sniprk1.01-32-2005r

деятельность ее органов руководства и повседневного управления, вспомогательных и обслуживающих служб и учреждений, сил и средств с учетом обстановки, связанной с риском возникновения чрезвычайной ситуации и ее ликвидацией на территории РК. Примечание: различают следующие режимы – повседневной деятельности, повышенной готовности и чрезвычайный режим.

Резерв – расположенная вдоль насыпи железнодорожного земляного полотна канава для сбора и отвода стекающих с бермы поверхностных вод.

Резерв огнетушащего вещества – требуемое количество огнетушащего вещества, готовое к немедленному применению в случаях повторного воспламенения или невыполнения установкой пожаротушения своей задачи.

Резервирование – применение дополнительных средств и возможностей с целью сохранения работоспособного состояния объекта при отказе одного или нескольких его элементов.

Резервуар – емкость для хранения жидкостей или газов.

Резервуар для воды – закрытое сооружение для хранения воды.

Резервуар уравнительный – резервуар со свободной поверхностью воды, служащий для снижения величины гидравлического удара при неустановившемся движении воды в напорном водоводе.

Резец – режущий инструмент, состоящий из твердого тела, или державки (стержня прямоугольного, квадратного или круглого сечения) и головки с рабочей режущей частью, которая имеет определенную геометрическую форму.

Резонанс – резкое возрастание амплитуды установившихся вынужденных колебаний системы при приближении частоты внешнего гармоничного воздействия к какой-либо из частот собственных колебаний системы.

Резьбовое соединение – разъемное соединение при помощи деталей, имеющих резьбу (болтов, винтов, шпилек, гаек и т.д.).

Рекомендации – материал, разрабатываемый научно-исследовательскими институтами на основе результатов научных исследований и направленный на дальнейшее совершенствование проектирования и строительства.

Рекомендуемое положение (Recommendation) –

положение (норма или правило), содержащее совет или указание, не носящее обязательного характера.

Реконструируемый мост – мост, подлежащий переустройству с полной заменой пролетных строений и использованием (полным или частичным) существующих опор.

Реконструкция – перестройка здания, сооружения для улучшения его функционирования или комплекс мероприятий, предусматривающих увеличение объема

СНиП РК 1.01-32-2005

байланысты жағдайға сәйкес басшылық және күнделікті басқару органдарының, қосымша және қызмет көрсетуші қызметтер мен мекемелердің, күштер мен құралдардың қызметін белгілейтін ТЖ жұмыс тәртібі. Ескерту: мынадай режим түрлерін ажыратады: күнделікті қызмет, жоғары дайындық және төтенше режим.

Резерв – бермадан ағатын жер беті суларын жинауға және әкетуге арналған теміржол топырақ үйіндісі бойында орналасқан арық.

Өрт сөндіруші заттың резерві – қайта жану немесе өрт сөндіруші қондырғының өз міндетін атқармаған жағдайларда тез арада пайдалануға дайын өрт сөндіруші заттың талап етілетін мөлшері.

Резервтеу – нысанның бір немесе бірнеше бөлшектері істен шыққан жағдайда оның жұмысқа қабілетті күйін сақтау мақсатында қосымша құралдар мен мүмкіндіктерді пайдалану.

Резервуар - сұйықтар мен газдарды сақтауға арналған ыдыс.

Суға арналған резервуар – суды сақтауға арналған жабық имарат.

Теңестіруші резервуар – арынды су құбырындағы судың қалыпсыз қозғалысы кезінде гидравликалық соққының мөлшерін азайту үшін қызмет ететін су беті ашық резервуар.

Кескіш – қатты дене немесе ұстағыштан (тік төртбұрышты, квадрат немесе дөңгелек қималы) және белгілі геометриялық пішіндегі кесуші жұмыс бөлігі бар бас тиектен тұратын кесуші аспап.

Резонанс – сыртқы гармоникалық әсер жиілігінің жүйедегі өз тербелістерінің жиіліктерінің біріне жақындағанда жүйенің тұрақтанған еріксіз тербелістері амплитудасының күрт өсуі.

Бұрандамалы қосылыс – бұрандасы бар бөлшектердің (бұрандама, бұрама, бұрамасұқпа, сомын және т.б.) көмегімен жасалатын ажыратылмалы қосылыс.

Ұсыныстар – ғылыми-зерттеу институттарында ғылыми зерттеулер нәтижелерінің негізінде жасалатын және жобалау мен құрылысты одан әрі жетілдіруге бағытталған материалдар.

Ұсынылатын ережелер (Recommendation) –

орындалуы мiндеттi емес кеңес немесе нұсқаудан тұратын ережелер (норма немесе ереже).

Қайта құралымданатын көпір – аралық құрылымдары толығымен қайта орнатылатын және бар тіректерді (толығымен немесе бір бөлігін) пайдаланып қайта құрылымдануға жататын көпір.

Қайта құралымдау – ғимараттың, имараттың жұмысын жақсарту үшін оны қайта құру немесе жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарда (станцияларда) өндіріс көлемін арттыруды

производства на действующих предприятиях (станциях).

Реконструкция действующего предприятия –

переустройство объектов основного, подсобного и обслуживающего назначения с целью получения новой продукции, повышения качества выпускаемой номенклатуры или повышения технико-экономических показателей, как правило, без расширения имеющихся зданий и сооружений.

Реконструкция жилого дома – комплекс строительных работ и организационнотехнических мероприятий, связанных с изменением основных технико-экономических показателей жилого дома (количества и площади квартир, строительного объема и общей площади дома) или его назначения и осуществляемых в целях улучшения условий проживания и приведения эксплуатационных показателей жилого дома к уровню современных требований. Реконструкция жилого дома может включать: изменение планировки помещений, возведение надстроек, встроек, пристроек, а при наличии обоснований - частичную разборку здания; повышение уровня инженерного оборудования, включая наружные сети (кроме магистральных); замену изношенных и морально устаревших конструкций и инженерного оборудования на современные, более надежные и эффективные, улучшающие эксплуатационные показатели жилого дома; улучшение архитектурной выразительности здания, а также благоустройство прилегающей территории.

Реконструкция здания – комплекс строительных работ и организационно-технических мероприятий, связанных с изменениями основных технико-экономических показателей (количества и площади квартир, строительного объема и общей площади здания, вместимости или пропускной способности или его назначения), осуществляемых в целях улучшения условий проживания, качества обслуживания, увеличения объема услуг.

