39.Жер құқық қатынастарының түсінігі. Олардың құрылымы. Жер құқық қатынастарының объектілері мен субъектілері.

Жер құқық қатынастары— жеке меншік құқығын және өзге де құқықтарды жүзеге асыра отырып жер ресурстарын басқаруға, жекелеген субъектілерге жер учаскесін бекітіп беруге байланысты жерді пайдалану мен қорғау жөніндегі құқықтық қатынастар б.танылады. Ж.қ.қ. материалдық және ісжүргізушілік ж.қ.қ. болып бөлінеді. Материалдық ж.қ.қ. — іс жүргізушілік қатынастарының пайда болу шарттарының негізі. Іс жүргізушілік ж.қ.қ— материалдық қ.қ динамикасын қамтамасыз етеді және жаңа материалдық қ.қ.ның пайда болуы мен дамуының тәсілі болып табылады. Ж.қ.қ. субъектілері бойынша жер пайдаланушылар мен жеке меншік иелері болып табылады. Олардың құқықтары мен міндеттеріне байланысты: мемлекеттік және мемлекеттік емес; ұлттық және шетелдік; алғашқы және кейінгі болып бөлінеді. Ж.қ.қ. реттеуші және қорғаушы болып бөлінеді. Реттеуші қ.қ. деп ж.қ.қ. қатысушысы өз көзқарасын ж.қ.н.ға сәйкес дәл білдірсе, жер туралы заңнаманың міндеттеріне, мақсаттарына және қағидаларына жауап беретін позитивтік әрекеттер туындайтын қатынастар.Ж.қ.қ. қатысушылары жер құқығының нормалары мен талаптарын бұзған жағдайда қорғаушы қ.қ. туындайды.жер қатынастары бір жақты (жеке меншік құқығы, жер пайдалану құқығынан бас тарту) әрі көпжақты (жер учаскесіне қатысты шарт мәмлелер, жер учаскесіне ортақ меншік құқығы, ортақ үлестік меншік, кондоминиум және т.б.)

Ж.қ.қ. субъектілері— жер құқықтық қатынастарына қатысушылар болып табылатын және соған орай құқықтар мен міндеттер атқаратын жеке және заңды тұлғалар, мемлекеттер. Ж.қ.қ.ның жер пайдалану саласындағы субъектілері мыналар: мемлекеттік және мемлекеттік емес, ұлттық және шетелдік, жеке және заңды тұлғалар, тұрақты және уақытша, бастапқы және кейінгі субъектілер.

Жер қатынастары объектісі дегеніміз ҚР аумағының шегіндегі бүкіл жер, онда не орналасқанына және жекелеген субъектілеріне бекітіліп берілуінің құқықтық негіздеріне қарамастан жекелеген жер учаскелері, жер учаскелері мен жер үлестеріне құқықтар.Ж.қ.қ. объектісі болып таза табиғи түрдегі жер емес, жердің бекітілген құқықтық режимі табылады.Ж.қ.қ. объектілеріне жер қоры, жер қорының жекелеген санаттары, жер учаскесі, жер үлесі жатады.

Ж.қ.қ. мазмұны ж.қ.қ. субъектілерінің әрекеттерін анықтайтын құқықтар мен міндеттердің байланысынан тұрады. Ж.қ.қ. субъектілерінің құқықтары мен міндеттерінің жиынтығы ж.қ.қ. мазмұнын береді. Ж.қ.қ. субъектілерінің құқықтары мен міндеттерінің көлемі,оның мазмұны келесі жағдайларға байланысты:а)формасына, жерге меншік және жер пайдалану түріне. Құқықтар мен міндеттердің үлкен көлемі жерге меншік иесіне тиесілі; б) субъектілердің түрінің құқықтық мәртебесіне. Мемлекеттік және мемлекеттік емес жер пайдаланушылардың құқықтары көлемі және мазмұны бойынша ерекшеленеді.

Құқықтар мен міндеттер әр түрлі негіздер мен критерийлерге байланысты:а)субъектілердің түрінің құқықтық мәртебесіне ба йланысты (ҚР азаматы, ұлттық заңды тұлға, шетел азаматтары мен заңды тұлғалары, мем/к ж/е мем/к емес заңды тұлғалар); б) жер учаскесінің құқықтық фрамасына бай\ты(жерге меншік, жер пайдалану құқығы); в)жер пайдалану құқығына бай/т