4.2.4. Κειμενικοί ορισμοί του ύφους

Τη δεκαετία του ’60 εμφανίζεται η κειμενογλωσσολογία, ο κλάδος της γλωσσολογίας που ασχολείται με τη συστηματική ανάλυση της υπερπροτασιακής συνάφειας ( coherence) και συνοχής (cohesion) των όρων που απαιτούνται για να μεταβληθεί η συνέχεια των προτάσεων σε κείμενο.

Οι Γλωσσολόγοι της Ανατολικής Γερμανίας και ο Coseriu θεωρούν ότι η υφολογία είναι κλάδος της κειμενογλωσσολογίας.

• Το ύφος τοποθετείται πέρα από τα όρια της πρότασης, στο επίπεδο του κειμένου. Για υφολογικές αξιολογήσεις, θετικές ή αρνητικές, είναι απαραίτητο να λαμβάνονται υπόψη τα συμφραζόμενα (context), δηλαδή το συγκείμενο¹⁰.

• μελετά τα μέσα που συμβάλλουν στη συνάφεια και τη συνοχή των κειμένων, τα οποία έχουν υφολογική αξία. Εξετάζει, δηλαδή, τι συνιστά αποδεκτές συνέχειες προτάσεων, παραγράφους, κείμενα, λόγους (discourse), μελετά ποιες κανονικές σχέσεις διέπουν την κειμενική σύσταση (text constitution) (Sowinski).

Να θυμάστε

Συμφραζόμενα, συγκείμενο, γλωσσικό περιβάλλον = context

Συνάφεια (coherence) συνοχή (cohesion) ενός κειμένου

4.2.5. Δυναμική – συγκειμενική (Context) θεωρία

• (Slama – Cazaku): βασική αρχή για την ανάλυση του έργου είναι η ενσωμάτωσή του σε μια επικοινωνιακή πράξη στην οποία λαμβάνεται υπόψη ο πομπός, ο δέκτης και το μήνυμα. Το μήνυμα καθορίζεται από την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο πομπός και ο δέκτης.

( συναισθηματικότητα, σκέψεις, κοσμοαντίληψη, διάθεση της στιγμής )

• το μήνυμα αυτό καθαυτό πρέπει να θεωρηθεί ως οργανωμένο συγκείμενο από μια δυναμική και

όχι στατική προοπτική με την έννοια ότι υπάρχουν πολλαπλά επίπεδα λήψης του, επειδή υπάρχουν πολλοί δέκτες που το λαμβάνουν, επομένως πολλές ερμηνείες. Όσοι οι δέκτες, τόσες οι ερμηνείες.

(βλ. θεωρία της πρόσληψης 3.1.3.)

να θυμάστε:

στατικό / δυναμικό.

4.2.6. Κοινωνιογλωσσολογικοί ορισμοί του ύφους11

Η προσέγγιση του ύφους στις συγκεκριμένες σημειώσεις είναι κοινωνιογλωσσολογική, οπότε τα παρακάτω τα έχουμε ήδη αναφέρει σε προηγούμενες ενότητες.

• Το ύφος αποτελεί ποικιλία ή υποσύστημα της γλώσσας (όπως η διάλεκτος, το κοινωνιόλεκτο, το ιδιόλεκτο). Με αυτό τον τρόπο το προσεγγίσαμε κι εμείς ( δες ενότητα 2.2.)

• Το ύφος αποτελεί επιλογή ανάμεσα στις γλωσσικές δυνατότητες που προσφέρει το γλωσσικό σύστημα, οπότε υπόκειται σε περιορισμούς που οφείλονται στις κανονικότητες του γλωσσικού συστήματος. Η επιλογή όμως υπόκειται και σε περιορισμούς που καθορίζονται από κοινωνικούς παράγοντες (κοινωνική περίσταση, κοινωνικά χαρακτηριστικά των συνομιλητών).

• ιδιόλεκτο:γλωσσικές συνήθειες ενός ατόμου στην καθημερινή επικοινωνία

ύφος: σύστημα ατομικών υφολογικών γνωρισμάτων. Μερικοί ταυτίζουν το ύφος και το

ιδιόλεκτο

§Register : επίπεδο ύφους: μια γλωσσική ποικιλία η οποία διακρίνεται ανάλογα με τη χρήση ( Halliday)

Τα επίπεδα ύφους δείχνουν σε ποια περίσταση επικοινωνίας συμμετέχουμε, η τοπική διάλεκτος από πού είμαστε, το κοινωνιόλεκτο ποιοι είμαστε.

Ο Spillne λέει ότι η υφολογία και η κοινωνιογλωσσολογία ( δες 3.2.6.) ασχολούνται με γλωσσικές εξωτερικεύσεις¹²(expressions) που έχουν την ίδια πληροφορία και σημασιολογική αξία (σημασία), αλλά διαφέρουν είτε σε επιπρόσθετη αισθητική πληροφορία ( υφολογικές ποικιλίες) ή σε κάποια πληροφορία που εντάσσει τον ομιλητή σε μια κοινωνική ομάδα ( όπως και στις τοπικές διαλέκτους).