sniprk1.01-32-2005r

Надзор авторский – надзор за соответствием выполняемых строительно-монтажных работ проектным решениям, осуществляемый организациями, разработавшими проект, на протяжении всего периода строительства и приемки в эксплуатацию законченных объектов.

Надзор государственный – надзор за строительством объектов с целью выявления и устранения нарушений и отступлений от проекта и соблюдения требований нормативных документов и стандартов, осуществляемый соответствующими государственными органами по подведомственным им вопросам и видам работ.

Надзор за состоянием дымовой или вентиляционной трубы – контроль технических режимов эксплуатации и состояния конструкций, их элементов, материалов и маркирующей окраски с целью своевременного выявления дефектов и повреждений, а также техническое наблюдение за правильностью проведения работ по ремонту или реконструкции трубы.

Надзор технический – надзор за строительством, осуществляемый заказчиком, включая функции приемки выполненных строительно-монтажных работ.

Наждак – тонко- и мелкозернистая темноцветная горная порода, состоящая из корунда в смеси с магнетитом, хрупкими слюдами, сульфидами и др. минералами; относится к природным абразивным материалам; твердость 7-8.

Наземная канатная дорога – транспортное сооружение с канатной тягой.

Наземный резервуар (наземное хранение) –

резервуар, предназначенный для хранения нефтепродуктов, если наименьший уровень жидкости в резервуаре выше не менее чем на 0,2 м нижней планировочной отметки прилегающей площадки (в пределах 3 м от стенки резервуара).

Накипь – твердые отложения на омываемых водой внутренних поверхностях труб паровых котлов и др. теплообменных аппаратов, образующиеся при испарении и нагревании воды, содержащей соли.

Накладное замочно-скобяное изделие – изделие,

укрепленное на поверхности двери или окна.

Наклонная база эскалатора – плоскость,

проходящая по передним кромкам гребней настилов в наклонной части эскалатора.

Наклонный эскалатор – эскалатор, у которого средняя часть трассы направляющих лестничного полотна расположена прямолинейно под углом к горизонтальной базе.

Наклоны интервалов в мульде сдвижения — от-

ношение разности оседаний двух соседних точек мульды к расстоянию между ними.

Наличник – декоративное обрамление оконного проема.

Намывная плотина – грунтовая плотина, в тело которой грунт (в виде пульпы) намывают при

СНиП РК 1.01-32-2005

Авторлық қадағалау – құрылысты салу кезеңі мен аяқталған нысандарды пайдалануға қабылдау кезінде жобаны әзірлеген ұйымдар тарапынан орындалатын құрылыс-жинақтау жұмыстарының жобалық шешімдерге сәйкестілігін қадағалау.

Мемлекеттік қадағалау – құрылыс нысандарын кемшіліктер мен жобадан ауытқуын анықтау мен жою, тиісті мемлекеттік органдарға қарасты мәселелер мен жұмыс түрлері бойынша жүзеге асыратын нормативтік құжаттар мен стандарттардың талаптарын сақтау мақсатында қадағалау.

Түтін немесе желдету құбырының жағдайын қадағалау – ақаулар мен бүлінулерді деркезінде анықтау, сондай-ақ құбырды жөндеу мен жаңарту жөніндегі жұмыстардың дұрыс жүргізілуіне бақылау жасау мақсатында құралымдарды, олардың элементтерін, материалдар мен таңбалайтын бояуларын пайдаланудың техникалық режимдеріне және олардың жағдайларына бақылау жасау.

Техникалық қадағалау – орындалған құрылыс-жинақтау жұмыстарын қабылдау қызметтерін қоса алғандағы тапсырыс беруші тарапынан жүзеге асырылатын құрылыстың жүргізілуін қадағалау.

Наждак – корундтың магнетит, сынғыш слюда, сульфидтер және басқа да минералдардың қоспасынан тұратын жұқа және ұсақ түйіршікті қою түсті тау жынысы; табиғи түрпілі материалдарға жатады; қаттылығы 7-8.

Жерүсті арқанды жолы – арқанды тартымы бар көлік имараты.

Жерүсті резервуары (жерүстілік сақтау) –

резервуардағы сұйықтықтың ең төменгі деңгейі жанындағы алаңның төменгі жоспарлық белгісінен кемінде 0,2 м жоғары болған жағдайда (резервуар қабырғасынан 3 м шегінде) мұнай өнімдерін сақтауға арналған резервуар.

Қақ – құрамында тұздар бар судың булануы және оны қыздыру кезінде бу қазандықтары және басқа жылу алмасу аппараттары құбырларының су шаятын ішкі бетінде түзілетін қатты шөгінділер.

Салма құлыпты-қапсырмалы бұйым – есіктің немесе терезенің бетіне бекітілген бұйым.

Эскалатордың көлбеу базасы – эскалатордың көлбеу бөлігіндегі төсемдер адырының алдыңғы ернеуінен өтетін жазықтық.

Көлбеу эскалаторлар – баспалдақ тақтасын бағыттайтын трассасының ортаңғы бөлігі көлденең базаға қатысты бұрыш жасау арқылы түзу орналасқан эскалатор.

Ығысу мульдасындағы интервалдар көлбеулері

– мульданың көрші екі нүктесі отыру айырмасының олардың арақашықтығына қатынасы.

Жақтау – терезе ойығын сәндік жиектеу.

Шайылмалы бөгет – топырақ сорғыларының көмегімен топырақты шаю арқылы (пульпа

помощи грунтовых насосов.

Наполнители полимерных материалов – вещества

(главным образом порошковые и волокнистые), которые вводят в состав пластмасс, резин, красок, клеев с целью облегчения переработки, придания необходимых эксплуатационных свойств.

Наполнитель — полимерное твердое (реже жидкое) вещество с размером частиц менее 0,15 мм, вводимое в полимер.