Реконструкция здания (сооружения, оборудования, коммуникаций, объектов жилищнокоммунального назначения) – 1) комплекс операций по переустройству действующего здания (сооружения, оборудования, коммуникаций, объектов жилищнокоммунального назначения) в целях повышения технического уровня, улучшения техникоэкономических показателей, условий эксплуатации и охраны окружающей среды; 2) комплекс строительных работ и организационнотехнических мероприятий, связанных с изменением основных технико-экономических показателей (количества и площади квартир, строительного объема и общей площади здания, вместимости или пропускной способности или его назначения).

Ректификация – разделение жидких многокомпонентных смесей на отдельные компоненты (дистилляты).

СНиП РК 1.01-32-2005

қарастыратын шаралар кешені.

Істеп тұрған кәсіпорынды қайта құралымдау –

жаңа өнім алу, шығарылатын өнімнің сапасын арттыру немесе техника-экономикалық көрсеткіштерін арттыру мақсатында бар ғимараттар мен имараттарды кеңейтпей, негізгі, қосалқы және қызмет көрсетуші нысандарды қайта құру.

Тұрғын үйді қайта құралымдау – тұру жағдайларын жақсарту және тұрғын үйдің пайдалану көрсеткіштерін қазіргі заманғы талаптар деңгейіне жеткізу мақсатында тұрғын үйдің негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерін (пәтерлердің саны мен көлемін және үйдің жалпы көлемін) немесе оның пайдалану мақсатын өзгертумен байланысты құрылыс жұмыстары мен ұйымдастырутехникалық шараларының жиынтығы. Тұрғын үйді қайта құралымдауға мыналар енеді: бөлмелердің жайғасымын өзгерту, үстінен, ішіне, жапсарластыра қосып салу, ал негізделген жағдайда – ғимараттың бір бөлігін бұзу, инженерлік жабдықтардың деңгейін жақсарту, оған сыртқы жүйелер де (магистральдық жүйелерден басқа) енеді; тозған және моральдық жағынан тозған құралымдар мен инженерлік жабдықтарды сенімді және тиімді, тұрғын үйдің пайдалану көрсеткіштерін жақсартатын қазіргі заманғыларға ауыстыру; ғимараттың сәулеттік көрінісін жақсарту, сондай-ақ жанындағы аумақты көркейту.

Ғимаратты қайта құралымдау – тұру жағдайларын, көрсетілетін қызмет сапасын жақсарту, қызмет көлемін жетілдіру мақсатында ғимараттың негізгі техникаэкономикалық көрсеткіштерін (пәтерлердің саны мен көлемін, құрылыс көлемін және ғимараттың жалпы көлемін, сыйымдылығын немесе өткізу қабілеттілігін немесе оның пайдалану мақсатын) өзгертумен байланысты құрылыс жұмыстары мен ұйымдастырутехникалық шаралардың жиынтығы.

Ғимаратты (имаратты, жабдықты, қатынастарды, тұрғын-коммуналдық нысандарды) қайта құралымдау - 1)

техникалық деңгейін көтеру, техникаэкономикалық көрсеткіштерін, пайдалану жағдайларын және қоршаған ортаны қорғауды жақсарту мақсатында істеп тұрған ғимаратты (имаратты, жабдықты, қатынастарды, тұрғынкоммуналдық нысандарды) қайта құру операцияларының кешені; 2) негізгі техникаэкономикалық көрсеткіштерін (пәтерлердің саны мен көлемін, құрылыс көлемін және ғимараттың жалпы көлемін, сыйымдылығын немесе өткізу қабілеттілігін немесе оның пайдалану мақсатын) өзгертумен байланысты құрылыс жұмыстары мен ұйымдастырутехникалық шаралардың кешені.

Ректификация – көп компонентті сұйық қоспаларды жеке компоненттерге (дистилляттарға) бөлу.

Рекультивация территории – комплекс мероприятий по подготовке территории, нарушенной при строительных работах, для сельскохозяйственного или лесохозяйственного использования.

Релаксация напряжений (усилий) –постепенное изменение напряжений в материале (теле) при постоянстве его деформации.

Релин (резиновый линолеум) –двухслойный рулонный материал для покрытия полов в помещениях с повышенной влажностью. Лицевой слой изготавливается из цветной резины, а нижний – из смеси дробленой резины и битумных примесей.

Рельеф керамической плитки – выпуклое или углубленное изображение на лицевой поверхности плитки.

Рельефная декорированная керамическая плитка

– плитка с рельефной лицевой поверхностью и нанесенным цветным рисунком.

Рельефная керамическая плитка – плитка с рельефной лицевой поверхностью, не декорированная.

Рельс – стальная балка специального профиля (с выпуклой скругленной головкой или жёлобом). Ремонт – комплекс операций по восстановлению исправности или работоспособности объекта и восстановлению ресурса изделия или его составных частей.

Ремонт здания (сооружения, оборудования, коммуникаций, объектов жилищнокоммунального назначения) – 1) комплекс операций по восстановлению исправности или работоспособности здания (сооружения, оборудования, коммуникаций, объектов жилищно-коммунального назначения) и восстановлению его ресурса или ресурса его составных частей; 2) комплекс строительных работ и организационно-технических мероприятий по устранению физического и морального износа, не связанный с изменением основных технико-экономических показателей здания.

Ремонт здания капитальный – ремонт здания с целью восстановления его ресурса с заменой при необходимости конструктивных элементов и систем инженерного оборудования, а также улучшения эксплуатационных показателей.

Ремонт здания текущий – ремонт здания с целью восстановления исправности (работоспособности) его конструкций и систем инженерного оборудования, а также поддержания эксплуатационных показателей.

Ремонтная скорость эскалатора – скорость эскалатора при работе от вспомогательного привода.

Ремонтопригодность – свойство объекта,

заключающееся в приспособлении к предупреждению и обнаружению причин возникновения его отказов, повреждений и устранению их последствий путем проведения технического обслуживания и ремонта.

Реология – наука, изучающая процессы, связанные с необратимыми остаточными

СНиП РК 1.01-32-2005

Аумақты рекультивациялау – құрылыс жұмыстары салдарынан бұзылған аумақтарды ауыл шаруашылығында немесе орман шаруашылығында пайдалануға дайындайтын шаралардың кешені.

Кернеулер (күштер) релаксациясы –

деформациясы тұрақты материалдағы (денедегі) кернеулердің біртіндеп өзгеруі. Релин (резеңке линолеум) – ылғалдылығы жоғары үйлерде еденді жабу үшін қолданылатын екі қабатты орама материал. Беттік қабаты түрлі-түсті резеңкеден, ал астар қабаты ұсақталған резеңке мен битум қоспаларынан тұрады.

