Омбудсман.

Парламенттік өкілеттенген Заңымен 1967 ж. Ұлыбританияда Омбудсман итституты енгізілген. Бұл институт негізінде администрация, жергілікті администрация, денсаулық қорғау салаларында өкілеттенген қызмет етуді бастады. Сөйітіп, Омбудсман институты дамуды жалғастырады³⁸.

Администрация мәселелері бойынша парламенттік өкілеттенген институтының қарастырылу пәні бұл үкіметтік департамент басшыларының қызметіне және заң бойынша бекітілген тізімдегі басқа билік органдарына түскен өтініштер болып табылады. Парламентпен өкілеттенген институт өтініштерді тек басқарудың жаңсақтық және үкімет ақпаратына кіру практикасының кодексін бұзу жағдайларында қарастырады. Жаңсақтық басқарудың түсінігі заңмен және Омбудсман институтымен анықталмаған.

Омбудсманға түскен өтініш беру ережелері анықталған. Администрация мәселелері бойынша өкілеттенген институттың өтініштері депутаттар арқылы түседі. Депутат егер де өзі әділ шешім табатын болса, өзі шешеді, егер жоқ, институттың тергеуіне береді. Денсаулық қорғау саласында да Омбудсманға тікелей өтініш жазуға болмайды, біріншіден, өтініш денсаулық қорғау органымен қарастырылу қажет.

Омбудсманның қызметі құрметсіз сот заңнамасымен қорғалады. Ағылшын парламентінің комитеттері сияқты институт құжаттарды зерттеу өкілеттілігіне ие, бірақ кабинет құжаттарына араласпайды. Өкілеттенген институттың зерттеу жұмыстары парламент комитеттерінің зерттеу жұмыстарымен салыстыруға болады. Бірақ айырмашылықтары бар. Комитеттер зерттеуді ашық жүргізсе, Омбудсман жеке, жабық түрде жүргізеді.

Омбудсман шешімдерін рекомендациялар түрінде шығарады. Омбудсман жаңсақтық басқару барысында әділдікті бұзу туралы баяндаманы палатаға ұсына алады. Омбудсман қызметі жариялы администрация комитетімен реттелді.

Қазіргі кезде өкілеттенген институттар жариялы және жеке салаларда қызмет етеді. Мысалы, Заңды қызметінің Омбудсманы, қаржы қызметінің Омбудсманы және т.б. Ұқсастықтарға қарамастан омбудсмандардың жеке өтініштерін қарастыруда өзгеше болып келеді. Жеке саласында омбудсман әкімшілік юстиция органы ретінде қызмет етеді. Егер жариялы саласында омбудсман заң негізінде пайда болса, жеке саласында заң негізінде де, компаниялардың шешімдері негізінде де құрылады.

XX ғ. әкімшілік құқықтың пайда болу ғасыры деп аталады. Жиырмасыншы мыңжылдықтың екінші жартысында әкімшілік-құқықтық нормалар мен институттарынан бас тартқан ағылшын ғалымдары да әкімшілік құқықтың пайда болуының қажеттілігін түсінеді.

Англосаксондық құқықтық жүйеде әкімшілік құқық индивидтің мүдделерін қорғап, заңды практика жүзінде дамыған. Мемлекеттік басқару саласындағы дауларды шешу қажеттілігі жаңа құқықтық нормалардың пайда болуына әкелетін. Кейін олар негізінде әкімшілік құқықтың институттары мен нормалары дамиды.

Сөйітіп, қазіргі кезде дүниежүзінің көпшілік мемлекеттері әкімшілік құқықтың негізгі құқықтық салалардың бірі болатынын таниды. Бірақ бұл саланың анықтамасы, мақсаттары мен әдістері түрлі мемлекеттерде бірдей емес.

Жоғарыда келтірген Ұлыбританияның негізі болып табылатын, оның түсінігінің денің құрайтын басты белгілеріне талдауды жинақтай келе келесі әкімшілік құқық түсінігінің жалпы анықтамасын беруге болады. Яғни, әкімшілік құқық – жариялы әкімшілік қызметінің және оған бақылауды жүзеге асыратын құқықтық нормалардың жүйесін қамтитын құқықтық сала.

Әдебиеттер тізімі

2. Шергин А.П., Татарян В.Г., Омаров И.А. Актуальные

проблемы административно-деликтного права и законодательства. //Конституция Республики Казахстан и проблемы ее реализации в текущем законодательстве: сборник научных трудов. - Караганда: КВШ КНБ РК, 1998. – С.84-91

7. Бахрах Д.Н. О предмете административного права России. //Государство и право. – 2003. – 10.- С.31-38

8. Бурков А.Л. Могут ли акты правосудия быть источниками административного права. //Арбитражный и гражданский процесс. – 2003.- 5. – С.31-34.

