Әдебиет:

Негізгі:

1. 1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 297-324.

2. Патофизиология учебник / СД. Литвицкий П.Ф. – 4-е изд. – М., ГЭОТАР-МЕД., 2008. – С. 309-318.

3. Патофизиология//Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д., Уразовой О.И.– М., ГЭОТАР-МЕД., 2т. 2009.- С. 27-62

4. Патологическая физиология//Под ред. Зайко Н.Н., Быця Ю.В. - Москва: МЕДпресс-информ, 2004 – С. 351-370

5. Патофизиология. Основные понятия: учебное пособие. Ефремов А.В.– М., 2008.– С.83-92

Қосымша:

6. Нурмухамбетов А.Н. Патофизиология в схемах и таблицах – Кітап, 2004 – С.178-190.

7. Руководство по гематологии//Под ред. А.И Воробьева.- М.: Ньюдиамед, 2007.-1275 с.

8. Шиффман Ф. Дж. Патофизиология крови. Пер. с англ. – М. – СПб: ЗАО «Издательство Бином», «Невский Диалект», 2007 – 448с.

9. Л.А. Кузьмина. Гематология детского возраста. М.: 2001.- 400 с.

6. Қан жүйесі бойынша дәріске бақылау сұрақтары

1. патогенезі бойынша анемияның жіктелуі

2. теміртапшылықты анемияның қан көрінісі

3. тромбоцитопатиядағы қанағыштықтың патогенезі

4. лейкоздардың патогенезі

Тәжірибелік сабақтарға арналған әдістемелік ұсыныстар

№ 1 тақырып. «АНЕМИЯЛАР» .

Мақсаты:

1. Анемиялық синдромның этиологиясы мен патогенезін меңгеру

Оқытудың міндеттері:

Берілген тақырыпты меңгерген студент орындай алады:

• Анемияны жіктеп, анемиялық синдром дамуының себептерін сипаттауды

• анемиялық синдромның патогенезін көрсетіп, балалар мен жасөспірімдерде анемиялық синдром дамуының ерекшеліктерін көрсетуді

• әртүрлі анемиясы бар науқастардың гемограммаларын сараптауды

• әртүрлі анемиясы бар науқастардың қан жағындысын сараптауды

• ситуациялық есептерді қорытындылауды

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Анемия аныктамасы, анемияларда эритроциттердің сапалық өзгерістері, жіктелу ұстанымдары

2. Жедел постгеморрагиялық анемияның этиологиясы мен патогенезі.

3. Гемолиздік анемия, анықтамасы, эритроциттердің тамыр ішілік және тамырдан тыс гемолизінің этиологиясы мен патогенезі, тұқым куатын және жүре пайда болған гемолиздік анемияларда шеткері қан көрінісінің өзгерістері.

4. ВитаминВ₁₂,-фолий тапшылықты, темір тапшылықты анемиялардың патогенезі.

5. Аплазиялық анемиялар, себептері, қан түзілуі бұзылыстары мен клиникалық көріністерінің патогенезі.

6. Балалар мен жасөспірімдерде анемия дамуының ерекшеліктері

Үйрету және оқыту әдістері: Пікірталас, шағын топпен жұмыс істеу: тәжірибелік жануарлар мен анемиялық синдромы бар аурулардың қан жағындысын зерттеу, гемограммаларды талдау, ситуациялық есептерді шығару, оқыту бағдарламаларымен жүмыс жасау

Тәжірибелік жұмыстар

№ 1 Тапсырма.

Жедел уытты-гемолиздік анемияны микроскоппен қарап тексеру және қан өзгерістерінің суретін салу.

Әдісі:Қан жағындысының имерсиялық үлкейту арқылы анизоциттерді, пойкилоциттерді табу, базофильді денешіктердің және патологиялық денешіктерін (Жолли денешіктері, Кебот жүзіктері), жас жетілмеген жасушаларын анықтау (полихроматофильдер).

№ 2 Тапсырма.

Темір тапшылықты анемия кезіндегі қан жағындысын микроскопта зерттеу.

Әдісі:қан жағындысынан эритроциттердің анизоцитозы мен пойкилоцитозын табу керек.

№ 3 Тапсырма.

Мынандай сапалық эритроциттердің өзгерістері кездесетін анемияны көрсетіңіз.