Керамикалық тақташаның бедері –

тақташаның алдыңғы бетіндегі дөңес немесе ойылған бейне.

Бедерлі безендірілген керамикалық тақташа –

алдыңғы беті бедерлі және түрлі-түсті суреті бар тақташа.

Бедерлі керамикалық тақташа – алдыңғы беті бедерленген, безендірілмеген тақташа.

Рельс – арнайы кескінді болат арқалық (дөңес дөңгеленген бас тиекті немесе науалы). Жөндеу – нысанның жұмысқа қабілеттілігін және бұйымның немесе оның құрама бөліктерінің қорын қалпына келтіруге бағытталған операциялар кешені.

Ғимаратты (имаратты, жабдықты, қатынастарды, тұрғын-коммуналдық нысандарды) жөндеу – 1) ғимараттың

(имараттың, жабдықтың, қатынастың, тұрғынкоммуналдық нысандардың) жұмысқа қабілеттілігін және қорын немесе оның құрама бөліктерінің қорын қалпына келтіруге бағытталған операциялар кешені; 2) ғимараттың негізгі техника-экономикалық көрсеткіштерін өзгертуге байланысты емес сапалық және физикалық тозуды жоюға бағытталған құрылыс жұмыстары мен ұйымдастыру-техникалық шараларының кешені.

Ғимаратты күрделі жөндеу – ғимараттың қорларын қалпына келтіру, сондай-ақ пайдалану көрсеткіштерін жақсарту мақсатында қажет болған жағдайда құралымдық бөлшектері мен инженерлік жабдықтар жүйесін ауыстырып жөндеу.

Ғимаратты ағымдық жөндеу – ғимараттың құралымдары мен инженерлік жабдықтарының жұмысқа қабілеттілігін қалпына келтіру, сондай-ақ пайдалану көрсеткіштерін қалпында сақтау мақсатында ғимаратты жөндеу.

Эскалатордың жөндеу жылдамдығы –

эскалатордың көмекші жетектен жұмыс істегендегі жылдамдығы.

Жөндеуге жарамдылық – тоқтап қалулардың,

зақымданулардың алдын алу мен пайда болу себептерін анықтауға және техникалық қызмет пен жөндеу жүргізу арқылы олардың салдарын жоюға бейімделуден тұратын нысанның қасиеті.

Реология – қайтусыз қалдық деформациялар мен түрлі тұтқыр және пластикалық

деформациями и течением различных вязких и пластичных материалов (ньютоновских жидкостей, дисперсных систем и др.), а также явления релаксации напряжений, упругого последствия и т.д.

Респиратор – индивидуальный прибор длительного или разового пользования для защиты органов дыхания человека от пыли и вредных веществ.

Реставрация здания (сооружения) – работы по обеспечению длительной физической сохранности объектов недвижимости (как правило, памятников архитектуры) с возвращением им облика, утраченного или искаженного за время существования без изменения их исторически сложившегося облика.

Ресурс технический – наработка изделия от начала его эксплуатации или ее возобновления после ремонта определенного вида до достижения им предельного состояния, оговоренного в нормативно-технической документации.

Рециркуляция сточных вод – возвращение очищенной воды на сооружения станции очистки сточных вод для разбавления или для поддержания определенного расхода сточных вод в этих сооружениях.

Решетчатые конструкции – строительные конструкции зданий и сооружений (фермы, колонны, стойки, ригели рам и др.), расчетная схема которых принимается в виде геометрически неизменяемой системы, составляются из стержней, скрепленных узловыми соединениями.

Ригель – горизонтальная или наклонная балка, связывающая между собой колонны зданий, стойки рам и т.п.

Ризалит – часть здания, выступающая за основную линию фасада по всей его высоте, составляя единое целое с основной постройкой.

Рисберма – элемент крепления дна водотока в нижнем бьефе, расположенный за водобоем и предназначенный для предохранения русла от размыва, гашения пульсации, выравнивания и снижения скоростей водного потока.

Риск возникновения чрезвычайной ситуации (риск ЧС) – вероятность или частота возникновения источника чрезвычайной ситуации, определяемая соответствующими показателями риска.

Рифления керамической плитки – неглубокие впадины или выпуклости на монтажной поверхности плитки, предназначенные для ее лучшего сцепления с раствором.

Рихтовка – выверка и незначительные перемещения установленных конструкций или оборудования с целью обеспечения их проектного положения с заданной точностыо.

Роза ветров – графическое изображение распределения повторяемости различных направлений ветра за месяц, сезон, год по основным румбам для данного района.

Ростверк –конструкция верхней части свайного

СНиП РК 1.01-32-2005

материалдардың (ньютон сұйықтары, дисперстік жүйелер және т.б.) ағуына байланысты процестерді, сондай-ақ кернеулердің релаксациясы, серпімді салдар және т.б. құбылыстарды зерттейтін ғылым.

Респиратор – адамның демалу органдарын шаң мен зиянды заттардан қорғауға арналған ұзақ мерзімде немесе бір рет пайдаланатын жеке аспап.

Ғимаратты (имаратты) қалпына келтіру –

тарихи қалыптасқан кескінін уақыт аралығында жоғалтқан немесе бұзылған кескінін өзгертпей қалпына келтіру арқылы жылжымайтын мүлік нысандарының (ереже бойынша, сәулет өнері ескерткіштерінің) ұзақ мерзімді физикалық сақталуын қамтамасыз ету жөніндегі жұмыстар.

Техникалық қор – пайдаланудың басынан немесе белгілі бір жөндеу түрінен кейін қалпына келтірілгеннен шекті жағдайына жеткенге дейінгі нормативтік-техникалық құжаттарда көрсетілген бұйымдардың жұмысы.

Ақаба сулардың рециркуляциясы –

тазартылған суды ақаба суды тазарту станциясының имараттарына араластыру үшін немесе осы имараттарда ақаба судың белгілі бір шығынын ұстап тұру үшін қайтару. Торлы құралымдар – есептік сызбалары геометриялық өзгермейтін жүйе ретінде қабылданатын ғимараттар мен имараттардың түйін қосылыстармен біріктірілген шыбықтардан құралатын құрылыс құралымдары (фермалар, ұстындар, тіректер, жақтаулардың ригельдері және т.б.).

Беларқа – ғимараттардың ұстындарын, жақтаулардың тіреуіштерін және т.с.с. бірбірімен байланыстырып тұратын көлденең немесе көлбеу арқалық.

Ризалит – қасбеттің биіктігі бойынша қасбеттің негізгі сызығынан шығып тұратын және негізгі құрылыспен біртұтас ғимараттың бөлігі.