9. Савостин А.А. Сравнительная характеристика административно-правового метода с иными методами регулирования общественных отношений. //Юрист. – 2002. – С.49-50.

10. Таранов А.А., Таранов Д.А. Актуальные проблемы административного права. //Юрист.(Каз.) – 2004. – 2. – С.38-43.

11. Шакирьянов В.В. Создание административных судов как способ защиты интересов. //Российская судья. – 2003. – 7. - С.16-18.

12. Баранова Ж.С. Вопросы дисциплинарной ответственности государственных служащих с различным правовым статусом. //Правотворческая деятельность РК. История и современность: Сб.научн.трудов. – Караганда. - 2001. – С.124-143.

13. Лучшие реформы по административному праву. /Сост.А.В.Брети. Ростов н/Д: Феникс, 2002. – 256.

14. Воложанин В.П. Реализация судебных решений посредством административных актов и действий. //Арбитражный и гражданский процесс. – 2003. – 8. – С.39.

15. Жатканбаева А.Е. О некоторых проблемах административно-правового обеспечения прав и свобод человека и гражданина. //Вестник КазНУ им.Аль-Фараби. Серия юридическая. – 2003. – 2. – С.58-60.

16. Институты административного права (третьи: «Лазаревские чтения»). //Государство и право. –2000. – 10. – С.5-26.

17. Килясханов И.Ш. Предмет административного права и актуальные проблемы структурного построения курса. //Вестник Московского Университета МВД России. –2004. – 1. – С.105-111.

18. Килясханов И.Ш. К вопросу о предмете и структуре курса административного права России. //Юридическое образование и наука. – 2003. – 2. – С.12-13.

19. Князев С.Д. Административно-правовой статус российских граждан: структура, состояние, совершенствование. //Юрист. – 2003. – 12. – С.26-29.

20. Куракин А.В. Иностранные граждане и лица без гражданства как субъекты административного права России. //Государство и право. – 2001. – 6. –С.25-34.

21. Машаров И.М. Административная деятельность как объект административно-правового регулирования. //Государственная власть и местное самоуправление. – 2004. – 1. – С.33-35.

22. Омаров И.А. О предмете административного права. //Научные труды Карагандинского юридического института МВД РК. Вып.4. – Караганда, 2000. – С.13-17.

23. Старилов Ю.Н. О сущности и новой системе административного права: некоторые итоги дискуссии. //Государство и право. – 2000. – 5. – С.12-21.

24. Таранов А.А. Актуальные проблемы административного права. //Юрист (Каз.). – 2004. – 2. – С.38-43.

25. Козлов Ю.М., Попов Л.Л. Административное право. //Государство и право. – 2000. – 2. – С.116-118.

26. Аманжолова Б. О некоторых проблемных понятиях понятии государственной службы. //Правовые реформы в Казахстане. – 2003. – 3. – С.37-38.

27. Атаманчук Г.В. Сущность государственной службы: история, закон, право :Монография. – М.: Издательство РАГС, 2002 – 272.

28. Байменов А.М. Государственная служба: международный опыт. Казахстанская модель. Астана: Фолиант, 2000. – 152.

29. Ишмухамедова А.К. Правовые основы классификации должностей государственных служащих РК.: Автореферат диссертаций на соискание. – Алматы. – 2002. – 28 с.

30. Административная ответственность и проблемы административного права. (Четвертое: «Лазаревские чтения». К 70-летию Б.М.Лазарева). //Государство и право. – 2000. – 10. С.13-42.

31. Байжанова А. Общие принципы наложения административных взысканий. //Правовые обеспечения суверенитета Республики Казахстан: вопросы теории и практики: Материалы международной научно-практической конференции (г.Астана, 23.10.2000 г.), Алматы, 2001. – С. 109-113.

32. Бахралинов А.С. Особенности административной ответственности несовершеннолетних. //Воплощение в жизнь национальной идеи и Государственная независимость РК, посвященной 10-л. Конституционного закона «О государственной независимости». Алматы, 2002. – С.72-77. (Здесь же Жетписбаев Б.А. Система административных взысканий).

33. Бельский К.С. Административная ответственность: генезис, основные признаки, структура. //Государство и право. – 1999. – 12. – С.12-20.