1

2

3

№ 4 Тапсырма.	Гемограммадарды ажырату және оларға қорытынды жасау
№1 гемограмма Эритроциттер……….3.0х1012/л Гемоглобин ……….81г /л. Т.К.……….? Лейкоциттер……….7,5х109/л Лейкоциттікөрнек: Эозинофилдер……….2% Базофилдер……….0% Нейтрофилдер: метамиелоциттер……….0% таяқша ядролылар……….4% бөлшектенген ядролылар……….54% Лимфоциттер……….37% Моноциттер…….3% Қан жағындысында: эритроциттердің анизоцитозы, пойкилоцитозы, микросфероцитоз. Ретикулоциттер– 7%.		№2 гемограмма Эритроциттер…….2,2х1012/л Гемоглобин ……….81г /л. Т.К.……….? Тромбоциттер……….290х109/л Лейкоциттер……….14х109/л Лейкоциттікөрнек: Эозинофилдер……….4% Базофилдер……….0% Нейтрофилдер: метамиелоциттер……….4% таяқша ядролылар……….12% бөлшектенген ядролылар..............58% Лимфоциттер……….16% Моноциттер……….6% Қан жағындысында: эритроциттер анизоцитозы (макроцитоз), пойкилоцитозы, полихроматофилді эритроциттер, нормобласттар, базофилді нүктеленген эритроциттер.
№3 гемограмма Эритроциттер……….3,6х1012/л Гемоглобин ……….95г /л. Т.К.……….? Тромбоциттер……….280х109/л Лейкоциттер……….16х109/л Лейкоциттікөрнек: Эозинофилдер……….3% Базофилдер……….1% Нейтрофилдер: метамиелоциттер……….2% таяқша ядролылар….9% бөлшектенген ядролылар……….64% Лимфоциттер……….18% Моноциттер……….3% Қан жағындысында: анизоцитоз (макроцитоз), пойкилоцитоз, ретикулоцитоз-4%, полихроматофилдер,бірен-саран нормобластар.		№ 4 гемограмма. Эритроциттер……….3,02х1012/л Гемоглобин ……….72г /л Т.К.……….? Ретикулоциттер……….4% Тромбоциттер……….400х109/л Лейкоциттер……….9х109/л Лейкоциттік өрнек: Эозинофилдер ……….1% Базофилдер ……….0% Нейтрофилдер: метамиелоциттер ……….0% таяқша ядролылар ……….4% бөлшектенген ядролылар ……….63% Лимфоциттер ……….25% Моноциттер ……….7% Қан жағындысында: анизоцитоз, пойкилоцитоз, нысана тәрізді эритроциттер
№ 5 гемограмма Эритроциттер……….1,8х1012/л Гемоглобин ……….54г /л. Т.К.……….? Тромбоциттер……….94х109/л Лейкоциттер……….3,2х109/л Лейкоциттікөрнек: Эозинофилдер……….0% Базофилдер……….0% Нейтрофилдер: метамиелоциттер……….0% таяқша ядролылар……….0% бөлшектенген ядролылар……….26% Лимфоциттер……….63% Моноциттер……….11% Қан жағындысында: анизоцитоз, пойкилоцитоз, ретикулоциттер – 0,1%.		№ 6 гемограмма. Эритроциттер……….3,8х1012/л Гемоглобин ……….68г /л. Т.К.……….? Тромбоциттер……….280х109/л Лейкоциттер……….4,5х109/л Лейкоциттікөрнек: Эозинофилдер……….2% Базофилдер……….1% Нейтрофилдер: метамиелоциттер……….0% таяқша ядролылар……….4% бөлшектенген ядролылар……….56% Лимфоциттер……….30% Моноциттер……….7% Қан жағындысында: гипохромия, едәуір мөлшерде микроциттер, пойкилоциттер, анулоциттер, ретикулоциттер– 0,1%.
№ 7 гемограмма. Эритроциттер……….1,44х1012/л Гемоглобин ……….66г /л Т.К.……….? Тромбоциттер……….120х109/л Лейкоциттер……….2,8х109/л Лейкоциттікөрнек: Эозинофилдер……….5% Базофилдер……….0% Нейтрофилдер: метамиелоциттер……….0% таяқша ядролылар……….1% бөлшектенген ядролылар……….43% Лимфоциттер……….48% Моноциттер……….3% Қан жағындысында:айқынанизоцитоз (макроцитоз), пойкилоцитоз, мегалоциттер, мегалобласттар,базофилді нүктеленген эритроциттер және басқа патологиялық қосындылар, гиперсегменттелгеннейтрофилдер, ретикулоциттер-0,1%.		№ 8 гемограмма. Эритроциттер……….2,9х1012/л Гемоглобин ……….52г /л Т.К.……….? Ретикулоциттер……….5% Тромбоциттер……….280х109/л Лейкоциттер……….3,8х109/л Лейкоциттікөрнек: Эозинофилдер……….0,5% Базофилдер……….0% Нейтрофилдер: метамиелоциттер……….0% таяқша ядролылар……….0,5% бөлшектенген ядролылар……….70% Лимфоциттер……….27% Моноциттер……….2% Қан жағындысында: анулоциттер, пойкилоциттер, эритроциттердің базофилді пунктациясы,қан сары суында темір мөлшері көбейген.