Рисберма – арнаны шайып кетуден сақтауға, пульсацияны басуға, су ағынының жылдамдығын түзетуге және төмендетуге арналған суқағардан кейін орналасқан су ағардың түбін төменгі бьефке бекіту бөлшегі.

Төтенше жағдайдың пайда болу қаупі (ТЖ қаупі) – тиісті қауіп-қатер көрсеткіштерімен анықталатын төтенше жағдай көзінің пайда болу ықтималдығы немесе жиілігі.

Керамикалық тақташаның бедерлері –

тақташаның жинақтау бетіндегі оның ерітіндімен жақсы ілінісуіне арналған терең емес ойықтар мен дөңестер.

Рихтовка – жобалық орындарына берілген дәлдікпен орнатылуын қамтамасыз ету мақсатында орнатылған құралымдар немесе жабдықтарды түзету және шамалы жылжыту.

Желбағдар – берілген аудан үшін негізгі румбалар бойынша ай, мезгіл, жыл бойында желдің түрлі бағыттардан қайталануының таралуын кескіндемелік бейнелеу.

Ростверк – қадалық іргетастарды бір тұрақты

фундамента в виде бетонной или железобетонной плиты либо балки, объединяющей сваи в одну устойчивую систему и служащей для равномерной передачи нагрузки на сваи.

Ротонда – круглое в плане сооружение (культовое, мемориальное, парковое и др.), обычно перекрываемое куполом, опирающимся на колонны.

Роторное бурение – вращательное бурение, при котором проходка разведочных и эксплуатационных нефтяных и газовых скважин осуществляется породоразрушающим инструментом (долотом), получающим вращение через колонну бурильных труб от ротора буровой установки, расположенной на поверхности.

Рубанок – инструмент для ручного строгания древесины, состоящий из деревянной и металлической колодки, резца и зажимного клина.

Рубашка тиксотропная – слой раствора из глин соответствующих свойств, состава и консистенции для уменьшения трения между грунтом и перемещаемым или погружаемым сооружением (например, опускным колодцем, глубокой опорой).

Рубероид – рулонный материал, изготовляемый пропиткой кровельного картона легкоплавкими нефтяными битумами с последующим покрытием его с обеих сторон тугоплавким нефтяным битумом и бронирующей посыпкой (тальком, асбестом и т.д.).

Рукавная задержка – устройство для закрепления на высоте напорной рукавной линии. Рукавная кассета – устройство для размещения напорного пожарного рукава, уложенного «в гармошку» или «в скатку».

Рукавная катушка – устройство для размещения намоткой предварительно соединенных напорных пожарных рукавов, их прокладывания и (или) транспортирования.

Рукавное колено – устройство для предохранения пожарных рукавов от чрезмерного изгиба или разрушения при прокладывании через препятствия.

Рукавное разветвление – арматура для разделения потока и регулирования количества подаваемого огнетушащего вещества, транспортируемого по напорным пожарным рукавам.

n-ходовое рукавное разветвление – рукавное разветвление для разделения потока по n направлениям.

Рукавный водосборник – арматура для объединения нескольких рукавных линий в одну. Рукавный зажим – устройство для временной ликвидации течи из разрывов напорных пожарных рукавов без прекращения подачи огнетушащего вещества.

Рукавный мостик – устройство для защиты пожарного рукава от повреждений при переезде через него дорожного транспорта.

Рукавный переходник – арматура для соединения двух пожарных соединительных

СНиП РК 1.01-32-2005

жүйеге біріктіретін және жүктемелерді қадаларға біркелкі таратуға арналған қадалық іргетастың жоғарғы жағының бетон немесе темірбетон тақта немесе арқалық түріндегі құралымы.

Ротонда – әдетте, ұстындарға тіреліп тұратын күмбезбен жабылатын жайғасымдағы дөңгелек имарат (табынушылық, ескерткіш, парк және т.б.).

Роторлық бұрғылау – барлау және мұнай мен газ ұңғымаларын өту жер бетінде орналасқан бұрғылау қондырғысының роторынан бұрғылау құбырларының ұстындары арқылы алатын бұралуы жыныс бұзатын аспаппен (қашаумен) жүзеге асырылатын айналмалы бұрғылау.

Сүргі - ағаш және металл қалып, кескіштен және қысушы сынадан тұратын ағашты қолмен сүргілеуге арналған аспап.

Тиксотроптық қаптама – топырақ қыртысы мен орын ауыстырылатын немесе жер астына түсірілетін имараттар (мысалы, төмен түсірмелі құдық, терең тіректер) арасындағы үйкелісті азайтуға арналған қасиеттері, құрамы және қоюлығы сәйкес саздар ерітіндісінің қабаты.

Рубероид – жабындық қатты қағаздарға оңай балқитын мұнай битумдерін сіңірту, одан кейін екі жағына да қиын балқитын мұнай битумін жағып қорғаныс қабаты (опа, асбест және т.б.) себілетін орамалық материал.

Жеңдік бөгеуші – арындық жеңдік желіні биіктікте бекітуге арналған құрылғы.

Жеңдік кассета – “бүктемеленіп” немесе “оратылып” жиналған арындық өрт сөндіруші жеңді орналастыруға арналған құрылғы.

Жеңдік орауыш – алдын ала қосылған арындық өрт сөндіруші жеңдерді орауға және оларды төсеуге және (немесе) тасымалдауға арналған құрылғы.

Жеңдік буын – кедергілер арқылы өткізген кезде өрт сөндіруші жеңдерді шектен тыс бүгілуден немесе жыртылудан қорғауға арналған құрылғы.

Жеңдік тармақтау – арынды өрт сөндіруші жеңдер бойынша тасымалданатын өрт сөндіргіш заттың ағынын бөлуге және берілетін мөлшерін реттеуге арналған арматура.

n-жүрісті жеңдік тармақтау – арынды n

бағытқа бөлуге арналған жеңдік тармақтау.

Жеңдік су жинағыш – бірнеше жеңдік желілерді біріктіруге арналған арматура. Жеңдік қыспақ – арындық өрт сөндіруші жеңдердің жыртылған жерлерін өрт сөндіруші затты жеткізуді тоқтатпай уақытша жабуға арналған құрылғы.

Жеңдік көпір - өрт сөндіруші жеңді үстінен жол көлігі өткенде зақымданудан қорғауға арналған құрылғы.

Жеңдік өту қосқышы – шартты өткізгіштігі әр түрлі немесе типтері бөлек екі өрт сөндіруші

головок разных условных проходов или разных типов.

Рукавный пожарный автомобиль – пожарный автомобиль для транспортирования и прокладки рукавных линий.

