да (тезірек жүктеледі) және іздеу жүйелері де (жақсырақ индекстеледі) бағалайды

• Шаблон стильдерін бақылау жақсарғаны арқасында шығармашылық үшін кеі мүмкіндіктер

• Басынан қайта жазылған қарапайым әрі таза ядро коды

Әрбір динамикалық бет үшін іздеу жүйелерінде рейтингін жоғарылату мақсатымен оны сипаттау және кілтті сөздерді жасауға болады;

Кез келген материалдың жариялануының басы мен соңын күнтізбе бойынша бағдарламалауға болады;

Тіркелген қолданушылар үшін сайттың белгілі бөлімдеріне қол жетімділікті шектеу мүмкіндігі, ал Joomla 1.6 шығысымен бөлім мен белгілі материалға қол жетімділік белгілі материал<->қолданушы дәлділігімен мүмкін болды;

Элементтердің бапталатын схемалары шаблондар облыстары бойынша орналасуы;

Түрлі модульдер (соңғы жаңалықтар, кіру санағышы, кіру толық статистикасы, қонақ кітабы, форум және басқалар);

2.5 версиясында орнату және кеңейтулерді басқару жүйесі жақсартылды. Енді бір уақытта бір инсталляциялық пакетке біріккен бірнеше кеңейтулерді орнатуға болады. Бұдан басқа, орнатылған кеңейтулерді автоматты жаңарту мүмкіндігі жүзеге асырылған (егер кеңейту жасаушысы бұл механизмді қосуы шартында).