Напор в гидравлике – величина, выражающая удельную (отнесенную к единице веса) энергию потока жидкости в данной точке потока.

Напорный пожарный рукав – пожарный рукав для транспортирования огнетушащих веществ под избыточным давлением.

Напорный резервуар для воды – резервуар для воды, служащий для создания напора в водопроводной сети.

Направленный взрыв – взрыв одного или нескольких зарядов ВВ, при котором горная порода перемещается в заранее заданном направлении и на заданное расстояние.

Направляющая ступени (поручня) эскалатора –

элемент трассы лестничного полотна (поручня), состоящий из рабочей и нерабочей ветвей.

Напрягающий цемент – быстросхватывающийся

ибыстротвердеющий цемент, получаемый совместным тонким измельчением портландцементного клинкера (65%), глиноземистого цемента или высокоглиноземистого шлака (20%) и природного гипса (15%).

Напряжение в арматуре контролируемое –

расчетная величина напряжения в напрягаемой арматуре предварительно напряженных конструкций.

Напряжение механическое – 1) мера внутренних сил, возникающих в теле (в элементах сооружений

имашин) при его деформации; 2) мера внутренних сил, возникающих в элементах конструкции под влиянием внешних нагрузок.

Напряжение относительно земли – напряжение относительно точки земли, находящейся вне зоны растекания тока замыкания на землю.

Напряжение прикосновения – напряжение между двумя точками цепи тока, которых одновременно касается человек.

Напряжение шага – напряжение между двумя точками цепи тока, находящихся одна от другой на расстоянии шага, на которых одновременно стоит человек.

Напряжения остаточные – сохраняющиеся во времени внутренние напряжения в материале или изделии.

Наружная пожарная лестница – лестница,

предназначенная для подъема личного состава

СНиП РК 1.01-32-2005

түрінде) салынған топырақты бөгет.

Полимер материалдардың толтырғыштары -

өңдеуді жеңілдету, қажетті пайдаланылу қасиеттерін беру мақсатында пластмасса, резеңке, бояулар, желімдердің құрамына енгізілетін (негізінен түйіршікті және талшықты) заттар.

Толтырғыш - полимерге енгізілетін бөлшектерінің өлшемдері 0,15 мм кем болатын полимерлік қатты ( сирек жағдайда – сұйық) зат.

Гидравликадағы арын – ағынның берілген нүктедегі сұйық ағынының меншікті энергиясын (салмақ бірлігіне шаққандағы) көрсететін шама.

Арынды өрт қолғабы - өрт сөндіретін заттарды артық қысымда тасымалдауға арналған өрт қолғабы.

Су құятын арынды резервуар – су құбыры желісінде арын тудыруға арналған су құятын резервуар.

Бағытталған жарылыс – бір немесе бірнеше ЖЗ зарядтарының жарылуы, бұл кезде тау жынысы алдын ала белгіленген бағытта және белгіленген қашықтыққа орын ауыстырады.

Эскалатордың бағыттаушы (тұтқасы) сатысы

– жұмысшы және жұмысшы емес тармақтардан тұратын баспалдақ тақтасы (тұтқасы) трассасының элементі.

Кернейтін цемент – портландцементті клинкерді (65%), глиноземдік цементті немесе жоғары глиноземдік цементті (2О %) және табиғи гипсті (15%) бірге майдалау арқылы алынатын жылдам ұстасатын және жылдам қатайатын цемент.

Арматурадағы бақыланатын кернеу – алдын-

ала кернелген құралымдардың кернелетін арматурасындағы кернеудің есептік шамасы.

Механикалық кернеу – 1) дененің деформациялануы кезінде (имараттар мен машиналардың элементтерінде) пайда болатын ішкі күштердің өлшемі; 2) құралым

Жерге қатысты кернеу – жерге тұйықталу токтарының таралу зонасынан тыс жердегі нүктеге қатысты кернеу.

Жанасу кернеуі - ток тізбегінің адаммен бір мезгілде жанасатын екі нүктелері арасындағы кернеу.

Қадам кернеуі – ток тізбегінің бір-бірінен бір қадамдық жерде орналасқан екі нүктеде бір мезгілде адам тұрған нүктелерінің арасындағы кернеу.

Қалдық кернеу – материалда немесе бұйымда уақыт аралығында сақталып қалатын ішкі кернеу.

Сыртқы өрт баспалдағы – өрт сөндіру командаларының жеке құрамын және өрт

пожарных команд и пожарно-технического вооружения на кровлю зданий и сооружений.

Нарушение требований пожарной безопасности –

невыполнение или ненадлежащее выполнение требований пожарной безопасности.

Насосная станция – комплекс сооружений, машин и устройств для напорного перемещения жидкостей.

Настил – элемент перекрытия или покрытия здания, установленный горизонтально на опорные несущие конструкции (стены, ригели, балки, прогоны) и предназначенный для устройства пола в многоэтажных зданиях, кровли, проезжей части мостов, технологических рабочих площадок в промышленных цехах и т.п.

Настил ступени эскалатора – рабочая рифленая поверхность ступени в виде выступов и впадин, обеспечивающая безопасность входа и выхода пассажиров с лестничного полотна.

Насыпь дорожная – грунтовое сооружение, возводимое на трассе дороги обычно в понижениях рельефа, на подходах к мостам и путепроводам, обеспечивающее размещение дорожной одежды автомобильной дороги или верхнего строения пути железной дороги.

Натурные коррозионные испытания –

коррозионные испытания, проводимые в природных условиях.

Натяжная камера эскалатора – помещение,

расположенное под полом нижнего вестибюля, предназначенное для установки и обслуживания натяжного устройства тоннельного эскалатора.

