Шестой урок Фигыль

Фигыльләр: килә, китә, керә, бара, уйный…

Ул әйтә. Мин әйтмим. Ул кычкыра. Мин кычкырмыйм. Син укымыйсың. Алар эшләмиләр. Без барабыз. Сез бармыйсыз. Мин ашыйм. Син ашамыйсың. Без язмыйбыз. Ул укырга бара. Мин ашарга яратам. Искәндәр укырга бара. Рафис кычкырырга яратмый.

«Син ашамыйсың. Аша!» – дим. «Мин ашарга яратмыйм», – дисең. Без укырга барабыз. Сез ашарга киләсезме? Юк, без ашарга килмибез. Мин аңа бер сорау сорау бирергә барам.

Син күп ашыйсыңмы? Юк, мин күп ашамыйм. Ә син укырга яратасыңмы? Әйе, мин күп укыйм. Мин фантастик романнар укырга яратам. Син кайда яшисең? Мин Казанда яшим. Ә Илдус кайда тора? Ул Яр Чаллыда тора. Искәндәр Самарада яшиме? Юк, ул Алабугада яши.

Без ашау өчен яшәмибез, яшәр өчен ашыйбыз.

Сәгать ничә? Вакыт үпме?

Йөз китап – күп китап. Ике генә китап – аз китап була. «Вакыт» информацион тапшыруы (программасы) сәгать тугызда башлана. Эш сәгать өчтә бетә. Футбол сәгать икедә башлана. Концерт сәгать тугызда гына бетә. Концерт өч сәгать бара.

Институтта дәресләр кайчан башлана? Алар сәгать сигездә башлана.

3.00	сәгать өч.
10.00	сәгать ун.
4.30	дүрт сәгать утыз минут = бишенче ярты.
12.30	унике сәгать утыз минут = беренче ярты.
14.30	өченче ярты.

Хәзер сәгать ничә? Хәзер сәгать ун. Лекция бетәме әле. Тагын ярты лекция бар. Алтының яртысы өч була. Ә сәгатьнең яртысы утыз минут була. Ике сәгатьтә ничә минут бар? Ике сәгатьтә йөз егерме минут була.

12.20	беренче егерме минут = унике сәгать егерме минут.
6.15	җиденче унбиш минут = алты сәгать унбиш минут.

Ә хәзер сәгать ничә? Хәзер унберенче биш минут. Лекция кайчан бетә? Лекция бетәргә тагын утыз биш минут бар әле.

6.40	җиде туларга егерме минут = алты сәгать кырык минут.
5.45	алты туларга унбыш минут = биш сәгать кырык биш минут.
13.45	ике туларга унбиш минут = унөч сәгать кырык биш минут.

Хәзер сәгать ничә? Хәзер унбер туларга егерме биш минут. Лекция бетәме әле? Тагын биш минут кына бар. Ә икенче лекция кайчан башлана? Сәгать унбердә. Безнең ашарга егерме минут вакытыбыз бар. Аннары тагын лекция башлана.

Тора

1. Мин Казанда торам. = Мин Казанда яшим. Сергей белән Марина Мәскәүдә торалар. Алар анда инде өч ел яшиләр.

2. Өстәл сыйныфта тора. Укытучы аудиториядә басып тора. Монда кем басып тора.

3. Җөмлә сүзләрдән тора. Китап битләрдән тора. Хәзер без ничәнче биттә укыйбыз? 89 нчы биттә. Машина детальләрдән тора.

4. Син сәгать ничәдә торасың? Мин һәр көнне сәгать җидедә торам. Сез сәгать ничәдә ятасыз? Без сәгать унбердә ятабыз. Ул кайчан тора? Ул сәгать сигездә генә тора.

Сәгать алтыда Искәндәрнең әнисе тора. Ул ашарга әзерли. Искәндәрнең әтисе җиденче унбиш минутта тора. Сәгать җидедә ул инде эшкә китә. Рафис эшкә сигезенче унбиш минутта китә. Искәндәр җиденче яртыда тора һәм сигезенче яртыда сеңлесе Асия белән укырга китә.

Институтта дәресләр сәгать сигездә башлана. Искәндәр институтка автобус белән бара. Беренче лекция унынчы егерме минутта бетә. Һәр көнне Искәндәрнең өч дәресе була. Алар өчесе бергә дүрт сәгать баралар. Аннары Искәндәр ашханәгә ашарга бара. Сәгать өчтә ул яңадан институтка бара. Анда ул китапханәдә утыра.

Исандәрнең гаиләсе кич белән сәгать җидедә ашарга утыра. Аннары Рафис телевизор карарга утыра. Искәндәр китап укый, ә Асия дәресләргә әзерләнә.

Бүген Искәндәрнең гаиләсе концертка бара. Алар сәгат алтыда өйдән чыгалар. Автобус белән мәдәният сараена баралар. Концерт сәгать җидедә башлана. Бүген Рафис концертка бармый, ул өйдә кала. Бүген телевизордан яхшы кино бар.

Концерт ике сәгать бара, һәм Искәндәрнең гаиләсе өйгә унынчы яртыда гына кайта.

Дәрес кайчан башлана? Дәрес сәгать сигездә башлана. Концерт сәгать ничәдә бетә? Концерт сәгать тугызда бетә. Син кайчан безгә киләсең? Мин бүген сәгать өчтә киләм. Мин әйтәм: «Син безгә сәгать икедә кил», – дим. Ә ул: «Гафу ит, мин сәгать өчтә генә киләм, минем вакытым юк, эшләр бар», – ди.

– Син бүген Казанга китәсеңме?

– Әйе, мин бүген Казанга автобус белән китәм.

– Ә автобус сәгать ничәдә була?

– Автобус сәгать икедә Әлмәттән китә.

– Автобус Әлмәттән Казанга ничә сәгать бара?

– Дүрт сәгать. Мин Казанда сәгать алтыда булам.

– Ә Әлмәттән Казанга ничә километр?

– Ике йөз егерме километр чамасы.

Бишенче дәрестәге рәсемгә карагыз. Анда минем гаиләм. Минем бабаема – Мөхәммәт бабайга – ничә яшь? Аңа алтмыш сигез яшь инде. Ә минем әбигә октябрьдә алтмыш алты тула. Ноябрьдә Асиягә унбер яшь тула. Ә сентябрьдә минем абыемның юбилее була: аңа егерме яшь тула. Минем гаиләм Әлмәттә яши. Ә сез кайда яшисез? Әти әниләрегез кайда яши?