34. Бутырин С. Административная ответственность за контрабанду. //Законность. – 2004. – 3. – С.14-17.

35. Горбачева О.В. Административная ответственность за невыполнения требований антимонопольного органа. //Арбитражный и гражданский процесс. – 2004. – 2. – С.27-30.

36. Григорьев В.И. Административная ответственность за нарушения налоглвого законодательства РК. Алматы: Қаржы қаражат., 1997. – 84.

37. Дракина М.Н. Вопросы привлечения к административной ответственности за нарушения валютного законодательства. //Банковское право. – 2004. – 1. – С.50-57.

38. Дугенец А.С. Обстоятельства, смягчающие и отягчающие административную ответственность. //Научные труды Российской Академии юридических наук. Вып.1. Т.1. /ред.кол.: В.Д.Превалова, А.Я.Капустина и др. М.: ИГ Юрист, 2001. – С.168-175.

39. Жумагулов М.И. Об административной ответственности за мелкое хищение (вопросы теории и практики). //Вестник КазНУ им. Аль-Фараби, Сер.юр. – 2002. – 3. – С.92-95.

40. Иванов Л. Административная ответственность юридических лиц. //Закон. – 1998. – 9.- С.88-91.

41. Ли Ю.В. Некоторые аспекты правоприменения в сфере налогооблажения и административная ответственность. //Юрист (Каз). – 2004. – 2. – С.44-47.

42. Лысенко В.В., Швечков С.А. История становления института административной ответственности. //История государства и права. – 2003. – 5. – С.52-57.

43. Студенкина М. Административная ответственность должностных лиц. //Закон. – 1998. – 9.

44. Тагибаев Т.Д. Содержание мер административной ответственности, применяемые к юридическим лицам. //Актуальные проблемы гражданского права. Вып.ІІ. Т.: Материалы ежегодной республиканской научно-практич. конф. аспирантов и соискателей. Алматы, 21-22.02.2002 г. – Алматы, 2002. - С.43-47.

45. Турло О.Н. Проблемы административной ответственности за нарушения антимонопольного законодательства. //Право и государство. – 2003. – 3. – С.20-23.

46. Хаменушко И., Шеленков С. Привлечение к административной ответственности за нарушения валютного законодательства: новеллы и возможные проблемы правоприменения. //Юрист. – 2002. – 4. – С.47-50.

47. Махров И., Борисов А. Административная ответственность за правонарушения в области производства и оборота алкогольной продукции. //Право и экономика: электронная версия журнала. – 2002. – Вып.2., январь 2001. – июнь 2002.

48. Липинский Д.А. Несогласованность кодекса об административных правонарушениях. //Юрист. – 2003. – 7. – С.30-33.

49. Кулинко М.В. Некоторые новеллы кодекса РФ об административных правонарушениях. //Юрист. – 2003. – 4. – С.51-55.

“Қазақстан Республикасының және шетелдердiң әкiмшiлiк құқығы” пәнi бойынша курстық жұмыс тақырыптары

1. Әкiмшiлiк құықтың, ғылым, оқу пәнi және құқық саласы ретiндегi түсiнiгi.

2. Әкiмшiлiк құқық пәнi және әдiсi

3. Әкiмшiлiк құқық жүйесi.

4. Әкiмшiлiк құқық қайнар көдерiнiң түрлерi, мiздемесi және түсiнiгi

5. Мемлекеттiк басјарудың түсiнiгi

6. Мемлекеттiк басқарудың субъектiсiнiң сызықтық және функциялық бағынуы

7. Атқарушы билiк пен басқару аппаратынық түсiнiгi

8. Әкiмшiлiк-құқықтық нормалардың түсiнiгi және мiнездемесi

9. Әкiмшiлiк-құқықтық нормалардың түрлерi

10. Әкiмшiлiк-құқықтық қатынастарының құрылымы

11. Әкiмшiлiк-құқықтық қатынастарының түрлерi

12. Әкiмшiлiк-құқықтық қатынастарының түсiнiгi және белгiлерi

13. Әкiмшiлiк-құқықтық қатынастарының субъектiсiнiң түсiнiгi және түрлерi

14. Азаматтардың әкiмшiлiк-құқықтық мәртебесi

15. Басқару саласындағы құқықтар мен мiндеттер. Азаматтырдаң құққықтары мен бостандықтары, әкiмшiлiк-құқықтық кепiлдiктерi

16. Қоғамдық және дiни бiрлестiктер әкiмшiлiк-құқық субъектiлерi ретiнде

17. Атқарушы билiктiң органдарының жүйесi

18. ҚР Президентiнiң әкiмшiлiк-құқықтық мәртебесi

19. ҚР Үкiметiнiң әкiмшiлiк-құқықтық мәртебесі.