Научная (научно-исследовательская) деятельность

- деятельность, направленная на получение и применение новых знаний, в том числе: фундаментальные научные исследования - экспериментальная или теоретическая деятельность, направленная на получение новых знаний об основных закономерностях строения, функционирования и развития человека, общества, окружающей природной среды; прикладные научные исследования - исследования, направленные преимущественно на применение новых знаний для достижения практических целей и решения конкретных задач.

Научная и (или) научно-техническая продукция –

научный и (или) научно-технический результат, в том числе результат интеллектуальной деятельности, предназначенный для реализации.

Научно-техническая деятельность –

деятельность, направленная на получение, применение новых знаний для решения технологических, инженерных, экономических, социальных, гуманитарных и иных проблем, обеспечения функционирования науки, техники и производства как единой системы.

Наценки снабженческо-сбытовых организаций –

утверждаемый в централизованном порядке норматив (в процентах от оптовых цен на материалы, изделия и конструкции), по которому определяется размер средств, необходимый для

СНиП РК 1.01-32-2005

сөндіру-техникалық құралдарды ғимараттың немесе имараттың төбесіне шығаруға арналған баспалдақ.

Өрт қауіпсіздігі талаптарын бұзу - өрт қауіпсіздігі талаптарын орындамау немесе тиісінше орындамау.

Сорғы станциясы – сұйықтықтарды қысыммен тасымалдауға арналған имараттар, машиналар және құрылғылар кешені.

Төсем – тіреуші көтергіш құралымдарға (қабырғаларға, беларқаларға, арқалықтарға, жүгіртпелерге) көлденең орнатылған және көпқабатты ғимараттарда еден орнатуға, шатырды, көпірлердің жүретін бөліктерін, өндірістік цехтарда технологиялық жұмыс алаңдарын орнатуға және т.б. арналған ғимараттың аражабын немесе жабын элементі.

Эскалатор басқышының төсемі –

жолаушылардың баспалдақ тақтасына кіруі мен шығуының қауіпсіздігін қамтамасыз ететін басқыштың шығыңқы және ойыс түріндегі бұдырлы жұмыс беті.

Жол үйіндісі - автомобиль жолдарының жол төсемесін немесе теміржол жолдарының жоғары бөліктерін орналастыруды қамтамасыз ететін жол бойының әдетте, бедері ойыс жерлерінде, көпірлердің және жол өткелдерінің алдында салынатын топырақ имарат.

Табиғи тоттану сынақтары – табиғи жағдайда өткізілетін тоттану сынақтары.

Эскалатордың керу камерасы – тоннельдік эскалатордың керу құрылғысын орнатуға және оған қызмет көрсетуге арналған төменгі вестибюль еденінің астында орналасқан бөлме.

Ғылыми (ғылыми-зерттеу) қызмет - жаңа білім

алуға және оны қолдануға бағытталған қызмет, оның ішінде: іргелі ғылыми зерттеулер - адам, қоғам, қоршаған ортаның табиғи құрылымы, қызмет етуі мен дамуының негізгі заңдылықтары туралы жаңа білім алуға бағытталған эксперименталдық немесе теориялық қызмет; қолданбалы ғылыми зерттеулер - практикалық мақсаттарға қол жеткізу және нақты міндеттерді шешу үшін ең алдымен, жаңа білімді қолдануға бағытталған зерттеулер.

Ғылыми және (немесе) ғылыми-техникалық өнім – ғылыми және (немесе) ғылымитехникалық нәтиже, оның ішінде жүзеге асыруға арналған интеллектуалдық қызмет нәтижесі.

Ғылыми-техникалық қызмет –

технологиялық, инженерлік, экономикалық, әлеуметтік, гуманитарлық және өзге проблемаларды шешу, ғылымның, техниканың және өндірістің біртұтас жүйе ретінде қызмет етуін қамтамасыз ету үшін жаңа білімді алуға, қолдануға бағытталған қызмет.

Жабдықтау-өткізу ұйымдарының үстеме бағалары – орталықтандырылған түрде бекітілген норматив (құралымдар, бұйымдар және материалдар көтерме бағасының пайызы есебінде), онда жабдықтау-өткізу

оплаты услуг снабженческо-сбытовых организаций.

Национальная стандартизация – стандартизация,

которая проводится на уровне одной страны.

Национальный стандарт – стандарт, принятый национальным органом по стандартизации.

Неблагоприятными условиями для проектиро-

вания балконов, лоджий и террас являются: в I и II климатических районах — среднемесячная температура воздуха и среднемесячная скорость ветра в июле: ниже 40С при любых скоростях ветра; 4-80С и скорости ветра до 4 м/с; 8-120С и скорости ветра 4-5 м/с; 12-160С и скорости ветра более 5 м/с; шум от транспортных магистралей или промышленных территорий 75 дБ и более на расстоянии 2 м от фасада жилого дома; концентрация пыли в воздухе 1,5 мг/м3 и более в течение 15 дней и более за три летних месяца.

Недвижимость – земельные участки, здания, сооружения, многолетние насаждения и иное имущество, прочно связанное с землей, то есть объекты, перемещение которых без несоразмерного ущерба их назначению невозможно.

Недвижимость в жилищной сфере – недвижимое имущество с установленными правами владения, пользования и распоряжения в границах имущества, включающее: земельные участки и прочно связанные с ними жилые дома с жилыми и нежилыми помещениями, приусадебные хозяйственные постройки, зеленые насаждения с многолетним циклом развития; жилые дома, квартиры, иные жилые помещения в жилых домах и других строениях, пригодные для постоянного и временного проживания; сооружения и элементы инженерной инфраструктуры жилищной сферы.

Недобор грунта – слой грунта, оставляемый (по конструктивным или технологическим соображениям в пределах, предусмотренных нормами) в выработке после разработки ее землеройной машиной и подлежащий последующему удалению с обеспечением проектных размеров и отметок дна выработки.

Недожог красок – матовость, тусклость краски, вызванная недостаточной температурой обжига.

