Сот үкімін орындауға «Комсомольская правда-Казахстан» мен «Известия-Казахстан» басылымдары да

М І Н Д Е Т Т І

«Жоғарғы сот төрағасының назарына» деген айдармен «Ана тілі» газетінің 2005 жылғы 29 желтоқсандағы санында «Евразия» телеарнасы, «Комсомольская правда-Казахстан», «Известия» газеттері заңдарымызға бағынбауға құқылы ма?» деп аталған мақала судьялардың да назарынан тыс қалған жоқ.

Осы мақалада: «Мақсұт Оразай есімді ақсақал сотқа беріп, жеңіп шыққан болатын. «АиФ»-тың (Аргументы и факты – ред.) ... айылын жыйғызған ақсақалдың бұл ісі өзге басылымдарға сабақ болмағанға ұқсайды... «Известия» мен «Комсомольская правда» газеттерінің қосымшалары күні бүгінге дейін Алматыны – Алма-Ата, Жамбылды – Джамбул, Шымкетті – Чимкент деп көпе-көрнеу бұрмалап жазып жүр. ... Оларға заңды орындату үшін жеке-жеке сотқа беру керек пе сонда?» деп көрсетілген екен.

Сот шешімін аталған іс бойынша жауапкер «Аргументы и факты» газеті орындап жатыр.

Ал енді еліміздегі әр түрлі облыс, қала атауларын мемлекеттік тілде қолдану қажеттілігіне келсек, оларды орындатуға тиісті заң актілері және осындай заң актілерін орындататын мемлекеттік органдардың өкілеттіліктері жеткілікті.

Сондай заң актілерінің бірі Қазақстан республикасы Президентінің «Қазақстан Республикасының астанасы туралы» 1995 жылғы 15 қыркүйектегі Жарлығы болып табылады. Осы Жарлықтың 1-тармағында мемлекеттік тілде «Алматы қаласы», орыс тілінде «город Алматы» деп көрсетілген.

Сонымен қатар «Тіл туралы», «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» заңдарды орындатуға прокуратураның өкілеттіктері де жеткілікті. Айталық, Қазақстан республикасы Конституциясының 83-бабының 1-тармағында: «Прокуратура мемлекет атынан республиканың аумағында заңдарды, ... заңдылықтың кез келген бұзылуын анықтау мен жою жөнінде шаралар қолданады» деген конституциялық норманың өзі прокуратураның пәрменділігін көрсетеді.

Сонымен қатар Қазақстан республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 4 ақпандағы №103 қаулысымен бекітілген Ереженің 10-тармағының жетінші абзацында: «тіл туралы заңнаманы бұзуға кінәлі лауазымды тұлғаларға тәртіптік жазалар шараларын қолдану туралы тиісті органдарға ұсыныстар енгізу» жөніндегі Тіл комитетінің міндеті де бекітілген.

Бұған қоса «Қазақстан Республикасы Үкіметінің жанындағы Мемлекеттік ономастика комиссиясы туралы Үкіметтің 1998 жылғы 21 сәуірдегі №368 қаулысымен бекітілген Ереженің 4-тармағында: қала атауларының өзгертілулеріне байланысты ономастика комиссиясының ұсынымдық қызметін жүзеге асыру іс-шаралары да қамтылған.

Қала берді мақалада көрсетілген Алматы қалалық сотының шешімі де сот прецеденті ретінде бағдар бола алады. Осы аталған мәселеге байланысты заңдылықты жүзеге асыру үшін Прокуратура, Тіл комитеті, Мемлекеттік ономастика комиссиясының өз өкілеттіктерін жүзеге асыруына бұқаралық ақпарат құралдарының назарын аударту қажет деп санаймын.

Құрметпен

Қазақстан Республикасы

Жоғарғы Сотының төрағасы

Қ.МӘМИ.

(«Ана тілі», 16.02.06).

__________________

Бағдарсөз

Нұрсұлтан Назарбаев, Қазақстан Республикасының Президенті:

Қазақ тілі – мемлекеттік тіл деп Конституцияда жаздық. Мемлекеттік тіл туралы заң қабылданды. Ендігі мәселе біздің зиялы қауымның, біздің халқымыздың сол заңдарды іске асыруға атсалысуында. Мен баяғыдан айтып келе жатырмын: осы екі қазақ жеке отырғанда қазақша сөйлесейікші, далада да, үйде де, трамвай, троллейбуста да, демалыста жүргенде де. Үйде отырғанда бала-шағамызбен қазақша сөйлесейікші. Осыдан бастайық.

... Баяғыда мен Қарағандыда обкомның хатшысы болып жүрген кезде Егіндібұлақ ауданында 98 пайыз қазақ болатын да, ауданның военкомы мен тағы бір адам – екеуі ғана өзге ұлттан болатын. Соның өзінде екеуіне баяндаманы орысшаға аударып беріп, бәрін қазақша өткізетінбіз, сол кезде Қарағандының өзінде.

«Егемен Қазақстан», 15.12.00.

* * *

Бес жылдық бастауыш мектептің алғашқы үш жылын тек қазақ тілінде оқыту керек.