Рукавонавязочное устройство – устройство для навязывания пожарных рукавов на рукавные соединительные головки.

Руководство –материал, содержащий вспомогательные данные для проектирования и строительства и выпускаемый ведущими исполнителями-разработчиками проектов нормативных документов (как правило, глав СНиП).

Рулежная дорожка (РД) — часть летного поля аэродрома, специально подготовленная для руления и буксировки воздушных судов. РД могут быть магистральные (МРД), соединительные, вспомогательные.

Рулетка измерительная – инструмент для измерения линейных размеров в виде металлической, пластмассовой или матерчатой ленты дл. 1-100м, имеющей штриховую шкалу, отградуированную в мм, см, м.

Ручка – изделие, служащее для открывания, закрывания и перемещения дверей или окон.

Ручная установка пожаротушения – установка пожаротушения с ручным способом приведения в действие.

Ручной пожарный извещатель – пожарный извещатель с ручным способом приведения в действие.

Ручной пожарный инструмент – ручной инструмент для вскрытия и разборки конструкций, проведения аварийно-спасательных работ при тушении пожара.

Рыхлитель – 1) землеройная машина для рыхления тяжелых и мерзлых грунтов перед их планировкой, для разрушения старых дорожных покрытий при ремонте дорог и т.п.; 2) Навесное или прицепное оборудование к трактору для предплантажной обработки тяжелых почв, засоренных крупными камнями, пнями и заросших кустарником; для рыхления полотна террас под посадку виноградников и плодовых насаждений.

Рычаг закрывателя – деталь дверного закрывателя верхнего расположения, служащая для передачи крутящего момента пружины закрывателя к двери.

Рычаг замка – деталь замка, служащая для управления засовом-защелкой при открывании и запирании двери ключом.

Ряж – конструкция в виде ящика из бревен (брусьев) либо железобетонных балок со сплошными или решетчатыми стенками, заполненная камнем (реже грунтом).

Ряжевая плотина – деревянная (реже железобетонная) плотина, основные элементы которой, воспринимающие нагрузку, выполнены из ряжей.

Самовентиляция – саморегулирующаяся вентиляция, система ограниченного

СНиП РК 1.01-32-2005

қосу бас тиектерін қосуға арналған арматура.

Жеңді өрт сөндіруші автомобиль – жең желілерін тасымалдауға және төсеуге арналған өрт сөндіруші автомобиль.

Жең ораушы қондырғы - өрт сөндіруші жеңдерді жең қосу бас тиектеріне орауға арналған құрылғы.

Нұсқау – жобалауға және құрылысты жүргізуге арналған қосымша деректер көрсетілген және нормативтік құжаттардың жобасын (көбінесе құрылыс нормалары мен ережелерінің тарауларын) жасаушы жетекші мамандар шығаратын материал.

Рульдеу жолы (РЖ) – әуе кемелерiн басқаруға және жетекке алуға арнайы дайындалған аэродромның ұшу алаңының бөлiгi. РЖ магистральдық (МРЖ), бiрiктiретiн, қосалқы болуы мүмкiн.

Өлшеуіш рулетка – сызықтық өлшемдерді өлшеуге арналған металл, пластмасса, мата лентадан жасалған ұзындығы 1-100м, мм, см, м өлшемденген штрихталған шкаласы бар аспап.

Тұтқа – есіктер мен терезелерді ашу, жабу және жылжытуға арналған бұйым.

Қол өрт сөндіру қондырғысы – қолмен іске қосылатын өрт сөндіруші қондырғы.

Қол өрт дабылы – қолмен іске қосылатын өрт дабылы.

Өрт сөндірудің қол аспабы - өрт сөндірген кезде құралымдарды ашуға және бұзуға, апаттан құтқару жұмыстарын жүргізуге арналған қол аспап.

Қопарғыш - 1) жайғастырылуы алдында ауыр және қатқан топырақты қопаруға, жолдарды жөндеу кезінде ескі жол жабындарын бұзуға және т.б. арналған жер қазушы машина; 2) ірі тастар, ағаш түбірлер және талдар басқан ауыр топырақтарды алдын ала дайындауға арналған; жүзім және дәнді дақылдар отырғызылатын террассалар бетін қопаруға арналған тракторға ілінетін немесе тіркелетін жабдық.

Жапқыштың иінтірегі - жапқыштың серіппесінің бұрау моментін есікке беретін жоғарыда орналасқан есік жапқыштың бөлшегі.

Құлыптың иінтірегі – есікті кілтпен ашу және жабу кезінде ысырма-жапқышты басқаруға қажетті құлыптың бөлшегі.

Ряж – таспен (сирегірек топырақпен) толтырылған бөренелерден (келтектерден) немесе темірбетон арқалықтардан қабырғалары тұтас немесе торлы етіп жасалынған жәшік түріндегі құралым.

Ряждік бөгет – жүктемені қабылдайтын негізгі бөлшектері ряждерден жасалған ағаш (сирегірек темірбетон) бөгет.

Өзі желдету – өзі реттелетін желдету, бөлмелердегі ауа ылғалдығын реттеу және

воздухообмена через каналы камер профилей или через встроенные в оконные блоки саморегулирующиеся климатические клапаны с целью регулирования влажности воздуха в помещении и предотвращения выпадения конденсата на внутренних поверхностях окон.

Самовозгорание – резкое увеличение скорости экзотермических процессов в веществе, приводящее к возникновению очага горения.

Самовоспламенение – самопроизвольное возникновение горения жидких и газообразных веществ в отсутствие источника зажигания вследствие накопления в системе активных промежуточных продуктов экзотермических реакций (цепное самовоспламенение), а также в результате того, что при высокой температуре выделяющееся тепло не успевает отводиться за пределы реагирующей системы (тепловое самовоспламенение или тепловой взрыв).

Самонапряженные железобетонные конструкции

– конструкции, предварительное напряжение арматуры которых достигается в результате расширения бетона на напрягающем цементе в процессе его затвердевания во влажной среде.

Самонесущая стена – ограждающая конструкция здания, не несущая никаких вертикальных нагрузок, кроме собственного веса.

Самосвал – специализированный грузовой автомобиль с кузовом, который может опрокидываться назад, вбок или в обоих направлениях при разгрузке перевозимого материала.

Сандрик – декоративная архитектурная деталь над дверью или окном здания в виде небольшого карниза или фронтона, иногда опирающаяся на консоли.

Санитарная обработка (санобработка) –

механическая очистка и мытье кожных покровов

ислизистых оболочек людей, подвергшихся заражению и загрязнению радиоактивными, опасными химическими и биологическими веществами, а также обеззараживание их одежды

иобуви при выходе из зоны чрезвычайной ситуации.