№ 5 тапсырма. Ситуациялық есептерді шығару.

1 - есеп

14 жастағы науқас К., ауруханаға әлсіздік, бас айналу, дене қызымының көтерілуі, жұтынғанда ауыру сезіміне шағымданып түсті. Ауру тарихынан науқас уытқорлықпен ауыратындығы, соңғы үш айда бензолдың буымен дем алғандығы анықталды. Терісінің бозарғаны, ұсақ нүктелі және дақтыкөптеген қанқұйылулар, ауызы мен көмейінде некроздық жаралар, бауыры мен көкбауыры ұлғаймаған. Қан сараптамасы:

гемаглобин – 60 г/л; эритроциттер– 2,7х10¹²/л; ретикулоцит – 0%;

тромбоцит - 28 х10⁹ ; лейкоцит -1,5 х10⁹/л;

нейтрофилдер: метамиелоцит -0%;таяқшаядролылар- 0%;бөлшектенген ядролылар-15%

эозинофил -0%; базофил – 0%; лимфоцит – 82%; моноцит – 3%; ЭТЖ- 45мм/сағ.

Қызыл сүйек кемігі: қызыл сүйек кемігінің айқын босап қалғандығы және аздаған қантүзу ошақтары көрінеді.

1. анемия дамуының патогенезі қандай?

2. гематологиялық диагноз қандай обьективті мәліметті тұжырымдайды?

2 - есеп

38 жастағы науқас Д., ауруханаға әлсіздік, қатты шаршағыштық, шашының түсуі, тырнақтарының сынғыштығы және қабыршықтанғаны, дәм сезгіштігінің бұрмалануы, көктем мен күзде күшейетін, ашқарында эпигастр аймағындағы ауыру сезіміне шағымданып түсті. Қан сараптамасы:

гемоглобин – 70 г/л ; эритроцит – 3,5 х 10¹²/л;түстік көрсеткіш– 0,6

ретикулоцит – 0,1%; тромбоцит - 385 х10⁹/л; лейкоцит - 4,0 х10⁹/л

нейтрофилдер: метамиелоцит -0%;таяқшаядролы-2%;бөлшектенген ядролы- 65%

эозинофил -3%; базофил – 0%; лимфоцит – 26%; моноцит – 4%

Қанның темірбайланыстыратын қабілеті жоғарылаған, ферритин деңгейі төмен.

Қан жағындысы: микроциттер, анулоциттер.Сүйек кемігінде сидеробластар саны азайған.

1. науқаста қандай анемия дамыған?

2. анемияның себебі қандай?

3 - есеп

2 жастағы бала Б., лет,ауруханаға анемиядиагнозы жолдамасымен келіп түсті. Ауру тарихынан баланың шала туылғандығы, жиі суық тиіп ауырғандығы белгілі болды. Балада тәбетінің төмендегені, терісінің құрғағандығы, тырнағының сынғыштығы, шашының түсетіндігі, ауыздық шыққандығы көрінеді. Қан талданымы:

гемоглобин – 60 г/л; эритроциттер– 3,0 х 10¹²/л;түстік көрсеткіш– 0,6

ретикулоциттер– 2,5%; тромбоциттер- 170 х10⁹/л; лейкоциттер- 4,4 х10⁹/л

нейтрофилдер: метамиелоцит -0%;таяқша ядролылар-2%;сегментоядролылар– 48%

эозинофилдер-3%; базофилдер– 0%; лимфоциттер– 39%; моноциттер– 7%

ЭШЖ22 мм/сағ; сидеропения

Қан жағындысында: анизоцитоз, пойкилоцитоз, микроциттер

1. Науқаста анемияның қай түрі?