Нежилая площадь (вспомогательная) жилища -

подсчитывается как сумма площадей внутренних подсобных помещений в жилом доме (кухни, ванной комнаты или встроенной бани, постирочной, туалета, прихожей, коридора, квартирной кладовой, встроенной топочной и тому подобное).

Нежилое помещение – отдельное встроенное (встроенно-пристроенное) в жилой дом помещение, предназначенное и используемое для иных, чем постоянное проживание, целей, в том числе для общественных нужд и/или малого

СНиП РК 1.01-32-2005

ұйымдарының қызметіне төленетін қажетті қаржы көлемі анықталады.

Ұлттық стандарттау - бір елдің деңгейінде жүргізілетін стандарттау.

Ұлттық стандарт – стандарттау жөніндегі ұлттық орган қабылдаған стандарт.

Қолайсыз жағдайлар – балкон, лоджия және терассаларды жобалау үшін: I және II климаттық аудандарда – шілдедегі ауаның орташа айлық температурасы және желдің орташа айлық жылдамдығы: желдің кез келген жылдамдығы кезінде 40 С-тан төмен; 4-80 С және желдің жылдамдығы 4 м/с-қа дейін; 8-120 С және желдің жылдамдығы 4-5 м/с; 12-160 С және желдің жылдамдығы 5 м/с-тан жоғары; тұрғын үйдің қасбетінен 2 м арақашықтықта көлік магистральдарының немесе өндірістік аумақтардың шуы 75 дБА және одан жоғары; 15 күннен артық және жаздың үш айынан астам уақыт ішінде ауадағы шаңның концентрациясы 1,5 мг/м3 және одан жоғары кездер қолайсыз жағдайлар болып табылады.

Жылжымайтын мүлік – жер телімдері,

ғимараттар, имараттар, көпжылдық көшеттер және жерге байланысты өзге мүлік, яғни қолданылуына еселеусіз зиян келтірілмей орын ауыстыру мүмкін болмайтын нысандар.

Тұрғын үй саласындағы жылжымайтын мүлік

– мүлік шекараларында иелену, пайдалану және билік ету құқықтары белгіленген жылжымайтын мүлік, жер телімдері және онымен тығыз байланысты тұрғылықты және тұрғылықты емес бөлмелерден, үй маңындағы шаруашылық қора-жайлардан, көпжылдық даму кезеңдері бар жасыл көшеттерден тұратын тұрғын үйлер; тұрғын үйлер, пәтерлер, тұрғын үйлердегі өзге де тұрғылықты бөлмелер, тұрақты және уақытша тұруға жарамды басқа құрылыстар; имараттар және тұрғын үй саласының инженерлік инфрақұрылым элементтері.

Топырақтың кем алынуы – қазбаларды жер қазу машиналарымен игеруден кейін (нормаларда көзделген құралымдық немесе технологиялық тұжырымдар бойынша) қалдырылған және қазбаның жобалық өлшемдері мен белгіленген тереңдігін қамтамасыз ету арқылы кейіннен тазартылатын топырақ қабаты.

Сырлардың жеткіліксіз күйдірілуі – күйдіру температурасының жеткіліксіздігі салдарынан болатын сырдың өңсіздігі, көмескілігі,

Баспананың тұрғылықты емес (қосалқы)

ауданы - тұрғын үй ішіндегі қосалқы бөлмелердің (ас үй, шомылатын бөлме немесе іргелес салынған монша, кір жуатын орын, дәретхана, кіреберіс, дәліз, пәтерлік қойма, жылытатын орын және сол сияқты) ауданының қосындысы.

Тұрғылықты емес бөлме – тұрақты тұрудан өзге мақсаттарға арналған, оның ішінде қоғамдық мұқтаждықтар және/немесе шағын кәсіпкерлік үшін пайдаланылатын, тұрғын үйге іргелес (іргелес-жалғастыра) салынған жеке

предпринимательства.

Неисправность, неисправное состояние –

состояние изделия (устройства), при котором оно не соответствует одному или нескольким требованиям, предъявляемым как в отношении основных параметров, характеризующих его способность выполнять заданные функции, так и в отношении удобств эксплуатации, внешнего вида, комплектности и т.д.

Неисправность элемента здания – состояние элемента, при котором им не выполняется хотя бы одно из заданных эксплуатационных требований.

Нейтральная ось в сопротивлении материалов –

линия пересечения плоскости поперечного сечения балки с нейтральным слоем (поверхностью, разделяющей при изгибе балки ее сжатую и растянутую зону).

Ненесущая панель – панель, не предназначенная для опирания на нее конструкций здания (кроме оконных и дверных блоков и легких межоконных вставок).

Неотапливаемые помещения – нежилые помещения в квартире (жилище), не имеющие отопительную систему (холодные кладовые, веранды и тому подобное) и включающиеся в нежилую площадь квартиры (жилища). К неотапливаемым помещениям не могут быть причислены внутриквартирные прихожие и коридоры.

Неотложные работы в чрезвычайной ситуации –

аварийно-спасательные и аварийновосстановительные работы, оказание экстренной медицинской помощи, проведение санитарноэпидемиологических мероприятий и охрана общественного порядка в зоне чрезвычайной ситуации.

Неотпускающий ток – электрический ток,

вызывающий при прохождении через человека непреодолимые судорожные сокращения мышц руки, в которой зажат проводник.

Неподвижная входная площадка эскалатора –

входная площадка, не имеющая возможности перемещения относительно настила ступени.

Непрерывный контроль – контроль, при котором информация о контролируемом параметре технологического процесса поступает непрерывно.

Непрозрачный темплет – темплет,

изготовленный из непрозрачного или светонепроницаемого материала, например, из картона, стальной фольги и т.п.

Нерабочая ветвь направляющей ступени (поручня)

– направляющие, служащие для оборота ступеней лестничного полотна (поручня).

