• Αλλαγή στο ύφος δεν προκαλεί αλλαγή στη σημασία ( γενετική γλωσσολογία)

• Η αλλαγή στη διατύπωση (μορφή, τρόπος, πώς, ύφος) προκαλεί και αλλαγή στη σημασία (σχολή: Νέα Κριτική). Το ύφος αποτελεί ένα μέρος της σημασίας: πχ.

Μπορώ να πάρω λίγο το μολύβι σου; / Να πάρω λίγο το μολύβι σου;

Δώσε μου λίγο το μολύβι σου! / Το μολύβι σου, ρε!

Η απάντηση στο παραπάνω δίλημμα μπορεί να δοθεί αν διακρίνουμε τη σημασία σε τρία είδη (σε αντιστοιχία με τις λειτουργίες του γλωσσικού σημείου που διατύπωσε ο Jakobson): περιγραφική ή γνωστική, εκφραστική ή συναισθηματική, κοινωνική. Θεωρητικά και τα τρία είδη μπορούν να ενυπάρχουν σε ένα σημαινόμενο, συνήθως όμως κυριαρχεί το ένα από τα τρία. Συνεπώς, δύο γλωσσικά σημεία μπορούν να είναι ισοδύναμα ως προς το ένα είδος σημασίας, να διαφέρουν όμως ως προς τα άλλα δύο. π.χ. οι ακόλουθες ονοματικές φράσεις μπορεί να είναι ισοδύναμες ως προς την περιγραφική σημασία:

(1) οι φοιτητές του Α ΄έτους

(2) οι φοιτηταί του Α΄ έτους

(3) τα πρωτοετάκια

Ωστόσο, η κοινωνική σημασία της (2) είναι διαφορετική από της (1). Δίνει την πληροφορία ότι ο ομιλητής είναι μεγάλης ηλικίας.

Διαφορετική είναι και η συναισθηματική σημασία τους: με την (3) εκφράζεται μια συμπάθεια του ομιλητή προς τους πρωτοετείς φοιτητές.

Ανάλογες παρατηρήσεις μπορούν να γίνουν και για τα ζεύγη: πατέρας – μπαμπάκας, υπηρέτρια – οικιακή βοηθός, κακή αρρώστια – καρκίνος.

Επομένως, το διαφορετικό ύφος επιφέρει αλλαγή σε μία τουλάχιστον από τις τρεις σημασίες.

26. Отсутствует.

27. Πολλαπλή σημασία των λέξεων. Δήλωση και συνδήλωση.

Αν εξαιρέσουμε τους επιστημονικούς ειδικούς όρους (ορολογία) που είναι μονοσήμαντοι (εκτός κι αν αλλάξουν οι επιστημονικές θεωρίες), συνήθως μια λέξη δεν έχει κάποια απόλυτη σημασία, αλλά οι σημασίες της καθορίζονται από τα συμφραζόμενα (context), γλωσσικά και εξωγλωσσικά. Οι περισσότερες λέξεις έχουν πολλαπλές λειτουργίες και συνεπώς πολλαπλές σημασίες. Το γεγονός ότι η κάθε λέξη έχει πολλαπλές χρήσεις και σημασίες φαίνεται κατά τη μετάφραση σε άλλη γλώσσα, όπου διαπιστώνουμε ότι διαφορετικές χρήσεις μιας λέξης σε διαφορετικά συμφραζόμενα μεταφράζονται με διαφορετικές αντίστοιχες λέξεις της άλλης γλώσσας (π.χ. η ρωσική λέξη время αποδίδεται με τις λέξεις καιρός, χρόνος, ώρα).

Όπως προαναφέρθηκε, η σημασία καθορίζεται όχι μόνο από τα γλωσσικά, αλλά και και από τα εξωγλωσσικά συμφραζόμενα, δηλαδή από τις συνθήκες ζωής, τις πολιτιστικές αξίες και αξιολογήσεις μιας κοινότητας, τον τρόπο σκέψης (νοοτροπία), τις αντιλήψεις και πεποιθήσεις των ομιλητών.

Σχετικά με τη σημασία των λέξεων είναι γνωστή η διάκριση σε κυριολεκτική και μεταφορική σημασία. Η νεότερη σημασιολογία κάνει λόγο για πρώτη και δεύτερη σημασία, ή αλλιώς δήλωση (notation) και συνδήλωση ή υπονόημα ¹⁴(connotation). Η διάκριση στις δύο σημασίες είναι αντίστοιχη με τη διάκριση σε langue και parole, σε γλωσσικό σύστημα και χρήση. Η πρώτη σημασία ή δήλωση είναι αυτή που βρίσκουμε στα λεξικά, όπου οι λέξεις βρίσκονται εκτός συμφραζομένων και εκτός χρήσης, δηλαδή σε τεχνητό περιβάλλον. Η δεύτερη σημασία ή συνδήλωση είναι η σημασία που παίρνει μία λέξη κατά τη χρήση της σε συγκεκριμένα γλωσσικά και εξωγλωσσικά συμφραζόμενα.

Η συνδήλωση προέρχεται από την αξιολόγηση (evaluation) μιας λέξης από τους ομιλητές, η οποία αξιολόγηση, θετική ή αρνητική, είναι αποτέλεσμα των υποκειμενικών αξιών και αντιλήψεων ενός πολιτισμού τη δεδομένη ιστορική στιγμή της χρήσης. Η συνδήλωση μπορεί να προέρχεται και από την ταύτιση μιας λέξης με μια από τις σημασίες της σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα, η οποία λόγω της συχνής χρήσης υπερτερεί στη συνείδηση των ομιλητών και επισκιάζει τις υπόλοιπες σημασίες-χρήσεις (π.χ. λέξεις με έντονη χιουμοριστική, σατιρική ή σεξουαλική συνδήλωση).

Οι λέξεις με συνδήλωση είναι στιγματισμένα (marqued) γλωσσικά στοιχεία Π.χ. στα ζεύγη χωριάτης /χωρικός, αγράμματος / αναλφάβητος, η πρώτη από τις λέξεις είναι στιγματισμένη και έχει αρνητική συνδήλωση.

Τη δεύτερη σημασία ή συνδήλωση, η οποία είναι πολιτισμικά φορτισμένη την αντιλαμβάνονται οι φυσικοί ομιλητές επειδή είναι φορείς και μετέχοντες του συγκεκριμένου πολιτισμού, ενώ δύσκολα την αντιλαμβάνονται όσοι μαθαίνουν μία γλώσσα ως ξένη μέσα κυρίως από το γλωσσικό σύστημα και όχι μέσα από τη τη χρήση. Όσο περισσότερο μετέχει κάποιος σε έναν πολιτισμό, τόσο αναπτύσσει το γλωσσικό ένστικτο και αντιλαμβάνεται τις πολιτισμικά φορτισμένες συνδηλώσεις.

Δεύτερη σημασία η οποία δηλαδή προκύπτει από τη χρήση μέσα σε συγκεκριμένα συμφραζόμενα είναι επίσης η μεταφορά, τα πολιτισμικά παλίμψηστα, το συνομιλιακό υπονόημα (conversational connotation).