Тақырып :Ұлттық экономика:нәтижелер және оларды өлшеу

Жеке экономикалық субъектінің тәртібін қарастырып, зерттейтін микроэкономикаға қарағанда, макроэкономикада ұлттық шаруашылықтың барлық қатысушыларының экономикалық қызметі және нәтижелері қарастырылады. Макроэкономика экономикаға тән жалпы құбылыстарды қарастырады.Макроэкономикалық талдаудың мәні ұлттық шаруашылықтың дамуының теориясын жасақтау. Соның негізінде макроэкономикалық саясаттың құралдары қалыптасады. Олар: фискальды саясат, ақша-несие саясаты, табыстар саясаты, сыртқы экономикалық саясат.

Макроэкономикалық саясаттың мақсаттары мен құралдары.

Мақсаттары:

1 Өндіріс- өндірістің жоғары қарқынына жету

2 Жұмысбастылық- төмен денгейдегі жұмыссыздық және жұмысбастылықтың жоғары денгейі.

3 Бағалар тұрақтылығы- еркін нарықтарда бағалардың тұрақты болуы.

4 Халықаралық сауда- экспорт пен импорттың тепе-тендігі. Валюталық курстың тұрақтылығы.\

Құралдары:

1 Фискальды саясат- Фиск аударғанда қазына деген мағынаны білдіреді. Мемлекеттік шығындар және салық салу.

2 Табыстар және шығындар саясаты

3 Монетарлы саясат. Ақша ұсынысын басқару.

4 Сыртқы экономикалық саясат.

Елдің экономикалық жағдайын талдау үшін ұлттық есептер жүйесі қолданылады. ҰЕЖ- бұл үдайы өндірістің шарттарын, процесін, нәтижелерін сипаттайтын өзара байланысты көрсеткіштер жүйесі. ҰЕЖ- елдің негізгі экономикалық көрсеткіштерін бағалаудың халықаралық стандарты. Ұлттық өндірістің көлемін өлшейтін негізгі көрсеткіш- жалпы ұлттық өнім. ЖҰӨ- белгілі бір кезен ішінде (бір ай, бір квартал немесе бір жыл ) ішінде елдің азаматтары өндірген барлық соңғы тауарлар мен қызметтердің нарықтық құны. (ел ішінде, шетелде).

Жалпы ішкі өнім (ЖІӨ) – белгілі бір кезенде елдін ішінде өндірілген барлық соңғы тауарлар мен қызметтердің нарықтық құны.

Таза ұлттық өнім-жалпы ұлттық өнімнен құрал-жабдықтардың тозу құнын, яғни амортизация суммасын алып тастаймыз.

ТҰӨ = ТҰӨ-А

Ұлттық табыс- елдегі барлық өндіріс факторларымен өндірілген өнімнің құны. (жер, енбек, капитал, кәсіпкерлік), яғни ұлттық табыс жыл ішіндегі барлық табыстардың суммасы.

Ұлттық табыс =енбекақы+ пайда+капитал проценті+ жер рентасы.

Жеке табыс- үй шаруашылықтарының ьабыстарының суммасы + трансферттік төлемдер. Ол негізінен тұтынуға, жинаққа, салық төлеуге жұмсалады.

Қолда бар табыс- салықтарды және салықтық емес төлемдерді төлегеннен кейін шаруашылықтардың иелігінде қалатын табыс.

Қолда бар табыс=жеке табыс – салықтар

Жалпы ұлттық өнім екі әдіспен өлшенеді:

1-ші әдіс: Берілген жылда өндірілген тауарлар мен қызметтерді сатып алуға жұмсалатын қоғамның барлық шығындарын қосу арқылы.

GNP= C+I+G-NX, мұндағы:

C-тұтыну , яғни үй шаруашылықтарының тауарларға және қызметтерге жұмсалатын шығындары.

I- инвестициялар

G-мемлекеттік сатып алулар

NX-таза экспорт, яғни экспорт пен импорт арасындағы айырма.

2-ші әдіс ЖҰӨ-ді табыстар бойынша есептеу.

Y= W+R+I+P, мұндағы:

W- жұмысшылардың енбекақысы

R-рента

I-процент, ақшалай капитал

P-пайда

Ұлттық өндірістің макроэкономикалық көрсеткіштері нарықтық бағалармен бейнеленеді.Егер олар ағымдық бағамен өлшенсе, олар номиналды сипатқа ие болады. Егер тұрақты баға қолданылсы (базалық жыл бағалары), олар нақты сипатқа ие болады. Номиналды ЖҰӨ өндіріс көлемінің баға денгейінің өзгерісінен тәуелді болады. Нақты ЖҰӨ тек өндіріс көлемінің өзгеруінен тәуелді болады.