Неравномерность водопотребления – колебание расхода воды в интервале времени.

Неравномерность естественного освещения –

отношение среднего значения к наименьшему значению коэффициента естественной освещенности (КЕО) в пределах характерного разреза помещения.

СНиП РК 1.01-32-2005

бөлме.

Ақаулық, ақаулы күй – бұйымның белгіленген қызметтерді орындау қабілетін сипаттайтын негізгі параметрлеріне қатысты қойылатын бір немесе бірнеше талаптарға сондай-ақ оны пайдалану қолайлылығына, сыртқы түріне, жинақтылығына және т.б. сәйкес келмеуіне қатысты бұйымның (құрылғының) күйі.

Ғимарат элементінің ақауы – элементтің белгіленген пайдалану талаптарының кемінде біреуі орындалмайтын күйі.

Материалдар кедергісіндегі бейтарап ось –

арқалықтың көлденең қима жазығының бейтарап қабатпен (арқалықтың иілуі кезінде оның сығылған және созылған зонасын бөлетін жазықтықпен) қиылысу сызығы.

Салмақ түсірілмейтін панель – ғимарат құралымдары (терезе және есік блоктарынан және терезеаралық жеңіл құралымдардан өзге) үшін тірек ретінде қолданылмайтын панель.

Жылытылмайтын бөлме – пәтердегі жылыту жүйесі болмайтын (суық қоймалар, сырттағы дәліздер және сол сияқтылар) және пәтердің (баспананың) тұрғылықты емес ауданына қосылатын тұрғылықты емес бөлмелер. Жылытылмайтын бөлмелерге пәтерішілік ауызғы бөлмелер және дәліздер жатқызылмайды.

Төтенше жағдайлардағы шұғыл жұмыстар –

төтенше жағдай аймағындағы апаттыққұтқару және апаттық-қалпына келтіру жұмыстары, жедел медициналық көмек көрсету, санитарлық-эпидемиологиялық ісшаралар жүргізу және қоғамдық тәртіпті сақтау.

Жібермейтін ток – адам денесі арқылы өткенде өткізгішті ұстап тұрған адам өзі құтыла алмайтын қолының бұлшық еттерінің құрысып жиырылуын туғызатын электр тогы.

Эскалатордың жылжымайтын кіру алаңшасы

– басқыш тақтасымен салыстырғанда орын ауыстыру мүмкіндігі болмайтын кіру алаңшасы.

Үздіксіз бақылау – технологиялық процестің бақыланатын параметрлері туралы ақпарат үздіксіз келіп түсетін бақылау.

Мөлдір емес темплет – мөлдір емес немесе жарық өткізбейтін материалдан, мысалы, картоннан, болат фольгадан және т.с.с материалдан жасалған темплет.

Бағыттаушы сатының (тұтқаның) жұмысшы емес тармағы – баспалдақ тақтасының (тұтқасының) сатыларының айналуына арналған бағыттағыштар.

Су тұтынудың әркелкілігі – уақыт аралығындағы су шығынының ауытқуы.

Табиғи жарықтандырудың әркелкілігі –

бөлменің өзіндік қимасы шегінде табиғи жарықталу еселеуішінің (ТЖЕ) орташа мәнінің оның ең кіші мәніне қатынасы.

Неразрушающий контроль – определение характеристик материалов и изделий без их разрушения с целью получения информации о качестве изделий и объектов. Неразрушающий контроль обеспечивается, различными методами дефектоскопии, основанными на использовании проникающих полей, излучений и веществ.

Нервюра в архитектуре – арка из тесаных клиновидных камней, укрепляющих ребра свода. Система нервюра образует каркас, облегчающий кладку свода.

Нержавеющая сталь – легированная сталь, устойчивая к коррозии на воздухе, в воде, а также в некоторых агрессивных средах.

Несгораемый материал – материал, который под воздействием огня или высокой температуры не воспламеняется, не тлеет и не обугливается.

Несущая панель – панель, предназначенная для опирания на нее конструкций здания.

конструктивные элементы, воспринимающие основные нагрузки зданий и сооружений и обеспечивающие их прочность, жесткость и устойчивость; 2) конструкции, воспринимающие постоянную и временную нагрузку, в том числе нагрузку от других частей зданий.

Несчастный случай на производстве – событие, в

результате которого застрахованный получил увечье или иное повреждение здоровья при исполнении им обязанностей по трудовому договору (контракту) и в иных установленных законом случаях как на территории страхователя, так и за ее пределами, либо во время следования к месту работы или возвращения с места работы на транспорте, предоставленном страхователем, и которое повлекло либо необходимость перевода застрахованного на другую работу, временную или стойкую утрату им профессиональной трудоспособности либо его смерть.

Нетиповое изделие (конструкция, устройство,

монтажный блок) – изделие, впервые разработанное и изготовленное, как правило, на месте монтажа (в заготовительной мастерской монтажной организации) технологических, энергетических, санитарно-технических и других систем.

Неф в архитектуре – вытянутое помещение, часть интерьера, ограниченное с одной или с обеих продольных сторон рядом колонн или столбов.

Нефелиновый цемент – гидравлическое вяжущее, получаемое тонким измельчением нефелинового шлама, активизаторов твердения (извести или портландцемента) и гипса.

Нефелиновый шлам, белитовый шлам – отход производства оксида алюминия из нефелинов, состоящий из сиенитов и др. горных пород, в основном, из двухкальциевого силиката алюминия (белита).

СНиП РК 1.01-32-2005

Бұзбай бақылау – бұйымдардың және нысандардың сапасы туралы ақпарат алу мақсатында бұйымдар мен материалдарды бұзбай, олардың сипаттамаларын анықтау. Бұзбай бақылау дефектоскопияның өткізуші өрістерді, сәулелерді және заттарды пайдалануға негізделген түрлі әдістерімен қамтамасыз етіледі.