2. Анемияның мүмкіндік себебі қандай?

4- есеп

22 жастағынауқасМ. , ауруханаға әлсіздік, шаршағыштық, бас айналу, жүрек қағысы, тыныштықтағы ентігу, денесінде қанқұйылу ошақтарының пайда болғандығына шағымданып түсті. Қарап тексергенде терісінің бозғылттығы, бетінің ісіңкілігі, көптеген ұсақ нүктелі және дақты қанқұйылулар анықталдыбауыры, көкбауыры, лимфа түйіндері ұлғаймаған.

Қан талданымы:

гемоглобин – 50 г/л ; эритроциттер– 1,5 х 10¹²/л;түстік көрсеткіш– 1,0

ретикулоциттер– 0%; тромбоциттер- 26 х10⁹/л; лейкоциттер- 1,4 х10⁹/л

нейтрофилдер: метамиелоциттер- 0%;таяқша ядролы-1%; сегментоядролылар- 17%

эозинофилдер-3%; базофилдер– 0%; лимфоциттер– 79%; моноциттер– 3%

ЭШЖ- 41 мм/сағ.Қанда темір менбилирубиннің мөлшері қалыпты.

Қан жағындысында: эритроциттердің анизоцитозыжәнепойкилоцитозы, нейтрофилдердің улы түйіршіктенуі. Сүйек кемігінтексергенде гемобластоз белгілері анықталған жоқ.

1. Науқаста анемияның қай түрі?

2. Байқалған өзгерістердің патогенезі қандай?

5 - есеп

Науқас В., 32 жаста, ауруханаға қатты әлсіздік, денесінің қалтырауымен қабаттасқан қызымының көтерілуі, белінің ауыруы, тыныштықтағы ентігу, жүрек аймағындағы ауыру сезімі, жүрек қағысына шағымданып түсті. Қарап тексергенде терісі мен көзінің ақ қабығының сарғыштанғаны, сипағанда көкбауырының ұлғайғаны мен ауыратындығы анықталды.

Қан талданымы:

гемоглобин – 40 г/л ; эритроциттер– 1,5 х 10¹²/л;түстік көрсеткіш– 0,8

ретикулоциттер– 28%; тромбоциттер- 180 х10⁹/л; лейкоциттер– 14,5 х10⁹/л

нейтрофилдер: метамиелоциттер -2%;таяқша ядролы-11%; сегментоядролылар -58% эозинофилдер- 4%; базофилдер– 1%; лимфоциттер– 17%; моноциттер– 3%

ЭШЖ- 40 мм/сағ

Қан жағындысында: эритроциттердің анизоцитозы және пойкилоцитозы, полихроматофилия, нормобластар.

Қанда тура емес (бос, коньюгацияланбаған) билирубиннің мөлшері артпаған. Эритроциттердің осмостық төзімділігі төмендеген.

1. Науқастағы анемияның мүмкіндік себебі қандай?

2. Бұл қандайанемия?

6 - есеп

Науқас Н., 35жаста,ауруханаға әлсіздікке, қатты шаршағыштыққа, физикалық жүктеме кезінде жүрегінің қағатындығына шағымданып келді. Ауру тарихынан оның жас кезінен әлсіздік пен қатты шаршағыштық байқалған. Науқастың әкесі мен баласы анемиямен ауырады.

Қан талданымы:

гемоглобин – 70 г/л; эритроциттер – 3,5 х 10¹²/л; түстік көрсеткіш – 0,6

ретикулоциттер– 0,4%; тромбоциттер- 295 х10⁹/л; лейкоциттер– 3,9 х10⁹/л

нейтрофилдер: метамиелоциттер- 0%; таяқша ядролылар- 4%; сегментоядролылар - 44%

эозинофилдер-1%; базофилдер– 0%; лимфоциттер– 46%; моноциттер– 5%.

ЭШЖ- 30 мм/сағ

Қан жағындысында: эритроциттердің анизоцитозы және пойкилоцитозы, гипохромды эритроциттер.

Сүйек кемігінде сидеробластар мөлшері жоғарылаған.Қан сары суының темір байланыстыратын қабілеті төмендеген.

Қанда билирубин мөлшері қалыпты.

Бұл жағдайда қандай анемия туралы ойлауға болады? Клиникалық көріністерініңпатогенезін түсіндіріңіз.