Санитарная очистка территории в зоне чрезвычайной ситуации - действия специальных подразделений сил и средств ликвидации чрезвычайных ситуаций по поиску и сбору представляющих опасность предметов и продуктов органического и неорганического происхождения, образовавшихся в результате возникновения чрезвычайной ситуации, и их захоронению в специально отведенных для этого местах, а также по обеззараживанию мест их нахождения.

Санитарная техника, сантехника – обобщенное название ряда отраслей техники, решающих задачи создания в зданиях, на территории населенных пунктов мест санитарного благоустройства, обеспечения чистоты воздушной и водной среды. В узком смысле – совокупность технических средств, обеспечивающих функционирование систем водо-

итеплоснабжения, канализации, отопления,

СНиП РК 1.01-32-2005

терезелердің ішкі бетіне конденсат түсуінің алдын алу мақсатында кескін камераларының каналдары арқылы немесе терезе блоктарының ішіне орнатылған өзі реттелетін климатикалық клапандар арқылы шектелген ауа алмасуының жүйесі.

Өзі жану – жану көзінің пайда болуына әкеп соғатын заттың ішіндегі эзотермикалық процестердің жылдамдығының күрт өсуі.

Өзі тұтану – жүйеде экзотермиялық реакциялардың (тізбек тұтану) белсенді аралық өнімдерінің жиналуы салдарынан, сондай-ақ жоғары температура жағдайында шығатын жылу қабылдайтын жүйенің (жылулық өзі тұтану немесе жылулық жарылыс) сыртқа шығып үлгермеуінің нәтижесінде тұтану көзі жоқ жерде сұйық және газ тәріздес заттардың жануының өз еркінен пайда болуы.

Өзі кернеуленген темірбетон құралымдар –

кернеулейтін цементтен жасалған бетонның ылғал ортада қатуы процесіндегі бетонның ұлғаюы нәтижесінде арматуралардың алдынала кернеуі пайда болатын құралымдар.

Өзі көтеретін қабырға - өзінің салмағынан басқа ешқандай вертикаль жүктемелер көтермейтін ғимараттың қоршаушы құралымы.

Самосвал – тасымалданатын материалды түсірген кезде артқа, жанына немесе екі бағытта да аударыла алатын кузовы бар мамандандырылған жүк автомобилі.

Сандрик – ернеу немесе фронтон түріндегі, кейде консольға тіреліп тұратын ғимараттың есігінің немесе терезесінің үстіндегі әшекейлі сәулеттік бөлшек.

Санитарлық өңдеу (санөңдеу) – радиоактивті, қауіпті химиялық және биологиялық заттармен уланған және ластанған адамдардың терісі мен кілегей беттерін механикалық тазарту және жуу, сондай-ақ төтенше жағдай аумағынан шыққан кезде олардың киімдері мен аяқ киімдерін залалсыздандыру.

Төтенше жағдай аумағын санитарлық тазарту

– төтенше жағдай салдарын жою бойынша арнайы бөлімшелер мен құралдардың төтенше жағдай нәтижесінде пайда болған органикалық және органикалық емес заттар мен өнімдерді тауып, жинау және оларды арнайы бөлінген жерлерге көму, сондай-ақ олардың орналасқан жерлерін залалсыздандыру жұмыстары.

Санитарлық техника, сантехника –

ғимараттарда, тұрғылықты жерлерде санитарлық жағдайды жасайтын, ауа және су ортасының тазалығын қамтамасыз ету мәселелелерін шешетін техника салаларының жиынтық атауы. Тар мағынада – су және жылумен жабдықтау, канализация, жылыту, газбен жабдықтау, желдету, ауаны тазарту, тұрғылықты жерлерді қоқыстардан, қатты

газоснабжения, вентиляции, кондиционирования воздуха, очистки населенных мест от мусора, твердых и жидких отходов.

Санитарно-защитная зона – от вида производственной деятельности принимается различная величина зоны согласно санитарных норм.

Санитарно-техническая керамика –

керамические изделия, полученные обжигом полуфабрикатов из глины, содержащей отощающие и флюсующие добавки.

Санитарно-технические работы – строительные работы, связанные с устройством систем отопления, вентиляции, тепло- и газоснабжения, горячего водоснабжения, водопровода и канализации в жилых и общественных зданиях и сооружениях.

Санитарно-эпидемиологическое заключение –

документ, удостоверяющий соответствие (несоответствие) санитарным правилам факторов среды обитания, хозяйственной и иной деятельности, продукции, работ и услуг, а также проектов нормативных актов, проектов строительства объектов, эксплуатационной документации.

Санитарные приборы – обеспечивают санитарное благоустройство жилых, общественных и промышленных зданий.

Санитарный узел (санузел) – 1) помещение,

оборудованное умывальником, унитазом, ванной и/или душем. Санузел может быть как раздельным, так и совмещенным; 2) отдельное помещение, в котором установлены санитарные приборы для личной гигиены человека.

Сборка укрупнительная – предварительное объединение отдельных элементов строительных конструкций, узлов оборудования, трубопроводов и т.д. в монтажные блоки весом, соответствующим грузоподъемности монтажных средств.

Сборная железобетонная крыша – верхняя ограждающая конструкция здания для защиты помещений от атмосферных воздействий. Крыши могут быть чердачные и бесчердачные.

Сборно-монолитные конструкции строительные –

конструкции, состоящие из заранее изготовленных на заводах и полигонах отдельных элементов и монолитного бетона, укладываемого на месте строительства здания (сооружения) и объединяющего все составные части в единое целое.

Сборно-разборный мост – мост из транспортабельных стальных или алюминиевых элементов (пролетное строение и опоры моста) относительно небольшой массы, заводского изготовления, предназначенный для быстрого наведения моста, разборки и перебазировки элементов на другое место.

Сборные конструкции в строительстве –

конструкции зданий и сооружений, собираемые (монтируемые) из предварительно изготовленных на заводах и полигонах элементов.

СНиП РК 1.01-32-2005

және сұйық қалдықтардан тазарту жүйелерімен қамтамасыз ететін техникалық құралдардың жиынтығы.

Санитарлық қорғаныш аймағы – санитарлық нормаларға сәйкес өндірістік қызмет түрлері бойынша аймақтың әр түрлі шамасы қабылданады.

Санитарлық-техникалық керамика –

жұқартатын және флюстейтін қоспалары бар саздан жасалған жартылай өнімдерді күйдіру жолымен алынатын керамикалық бұйымдар.