Сәулеттегі әшекейқабырға – тоғыспа қабырғаларын бекітетін қашалған сына тәрізді тастардан жасалған арка. Әшекейқабырғалар жүйесі тоғыспа қалауды жеңілдететін қаңқа түзеді.

Тоттанбайтын болат – ауада, суда, сондай-ақ кейбір жеміргіш орталарда тоттануға төзімді легирленген болат.

Жанбайтын материал – оттың немесе жоғары температура әсерінен жалындамайтын, бықсымайтын және көмірленбейтін материал. Көтергіш панель – ғимарат құралымдары үшін оларға тірек ретінде пайдаланылатын панель.

беріктігін, қаттылығын және төзімділігін қамтамасыз ететін құралымдық элементтер; 2) тұрақты және уақытша салмақты, оның ішінде ғимараттың басқа бөліктерінен түсетін салмақты қабылдайтын құралымдар.

Өндірістегі қайғылы оқиға – өз міндеттерін орындау кезінде еңбек шарты (келісімшарты) бойынша және заңмен белгіленген өзге жағдайларда сақтандырушының аумағында, сондай-ақ одан тысқары жерлерде, сақтандырушы ұсынған көлікпен жұмыс орнына бара жатқанда немесе жұмыс орнынан қайтқанда сақтандырылған адамның зақым алуына немесе денсаулығына өзге де зиян

жоғалтуына болмаса оның өліміне алып келуі.

Типтік емес бұйымдар (құралым, құрылғы, жинақтау блогы) - технологиялық,

энергетикалық, санитарлық-техникалық және өзге жүйелердің жинақтау орындарында (жинақтау ұйымдарының дайындау шеберханаларында) алғаш рет әзірленген және жасалған бұйым.

Сәулеттегі неф – созылыңқы бөлме, бағаналардың немесе діңгектердің бір немесе екі бойлық жақтарының қатарымен шектелген интерьердің бөлігі.

Нефелинді цемент – нефелинді шламды, қатаю белсендіргіштерін (әкті немесе портландцементті) және гипсті жұқалап ұсақтау арқылы алынатын гидравликалық тұтқыр зат.

Нефелинді шлам, белитті шлам – нефелиннен алюминий тотығын өндіру кезінде түзілетін сиениттерден және т.б. тау жыныстарынан, негізінен алюминийдің қос кальцийлі силикатынан (белиттен) тұратын қалдық.

Нефтепровод – комплекс сооружений для перекачки нефти и продуктов ее переработки из районов добычи и производства к пунктам их потребления или перевалки на железнодорожный либо водный транспорт.

Нефтехранилище – резервуар или система резервуаров для хранения нефти или продуктов ее переработки.

Нивелир – геодезический инструмент, используемый для геометрического нивелирования, снабженный зрительной трубой, вращающейся в горизонтальной плоскости, и чувствительным уровнем.

Нивелирная сеть – геодезическая сеть, высоты пунктов которой над уровнем моря определены геометрическим нивелированием.

Нивелирный репер – геодезический знак, закрепляющий пункт нивелирной сети. Примечание: в собственном названии репера может быть отражено место закладки (например, фунтовый репер) и особенности закладки (например, фундаментальный репер).

Нивелирование – определение превышений (разности высот) точек земной поверхности относительно некоторой избранной точки или уровня моря.

Нижние слои (слой) аэродромных покрытий –

искусственное основание, обеспечивающее совместно с покрытием передачу нагрузок на грунтовое основание, которое, помимо несущей функции, может выполнять также дренирующие, противозаиливающие, термоизолирующие, противопучинные, гидроизолирующие и другие функции.

Низ дорожной одежды – уровень последнего по глубине конструктивного слоя одежды, учитываемого при расчете на прочность.

Новое строительство – возведение комплекса объектов основного, подсобного и обслуживающего назначения вновь создаваемых предприятий, зданий и сооружений, а также филиалов и отдельных производств, которые после ввода в эксплуатацию будут находиться на самостоятельном балансе.

Номенклатура материальных ресурсов –

упорядоченный перечень наименований сырья и материалов.

Номенклатура мобильных (инвентарных) зданий и сооружений – перечень разновидностей мобильных (инвентарных) зданий и сооружений, систематизированный по функциональному назначению с указанием основного показателя.

Номинальная скорость эскалатора – скорость движения лестничного полотна при работе без нагрузки в установившемся режиме.

Номинальный объем резервуара — условная округленная величина объема, принятая для идентификации требований норм для резервуаров различных конструкций при расчетах номенклатуры объемов резервуаров общей вместимости, а также для определения установок и средств пожаротушения.

СНиП РК 1.01-32-2005

Мұнай құбыры – мұнай және мұнай өнімдерін игеру және өндіру аудандарынан оларды тұтыну бекеттеріне немесе теміржол не су көлігіне тиеу жерлеріне дейін тасымалдауға арналған имараттар кешені.

Мұнай сақтау қоймасы – мұнайды немесе оны өңдеу өнімдерін сақтауға арналған резервуар немесе резервуарлар жүйесі.

Нивелир – көлденең жазықтықта айналатын көру дүрбісімен және сезімтал деңгейімен жабдықталған, геометриялық нивелирлеу үшін пайдаланылатын геодезиялық аспап.

Нивелирлік желі – геодезиялық желі, оның пунктерінің теңіз деңгейіне қатысты биіктіктері геометриялық нивелирлеумен анықталған.

Нивелирлік репер – нивелирлік желі пунктін бекітетін геодезиялық белгі. Ескерту: репердің өзіндік атауында орнатылатын орын (мысалы, фунттық репер) және орнату ерекшеліктері (мысалы, іргетасты репер) бейнеленуі мүмкін.

Нивелирлеу – бірқатар таңдалған нүктелерге немесе теңіз деңгейіне қатысты жер беті нүктелерінің биік айырымдарын (биіктік айырмасын) анықтау.