20. ҚР Үкiметiнiң әкiмшiлiк өкiлеттерiнiң негiздерi

21. Атқарушы билiктiң орталық және жергiлiктi органдары әкiмшiлiк-құқықтың субъектiсi ретiнде

22. Басқару әдiстерiнiң түсiнiгi және саралануы, топтастыруы

23. Басқару әдiстерiнiң түсiнiгi және түрлерi

24. Басқарудың құқықтық актiлерiнiң түсiнiгi және белгiлерi

25. Басқару актiлерiнiң түрлерi

26. Басқару актiлерiне қойылатын талаптар

27. Басқару актiлерiнең заң күшiне ену тәртiбi

28. Әкiмшiлiк шарттың түсiнiгi және мiнездемесi

29. Мемлекеттiк қызметiнiң түсiнiгi

30. Мемлекеттiк јызметтi топтастыру

31. Мемлекетiк қызметке кiру

32. Мемлекеттiк қызметтiң құқықтық мәртебесi.

33. Мемлекеттiк қызметкерлердiң жауаптылығы.

34. Мемлекттiк қызметкерлердiң өкiлеттiктерiн қысқарту.

35. Әкiмшiлiк процестiң түсiнiгi, қағидалары.

36. Әкiмшiлiк процестiң субъектiлерi.

37. Әкiмшiлiк iс жүргiзудiң түсiнiгi, түрлерi.

38. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iстер бойынша iс жүргiзудiң мiнездемесi.

39. Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы iс жүргiзу кезеңдерi.

40. Әкiмшiлiк жауаптылық түсiнiгi, белгiлерi.

41. Әкiмшiлiк жауаптылық институтының функциялары.

42. Әкiмшiлiк жағымсыз әрекеттердiң түсiнiгi, белгiлерi. Қылмыстардың айырмашылығы.

43. Әкiмшiлiк жағымсыз әрекеттердiң құрамы.

44. Әкiмшiлiк жазалардың түсiнiгi және мағынасы.

45. Жазалардың түлерi және мiнездемесi.

46. Әкімшiлiк ұстау.

47. Жазаға тарту ережесi.

48. Әкiмшiлiк бұлтартпаудың түсiнiгi, мәнi, мағынасы.

49. Бұлтартпаудың жалпы, арнайы, процессуалды шаралары.

50. Әкiмшiлiк бұлтартпаудың негiзгi шараларының мiнездемесi.

51. Әкiмшiлiк-құқықтық режимдердiң түсiнiгi, мағынасы.

52. Шектен шығу ережелерiнiң режимi.

53. Ерекше жағдайдың режимi.

54. Әскери жағдайдың режимi.

55. Мемлекеттiк шекараны қорғау режимi.

56. Әкiмшiлiк қызметтiң заңдылығының түсiнiгi мен мағынасы.

57. Заңдылықты қамтамасыз ету тәсiлдерi.

58. Жапонияның әкiмшiлiк құқығының ерекшелiктерi.

59. Жапонияның әкiмшiлiк құқығының институттары.

60. Жапонияның басқару қызметiнiң нысандары, оның институттары.

61. Жапонияндағы бұқаралық әкiмшiлiктiң жоғары және орталық органдары.

62. Басқару қызметiнiң нысандары.

63. Юстицияны ұйымдастыру жүйесi.

64. Америка Құрама Штаттарының әкiмшiлiк құқығы ерекшелiктерi.

65. Америка Құрама Штаттарында әкiмшiлiк қызметтi реттеу.

66. Америка Құрама Штаттарындағы соттардың әкiмшiлiктiң үстiнен бақылауы.

67. Францияның әкiмшiлiк құқығының түсiнiгi және қайнар көздерi.

68. Франциядағы мемлекеттiк қызмет.

69. Францияның әкiмшiлiк соттары.

70. Францияның әкiмшiлiк құқығының қайнар көздерi.

71. Ұлттық қауiпсiздiктi басқаруды ұйымдастыру жүйесi

72. Қауiпсiздiктi заңдылықпен қамтамасыз ету

73. Мемлекеттiк шекара және оны қорғау.

74. Ұлыбританияның әкiмшiлiк құқығының ерекшелiктерi және оның институттары.

75. Ұлыбританиядағы әкiмшiлiк қызметтi реттеу.

76. Ұлыбританиядағы соттардың әкiмшiлiктiң үстiнен бақылауы.