Санитарлық-техникалық жұмыстар – тұрғын және қоғамдық ғимараттарда жылыту, желдету, жылу және газбен жабдықтау, ыстық сумен жабдықтау, сумен жабдықтау және канализация жүйелерін орнатуға байланысты жүргізілетін құрылыс жұмыстары.

Санитарлық-эпидемиологиялық қорытынды –

мекендейтін ортасының, шаруашылық және басқа да қызмет түрлері факторларының, өнімдердің, жұмыстар мен көрсетілетін қызметтердің, сондай-ақ нормативтік актілердің, құрылыс нысандары жобаларының, пайдалану құжаттарының санитарлық ережелерге сәйкестігін (сәйкес еместігін) куәландыратын құжат.

Санитарлық аспаптар – тұрғын, қоғамдық және өндірістік ғимараттардың санитарлық жағдайын қамтамасыз етеді.

Санитарлық торап (санторап) – 1) қол жуғышпен, унитазбен, ваннамен және/немесе душпен жабдықталған бөлме. Санитарлық торап бөлінген және қосылған болуы мүмкін; 2) адамның жеке гигиенасына арналған санитарлық аспаптар орналасқан бөлек бөлме.

Ірілендіріп құрастыру – құрылыс құралымдарының жеке бөлшектерін, жабдықтар мен құбырлардың бөліктерін және т.с.с. жинақтау құралдарының жүк көтергіштігіне салмағы сәйкес жинақтық блоктарға алдын ала біріктіру.

Құрастырмалы темірбетон төбе – бөлмені атмосфералық әсерлерден қорғауға арналған ғимараттың жоғарғы қоршау құралымы. Төбелер шатырлы және шатырсыз болуы мүмкін.

Құрама-тұтасқұйма құрылыс құралымдары –

зауыттар мен полигондарда алдын ала жасалған жеке бөліктерден және тұтас бетоннан тұратын және ғимараттардың (имараттардың) тұрғызылатын жерінде орнатылатын және барлық құраушы бөліктерді біртұтас етіп қосатын құралымдар.

Құрастырмалы-жинамалы көпір – көпірді тез орнатуға, оны жинауға және бөліктерін басқа жерге көшіруге арналған зауытта жасалған тасымалданатын болат немесе алюминий бөлшектерден (аралық құрылысы және көпірдің тіректері) тұратын көпір.

Құрылыстағы жинамалы құралымдар –

зауыттар мен полигондарда алдын-ала жасалған бөлшектерден жиналатын (орнатылатын) ғимараттар мен имараттардың құралымдары.

Сваебойное оборудование – комплект оборудования, предназначенный для установки (наведения) сваи, ее ориентирования, фиксации и погружения в грунт.

Сваи – стержневые элементы, погружаемые в грунт при сооружении свайных фундаментов, шпунтовых стенок котлованов и постоянных ограждений некоторых гидротехнических сооружений.

Свайный молот – строительная машина ударного действия для забивки свай.

Свайный фундамент – фундамент, в котором основными элементами, передающими нагрузки на грунт, являются сваи, объединенные обычно в единое целое ростверком.

Свариваемость – способность металла или сочетания металлов образовывать при установленной технологии сварки соединение, отвечающее требованиям, обусловленным прочностью и надежностью конструкции.

Сварка – процесс получения неразъемного соединения твердых материалов посредством установления межатомных связей между свариваемыми частями при их местном или общем нагреве и (или) пластическом деформировании.

Сварной шов – участок сварного соединения, непосредственно связывающий свариваемые элементы; образуется в результате кристаллизации расплавленного металла либо пластической деформации (при сварке давлением) или в результате сочетания кристаллизации и деформации.

Сварные конструкции – металлические конструкции зданий и сооружений, соединения элементов которых выполнены сваркой.

Свая-колонна – разновидность забивных свай, наземная часть которых служит колоннами здания (или сооружения), а часть, погруженная в грунт, – сваями.

Свая-оболочка – железобетонная полая круглая свая, полость которой заполняется грунтом или бетоном.

Свая-столб – разновидность железобетонных цилиндрических (или призматических) свай сплошного сечения, погружаемых в предварительно пробуренные скважины с последующим заполнением зазора между стенкой скважины и железобетонным элементом песчаноцементным или грунтовым раствором.

Световой карман — помещение с естественным освещением, примыкающее к коридору и служащее для его освещения. Роль светового кармана может выполнять лестничная клетка, отделенная от коридора остекленной дверью шириной не менее 1,2 м. При этом за ширину светового кармана принимается ширина проема в лестничную клетку.

Световой климат — совокупность условий естественного освещения в той или иной местности (освещенность и количество освещения на горизонтальной и различно ориентированных по сторонам горизонта вертикальных поверхностях, создаваемых рассеянным светом неба и прямым

СНиП РК 1.01-32-2005

Қада қадаушы жабдық – қаданы орнатуға

(нысаналауға), оны дәлдеуге, бекітуге және жерге енгізуге арналған жабдықтар жиынтығы.

Қадалар – қазаншұңқырлардың шпунттық қабырғаларын, іргетастардың қадаларын және кейбір гидротехникалық имараттардың тұрақты қоршауларын тұрғызғанда жерге енгізілетін шыбықтық элементтер.

Қадалық балға – қадаларды қадауға арналған соққылы әрекеттегі құрылыс машинасы. Қадалық іргетас – жерге жүктемелерді беретін негізгі бөлшектері ростверкпен біртұтас біріктірілетін қадалар болып табылатын іргетас.

Пісірілу қабілеттілігі – металдың немесе металдар қоспасының белгіленген пісіру технологиясын пайдаланған кезде құралымның беріктігі мен сенімділігіне байланысты қойылатын талаптарға жауап беретін қосылыс жасау қабілеті.

Пісіру – пісірілетін бөлшектердің бөлігін немесе оларды толығымен қыздыру және (немесе) пластикалық деформациялау кезінде атомаралық байланыстар орнату арқылы қатты материалдардың ажыратылмайтын қосылысын алу процесі.

Пісірілген жік – пісірілетін бөлшектерді тікелей байланыстырып тұрған пісірілген қосылыстың бөлігі; балқытылған металдың кристалдануы нәтижесінде не пластикалық деформация (қысыммен пісірген жағдайда) немесе кристаллизация мен деформацияның нәтижесінде пайда болады.

Пісірілген құралымдар – ғимараттар мен имараттардың, бөлшектерінің пісіріліп қосылған металл құралымдары.

Қада-ұстын – жер бетіндегі бөлігі ғимараттардың (имараттардың) ұстыны, ал жерге енгізілген бөлігі қада қызметін атқаратын қағылмалы қаданың түрі.