Аэродром жабындарының төменгі қабаттары

(қабаты) – жабынмен бірге салмақты топырақ негізіне берілуін қамтамасыз ететін жасанды негіз, олар көтергіш қызметпен қатар, құрғату, лайлануға қарсы, термиялық оқшаулау, ісінуге

қарсы, гидрооқ шаулау және басқа да қызметтерді атқара алады.

Жол төсемесінің төменгі бөлігі – беріктікті есептеу кезінде есепке алынатын төсеменің құралымдық соңғы қабатының тереңдігі бойынша деңгейі.

Жаңа құрылыс – пайдалануға берілгеннен кейін дербес баланста болатын, жаңадан салынатын кәсіпорындардың, ғимараттар мен имараттардың, сондай-ақ филиалдар мен жекелеген өндірістердің негізгі, қосалқы және қызмет көрсету мақсатындағы нысандар кешенін салу.

Материалдық ресурстар атаужүйесі –

шикізаттар мен материалдар атауының реттелген тізімі.

Жеделәрекетті (жабдықты) ғимараттар мен имараттардың атаужүйесі – негізгі көрсеткіші көрсетіле отырып, қызмет мақсаты бойынша жүйеленген түрлі жеделәрекетті (жабдықты) ғимараттар мен имараттардың тізімі.

Эскалатордың номинальды жылдамдығы –

баспалдақ тақтасының қалыптасқан режимде жүктемесіз жұмысы кезіндегі қозғалыс жылдамдығы.

Резервуардың номинальды көлемi –

резервуарлар көлемі атаужүйесінің, жалпы сыйымдылығын есептеу кезінде резервуарлардың түрлі құралымдары үшін норма талаптарын сәйкестендіру, сондай-ақ өрт сөндіру қондырғылары мен құралдарын анықтау үшін шартты дөңгелектелген көлем

Норма – положение, устанавливающее количественные или качественные критерии, которые должны быть удовлетворены. Примечания: 1) в документах ИСО приведенное определение соответствует английскому термину

"Requirement" (требование); 2) для норм,

характеризующих расчетную потребность в натуральной или стоимостной форме, выраженную в абсолютных или относительных показателях, применяют также термин «норматив».

Норма расхода материальных ресурсов –

количество материальных ресурсов, необходимое для производства единицы продукции (работ).

Нормальная эксплуатация – эксплуатация,

осуществляемая (без ограничений) в соответствии с предусмотренными в нормах или заданиях на проектирование технологическими или бытовыми условиями.

Нормальный подпорный уровень воды (нпу) –

наивысший проектный подпорный уровень верхнего бьефа, который может поддерживаться в нормальных условиях эксплуатации гидротехнических сооружений.

Нормальный режим электроснабжения – режим работы систем электроснабжения без использования резервов, обеспечивающий питание контактной сети при расчетных размерах движения в часы максимума и для условий наибольшего сопротивления движению подвижного состава при требуемых технических и наивысших экономических показателях транспортной системы.

Нормативная документация (нормативный документ) – документация, устанавливающая комплекс норм, правил, положений, требований, обязательных при проектировании, инженерных изысканиях и строительстве, реконструкции, капитальном ремонте зданий и сооружений, расширении и техническом перевооружении предприятий, а также при изготовлении строительных конструкций, изделий и материалов.

Нормативно-технический документ – документ, в

котором зафиксированы требования, обязательные для исполнения в определенных областях деятельности, при производстве определенных работ и т.д.

Нормативные нагрузки – наибольшие нагрузки,

отвечающие нормальным условиям эксплуатации зданий и сооружений; используются при расчете конструкций по предельным состояниям.

Нормативный документ – документ,

устанавливающий правила, общие принципы или характеристики, касающиеся определенных видов деятельности или их результатов и доступный широкому кругу потребителей. Примечания: 1) термин «нормативный документ» в системе нормативных документов в строительстве охватывает такие понятия, как строительные нормы и правила, свод правил, территориальные строительные нормы, стандарт; 2) деятельность,

СНиП РК 1.01-32-2005

шамасы.

Норма – орындалуы тиiс сандық және сапалық өлшемдерді белгілейтін ереже. Ескертулер: 1) ИСО құжаттарында келтірілген анықтама ағылшын тіліндегі «Reguirement» (талап) терминіне сәйкес келеді; 2) абсолюттік немесе салыстырмалы көрсеткіштерде көрсетілген табиғи немесе құны көрсетiлген нысандағы есептік қажеттілікті сипаттайтын нормалар үшін «норматив» термині қолданылады.

Материалдық ресурс шығыстарының нормасы -

өнім (жұмыс) бірлігін өндіруге қажетті материалдық ресурстар мөлшері.

Қалыпты пайдалану – жобалау нормаларында немесе тапсырмаларында көзделген технологиялық немесе тұрмыстық талаптарға сәйкес жүзеге асырылатын (шектеусіз) пайдалану.

Судың қалыпты арын деңгейі (қад) –

гидротехникалық имараттарды қалыпты пайдалану жағдайында сақталатын жоғарғы бьефтің ең жоғары жобалық арын деңгейі.

Электрмен жабдықтаудың қалыпты режимі –

көлік жүйесінің талап етілетін техникалық және ең жоғары экономикалық көрсеткіштері кезінде жылжымалы құрамның қозғалысына барынша үлкен кедергі туғызатын және максимум сағаттарында қозғалыстың есептік өлшемдері кезінде түйіспе желіні қоректендіруді қамтамасыз ететін, электрмен жабдықтау жүйесінің резервтерді пайдаланбайтын жұмыс режимі.

