11. Τι είναι ο παραδειγματικός και τι ο συνταγματικός άξονας στο λεξιλογικό επίπεδο; Πώς ονομάζονται και πώς λειτουργούν σε υφολογικό επίπεδο;

Οι συστηματικές σχέσεις των γλωσσικών στοιχείων είναι συνταγματικές και παραδειγματικές σχέσεις²(στην υφολογία, άξονας συνδυασμού και επιλογής αντίστοιχα).

Ένα γλωσσικό στοιχείο έχει α) συνταγματική σχέση με όλα τα στοιχεία με τα οποία μπορεί να εμφανιστεί μαζί σε συγκεκριμένο γλωσσικό περιβάλλον ( συμφραζόμενα, συγκείμενο,context), β) παραδειγματική σχέση με τα στοιχεία που μπορούν να το αντικαταστήσουν στο ίδιο γλωσσικό περιβάλλον (π.χ. σχέση συνωνυμίας). Στο λεξιλογικό επίπεδο παραδειγματικές είναι οι σχέσεις συνωνυμίας και αντωνυμίας ή η σχέση που έχουν μεταξύ τους οι λέξεις που ανήκουν στην ίδια ομάδα (σημασιολογική, θεματική, συνειρμική, κ.ά.). Οι συνταγματικές σχέσεις είναι in praesentia ( συνδέουν όρους που συνεμφανίζονται ταυτόχρονα), ενώ οι παραδειγματικές είναι in absentia (συνδέουν όρους που δε συνεμφανίζονται, αλλά επιλέγουμε να χρησιμοποιήσουμε έναν από αυτούς).

Παραδειγματικός και συνταγματικός άξονας

Οι λέξεις και οι ομάδες λέξεων συνδιάζονται μεταξύ τους γραμμικά για να σχηματίσουν φράσεις. Συνδυάζονται πάνω σ`έναν οριζόντιο άξονα, το «συνταγματικό άξονα», σε αντίθεση με τον κάθετο άξονα που σχηματίζει τα παραδείγματα και ονομάζεται παραδειγματικός άξονας.

Συνταγματικός άξονας

παραδειγματικός	Το	αγόρι	παίζει
άξονας	Ένα
	Το μικρό
	Αυτό το
	κ.λ.π.

12. Σύμφωνα με το κανάλι (μέσο επικοινωνίας) ποιές είναι οι πιο σύγχρονες διακρίσεις;

6.1. Ύφος του προφορικού λόγου

Φιλικό/ επίσημο

Αφηγηματικό / διαλογικό.

Ο επίσημος προφορικός λόγος (μάθημα, διάλεξη κ.λ.π.) μοιάζει περισσότερο με το γραπτό.

Ο φιλικός έχει περίπου τα εξής γνωρίσματα:

επιτονισμό ( τόνος της φράσης για να δείξει την ερώτηση, απορία, θαυμασμό, έκπληξη κλπ) διακοπές, επικαλύψεις ( μιλάνε δύο ή παραπάνω ομιλητές ταυτόχρονα), ασυνταξίες, ελλειπτικές προτάσεις, μισές προτάσεις, επιφωνήματα, καθημερινό λεξιλόγιο, επαναλήψεις….

Απλό καθημερινό λεξιλόγιο, πολλοί σύγχρονοι ιδιωτισμοί.

Απλή σύνταξη, παρατακτική σύνδεση, μικρές προτάσεις

2. Ύφος του Γραπτού λόγου > Κειμενικά είδη.

Θα ακολουθήσουμε το διαχωρισμό της λειτουργικής υφολογίας σε

1. Λειτουργικά ή χρηστικά ύφη:	2. Tο λογοτεχνικό / ποιητικό ύφος
εξυπηρετούν έναν επικοινωνιακό σκοπό με πρακτικό αποτέλεσμα στη δημόσια ή στην καθημερινή ιδιωτική ζωή). Λειτουργικότητα, χρησιμότητα.	Εξυπηρετεί σκοπούς αισθητικούς. Τέχνη. Ψυχαγωγία.
συλλογικά, με συγκεκριμένη δομή και κανόνες γραφής	Ατομικό (προσωπικό), ελεύθερο, αυτοσχέδιο. Χωρίς προκαθορισμένη και στερεοτυπική δομή.
Χωρίς πολλά σχήματα λόγου.	Με σχήματα λόγου.

6.2. 1. Χρηστικά ύφη

6.2.1. 1. Της δημόσιας ζωής. Επίσημο χρηστικό ύφος.

• Το επιστημονικό ύφος

Μπορεί να οριστεί ως ένα είδος γραπτού λόγου που χαρακτηρίζεται από έναν αυστηρά προσδιορισμένο επικοινωνιακό στόχο και από το δικό του σύστημα γλωσσικών μέσων.

ύφος :Αντικειμενικό. Αποφεύγεται ο συναισθηματισμός και η υποκειμενικότητα.

Ακριβές, σαφές ( χωρίς υπονοούμενα και νύξεις).

Συχνά υφολογικά χαρακτηριστικά:

Ξεκάθαρη δομή του κειμένου: θέση/ορισμός, εξήγηση /ανάλυση, υπόθεση, απόδειξη, συμπέρασμα.

η απόδειξη (τεκμηρίωση)της υπόθεσης επιτυγχάνεται με:

- παραπομπές στη βιβλιογραφία.

- στατιστική, αποτελέσματα (εμπειρικής) έρευνας.

- επιχειρήματα ( λογικούς συλλογισμούς)

- αιτιολόγηση (αίτιο – αποτέλεσμα ή αιτιατό)

- παραδείγματα

Στο λεξιλόγιο:

Ορολογία, σταθερά επαναλαμβανόμενες λέξεις.

• Λόγιες λέξεις / εκφράσεις / συντακτικές δομές

• Πολλές λεξικές φράσεις ( πλανητικό σύστημα, χημικές αντιδράσεις…..)

• επίθετα και επιρρήματα ( ξαφνικά, αιφνίδια, περιέργως, τυχαία, προτιμητέο, δραστικά, θεωρητικά, υποθετικά, πράγματι….)

• Ορισμοί, περιφράσεις (…λέγεται, ονομάζεται, καλείται….)

Στη σύνταξη:

• Παθητική και απρόσωπη σύνταξη ( για αποφυγή της υποκειμενικότητας)

( παρατηρείται, επισημαίνεται, αποδεικνύεται, συμπεραίνεται, γίνεται φανερό κτλ / ότι…….)

• υποτακτική σύνταξη ( μεγάλες περίοδοι, πολλές δευτερεύουσες προτάσεις), λόγος πυκνός νοηματικά.

• εμφαντικές δομές : πολλές συνδετικές λέξεις ( αφενός μεν…αφετέρου δε…, πρώτον….δεύτερον…., αυτό μόνο….ότι, τόσο…όσο, αυτό που πρέπει να γίνει πρώτο είναι ότι…, ισορροπία μεταξύ της……αφενός, και της……..αφετέρου )

• Ρητορικές ερωτήσεις

• Επανάληψη, Πολυσύνδετο ( ούτε…ούτε…ούτε…, ή…ή…ή…), Ασύνδετο