Қабықша қада – қуысы топырақпен немесе бетонмен толтырылатын дөңгелек қуыс денелі темірбетон қада.

Қада-бағана – алдын ала бұрғыланған ұңғымаға салынып, соңынан ұңғыма мен темірбетон бөлшектің саңылауы құмдыцементті немесе сазды ерітіндімен толтырылатын цилиндрлік (немесе призмалық) тұтас қималы темірбетон қаданың түрі.

Жарық қалтасы – дәлізге жалғасқан және оны жарықтандыруға арналған табиғи жарықпен жарықтанатын бөлме. Жарық беру қалтасының рөлін дәлізден ені 1,2 м-ден кем емес әйнектелген есіктермен бөлінген баспалдақ торлары атқара алады. Бұл жағдайда жарық беру қалтасының ені ретінде баспалдақ торына өту ойығының ені алынады. Жарық климат - бір жердегі он жылдан артық мерзім аралығындағы табиғи жарық жағдайларының (жарықтану және аспанның шашыраған жарығымен және күннің тура жарығымен жасалатын горизонталь және көкжиек жақтары бойынша түрлі

светом солнца, продолжительность солнечного сияния и альбедо подстилающей поверхности) за период более десяти лет.

Световой фонарь — остекленная конструкция покрытия для освещения лестничной клетки или внутреннего дворика.

Светодальномер – прибор для измерения расстояний при помощи световых сигналов, промодулированных в фазе, частоте или длительности.

Светопрозрачная ограждающая конструкция – 1)

ограждающая конструкция, предназначенная для освещения естественным светом помещений зданий; 2) строительная конструкция, предназначенная для обеспечения естественного освещения внутренних помещений здания или сооружения.

Светопрозрачное заполнение – заполнение окон из прозрачного листового стекла или стеклопакета.

Светотехнический способ световой маскировки

заключается в снижении освещенности и в оборудовании осветительных и сигнальных установок маскировочными приспособлениями.

Свечение – горение без пламени, но с видимым излучением света.

Свободная (договорная) цена на строительную продукцию (выполнение подрядных работ или оказание услуг) – цена, устанавливаемая инвестором (заказчиком) и генподрядчиком (генподрядчиком и субподрядчиком) на равноправной основе при заключении договора подряда (контракта) на капитальное строительство или капитальный ремонт зданий и сооружений (договора субподряда), в том числе по результатам проведения конкурсов (подрядных торгов). Эта цена формируется с учетом спроса и предложений на строительную продукцию, складывающихся условий на рынке труда, конъюнктуры стоимости материалов, применяемых машин и оборудования, а также обеспечения прибыли подрядной организации для расширенного воспроизводства.

Свободный выбег лестничного полотна эскалатора

– расстояние, проходимое лестничным полотном по инерции без нагрузки после отключения электродвигателя главного привода при разомкнутом рабочем и отключенном аварийном тормозах.

Свод – 1) несущая пространственная строительная конструкция, отличающаяся наличием распора и работающая преимущественно на сжатие; 2) архитектурная пространственная конструкция, перекрытие или покрытие сооружений, имеющее геометрическую форму выпуклой криволинейной поверхности. Основные виды сводов: цилиндрический, крестовый, сомкнутый, зеркальный, купольный (парусный).

Свод правил (по проектированию и строительству) – нормативный документ, рекомендующий технические решения или процедуры инженерных изысканий для

СНиП РК 1.01-32-2005

бағдарланған вертикаль беттердегі жарық мөлшері, күн жарығының ұзақтығы және төсеуіш беттің альбедосы) жиынтығы.

Жарық фонары – баспалдақ торы немесе ішкі ауланы жарықтандыруға арналған жабынның әйнектелген құралымы.

Жарықпен қашықтық өлшеуші – фазасы,

жиілігі немесе ұзақтығы модульденген жарық сигналдарының көмегімен ара қашықтықты өлшеуге арналған аспап.

Жарық өткізгіш қоршау құралым – 1)

ғимараттардың бөлмелерін табиғи жарықпен жарықтандыруға арналған қоршау құралым; 2) ғимараттардың немесе имараттардың ішкі бөлмелерін табиғи жарықпен қаматамасыз етуге арналған құрылыс құралымы.

Жарық өткізгіш толтырушы - мөлдір табақ әйнекпен немесе әйнек пакетпен әйнектелген терезе.

Жарықтық бүркеудің жарықтық техникалық жолы – жарықтандыруды азайту және жарықтандыру мен дыбыс беру қондырғыларын жасыру аспаптарымен жабдықтау.

Жарқырау – көзге көрінетін сәуле тарата отырып, бірақ жалынсыз жану.

Құрылыс өнімдерінің (мердігерлік жұмыстардың немесе көрсетілетін қызметтердің орындалуы) еркін (келісімді) бағасы – күрделі құрылыс немесе ғимараттар мен имараттарды (қосалқы мердігерлік шарттары) күрделі жөндеу, соның ішінде конкурс (мердігерлік сауда) өткізудің нәтижелері бойынша мердігерлік шарттары (келісімшарт) жасалған кезде тең құқықтық негізде инвестор (тапсырыс беруші) мен бас мердігер (бас мердігер мен қосалқы мердігер) белгілейтін баға. Бұл баға құрылыс өнімдеріне сұраныс пен ұсынысты, еңбек нарығындағы жағдайларды, машиналар мен жабдықтарда қолданылатын материалдар бағаларының конъюнктурасын ескере отырып, сондай-ақ ұдайы өндіріс үшін мердігерлік ұйымның пайдасын қамтамасыз ету негізінде қалыптасады.

Эскалатордың баспалдақ тақтасының еркін жүрісі – жұмыс және апаттық тежегіштер ажыратылған кезде негізгі жетектің электр қозғалтқышын өшіргеннен кейін баспалдақ тақтасының жүктемесіз екпінмен өтетін қашықтығы.

Тоғыспа – 1) кергіштің болуымен ерекшеленетін және негізінен сығуға жұмыс істейтін көтергіш кеңістіктік құрылыс құралымдары; 2) геометриялық пішіні дөңес қисық сызықты бет түріндегі құрылыстың сәулеттік кеңістік құралымдары, аражабыны немесе төбежабыны. Тоғыспалардың негізгі түрлері: цилиндр, крест тәрізді, қабыстырылған, айналы, күмбез (желкен) тәрізді.

Ережелер жиыны (жобалау мен құрылыс бойынша) – құрылыс, жобалау, құрылысжинақтау жұмыстары мен құрылыс бұйымдарын жасау, сондай-ақ құрылыс