18. Радиобелсенді көздерді сипаттаңыз.

Жыл өткен сайын адамдардың радиоактивті сәулеленумен зақымдануы көбеие түсуде. Өйткені жыл сайын атом электр станциялары салып, олар іске қосылып жатыр. Сондай-ақ неше түрлі тездеткіштер (ускорительдер) сыналып, атом бомбалары жарылып жатыр. Олардан қаншама радиоактивті сәулелер бөлініп шығып, адамзат баласына неше түрлі зиян келтіріп, әлі де келтіруде. Сондықтан да адамзат баласын радиациядан қорғау осы кездегі кезек күттірмейтін өзекті мәселеге айналып отыр.ағаштарды радиациядан қорғау үшін неше түрлі киімдер тігуді қажетті етеді. Олардың құрамында қорғасын болады. Ол гамма сәулесін тұтып қалып, адам денелеріне сәулені артпайды. Радиоактивті заттар құрамында радиоактивті изотоптар бар жасанды немесе табиғи заттар. Тұрақтылығы аздау кейбір элементтератомдары ядроларының неғұрлым тұрақты энергетикалық күйге өтуі нәтижесінде радиоактивті құлдырау, яғниатомдарда іштей қайта құрылу процесі жүреді. Р.з. альфа, бета-бөлшектер мен гамма-сәулелер шығараалады, оның залалдау әрекеті адамдар мен жануарлардың сырттай сәулеленуі түрінде көрінеді. Радиоактивтісәулеленудің зиянды биологиялық әрекеті тірі клеткалардың иондануы ағзадағы химиялық өзгерістердің әртүрлі процестері арқылы көрінеді. Бұл клеткалар мен тканьдердің тіршілік әрекетінің бұзылуына, ал күшті әсереткен кезде бүкіл ағзаның радиоактивті сәулеленуі мен ауруының дамуына, яғни сәуле ауруына шалдығуынаәкеп соғады.

Табиғи радиоактивті элементтерді шартты түрде 3 бөлуге болады:

1. Уран,торий мен антиноуранның изотоптары;

2. Калий,кальций, рубидий және т.б.;

3. Радиактивті изотоптар, яғни тритин;

Биосферада жасанды радионуклиттермен пайда болған сәулелер жасанды радиацияның пайда болуына алып келеді( АЭС-тердегі апаттар, өдерлі өнеркәсіптердің қалдықтары).

Радиациялык ластанудың негізгі көздері — альфа, гамма және бэта, сиякты радиоактивті сәулелер. Ионданған сәулелер адам, жануар организмдерінде ақуыз, фермеш жоне басқа да заттардың өзгеруіне, яғни сәуле ауруының дамуына әкеліп соғады. Сәуле ауруы өзінен алынған сәуленің мөлшерше қарай ауыр және созылмалы болып бөлінеді. Адамдар екі-үш рет сәуле алғанда ауыр сәуле ауруына ұшырайды, ал аз мөлшерде адам ұзак уакыт сәуле ауруына шалдығады.

19,«Дезактивтендіру», «дегаздау»,

ДЕЗАКТИВАЦИЯ дегеніміз-радиоактивті (РЗ) заттармен ластанған нәрселерді тазалау. Оларды дененің үстінен сыпырып немесе жуып кетіруге болады.Немесе Дезактивация – жұмысшының денесі мен киіміндегі радиоактивті дақтардан жою, сонымен қатар бөлме, лабораториялық жабдықтар, ыдыстар.

Дегаздау – улы объектілердің жұғу дәрежесінің рұқсат етілген нормаларына дейінгі төмендеуі (техниканың, кийімнің, адам терісінің жамылғысы, су және т.б.). Немесе қатты әсер ететін улы заттарды жою, бейтараптандыру немесе оларды үстіңгі бетпен зақымданудың жол берілетін нормаларына дейін немесе толық жою-дегазация деп аталады. Оны жүзеге асыру заттардың сапасына және түрлілігіне байланысты болады. Тағы бір анықтама дегазация – ластанған денелерден УЗ-ды жою.

ДЕЗИНФЕКЦИЯ(ЗАЛАЛСЫЗДАНДЫРУ) – бұл жұқпалы аурулар мен бактериалдық қоздырғыштардың, вирустық этиологиялардың (тұрғын жайдың үстінен, инвентарларды, қондырғыларды немесе микробтарды, вирустарды, күнделікті қолданатын заттарды препарат ерітіндісімен жуу арқылы жоюдың) алдын-алу шаралар кешені. Еден жуу, сүрту, кір жуу арқылы жұқпалы микробтар жойылмайды. Оларды тек жоғарғы температураны пайдаланып және 2-3 сағат қайнатып қана жоюға болады.

ДЕРАТИЗАЦИЯ – алдын-алу және жойғыш шаралар жүйесі, кеміргіштердің санын азайту мен эпидемиологиялық жағдайда өте қауіпті  және экономикалық шығындар әкелуін жоюға бағытталған. 

Халықты қалайша санитарлық тазалаудан өткізеді?

Адамдарды санитарлық тазалаудан өткізу дегеніміз – радиоактивті және улағыш заттарды, сонымен қатар адамның терң қабатындағы және сілекелі оболочкалардағы бактериалық заттарды жою. Адамдарды санитарлық тазалау кезінде киімдерге, аяқ киімдерге және жеке санитарлық заттарға дезактивизация, дегазация және дезинфекция жасалады. Өткізу шарттарына, уақыт пен қажетті материалдарға байланысты санитарлық тазалау толық және сирек болып бөлінеді. Адамдарға санитарлық тазалауды сирек өткізу түрі негізінде профилактикалық сипатқа ие. Ол зақымдану ошағындағы химиялық зақымдану кезінде және зақымдану ошағынан шыққаннан кейінгі радиактивті зақымдану кезінде жүргізіледі. Санитарлық тазалауды адамдардың зақымдануын максималды түрде төмендету үшін және алдын алу үшін жүргізеді, әсіресе тері қабаттарының зақымдану деңгейінің жоғары болған кезінде.