Нормативтік құжаттама (нормативтік құжат) -

ғимараттар мен имараттарды жобалау, инженерлік ізденістер және оларды салу, жаңарту, күрделі жөндеу, кәсіпорындарды кеңейту және техникалық қайта жарақтандыру кезінде, сондай-ақ құрылыс құралымдарын, бұйымдары мен материалдарын дайындау кезінде міндетті болып табылатын нормалардың, ережелердің, қағидалардың, талаптардың жиынтығын белгілейтін құжат.

Нормативтік-техникалық құжат – қызметтің белгілі бір салаларында, белгілі бір жұмыс түрлерін орындау кезінде және т.т. міндетті түрде орындалуы тиіс талаптар бекітілген құжат.

Нормативтік жүктеме – ғимараттар мен имараттарды пайдаланудың қалыпты жағдайларына сәйкес келетін ең үлкен жүктемелер; құралымдарды шекті күйі бойынша есептеу кезінде пайдаланылады.

Нормативтік құжат – белгілі бір қызмет түрлеріне қатысты тәртіптерді, жалпы принциптерді немесе сипаттамаларды белгілейтін және тұтынушылардың кең ауқымына арналған құжат. Ескерту: 1) құрылыстағы нормативтік құжаттар жүйесінде «нормативтік құжат» термині құрылыс нормалары мен ережелері, ережелер жиынтығы, аумақтық құрылыс нормалары, стандарт сияқты ұғымдарды қамтиды; 2)

проявляющаяся при разработке, опубликовании и применении нормативных документов системы, обозначается термином «нормирование и стандартизация».

Нормативы материальных ресурсов –

поэлементные составляющие норм расхода сырья и материалов.

Нормирование и стандартизация – деятельность,

проявляющаяся при разработке, опубликовании и применении нормативных документов.

Нормируемая плотность бетона – значение плотности бетона, заданное в нормативнотехнической и проектной документации.

Нормируемая прочность бетона – заданное в нормативно-технической или проектной документации значение прочности (в проектном и промежуточном возрасте, отпускная, передаточная).

Нормируемая прочность раствора – прочность затвердевшего строительного раствора, заданная в государственных стандартах или нормативнотехнической документации, утвержденной в установленном порядке (проектная марка).

Нормы дополнительных затрат при производстве строительно-монтажных работ в зимнее время –

сметные нормы, учитывающие дополнительные затраты, необходимые при производстве строительно-монтажных работ в зимнее время, в том числе: доплаты к заработной плате рабочих; расходы на благоустройство рабочих мест; затраты, вызываемые изменением технологии производства работ в зимнее время (устройство, разборка и отопление тепляков, исключая тепляки для коксовых печей), выдерживание бетонных и железобетонных конструкций в необходимых температурно-влажностных условиях, применение специальных добавок к растворам и бетонам и др. Нормы, установленные по видам строительства, предназначенные для составления смет и круглогодичных расчетов за выполненные работы между заказчиками и генподрядными строительными организациями и нормы по конструкциям и видам работ для расчетов, как правило, за выполненные работы между генподрядными и субподрядными строительными организациями.

Нормы производственные – нормы,

устанавливающие величину затрат труда и материальных ресурсов на производство единицы объема работ (единицы продукции).

Нормы технологического проектирования –

нормативные документы по проектированию технологических процессов промышленных предприятий и сооружений, утверждаемые в установленном порядке министерствами и ведомствами.

НРБ-99 (СП 2.6.1.758-99) – нормы радиационной безопасности Республики Казахстан (введенные на территории РК с

СНиП РК 1.01-32-2005

жүйенің нормативтік құжаттарды дайындау, жариялау және қолдану кезіндегі қызметі «нормалау және стандарттау» терминімен белгіленеді.

Материалдық ресурс нормативтері –

шикізаттар мен материалдар шығысы нормаларының элементтер бойынша құрастырушылары.

Нормалау және стандарттау - нормативтік құжаттарды дайындау, жариялау және қолдану кезіндегі қызмет.

Бетонның нормаланған тығыздығы -

нормативтік-техникалық және жобалық құжаттамада берілген бетон тығыздығының мәні.

Бетонның нормаланған беріктігі - нормативтік-

техникалық және жобалық құжаттамада берілген бетон беріктігінің (жобалық және аралық жастағы, босатылатын, берілетін) мәні.

Ерітіндінің нормаланған беріктігі – белгіленген тәртіппен бекітілген (жобалық марка) нормативтік-техникалық құжаттамада немесе мемлекеттік стандарттарда берілген қатайған құрылыс ерітіндісінің беріктігі.

Қысқы уақытта құрылыс-жинақтау жұмыстарын жүргізу кезіндегі қосымша шығын нормалары – қысқы уақытта құрылысжинақтау жұмыстарын жүргізуге қажетті қосымша шығындарды есепке алатын сметалық нормалар, оның ішінде: жұмысшылардың еңбекақысына қосымша төлемдер; жұмыс орындарын жақсарту шығындары; қысқы уақытта жұмысты жүргізу технологиясының өзгеруіне байланысты туындайтын шығындар (орнату, кокс пештеріне арналған жылытқыштарды қоспағанда, жылытқыштарды бөлшектеу және жылыту); бетон және темірбетон құралымдарды қажетті температураылғалдылық шарттарына сәйкес сақтау, ерітінділерге, бетонға арнайы қоспаларды қолдану және т.б. Құрылыс түрлері бойынша белгіленген, тапсырыс берушілер және бас мердігерлік құрылыс ұйымдары арасында орындалған жұмыстар үшін сметалар мен жылдық есептерді құруға арналған нормалар және бас мердігерлік пен қосалқы мердігерлік құрылыс ұйымдары арасында орындалған жұмыс түрлері бойынша есеп айырысу үшін құралымдар және жұмыс түрлері бойынша нормалар.

Өндірістік нормалар – жұмыс көлемі бірлігіне (өнім бірлігіне) жұмсалатын еңбек және материалдық ресурстар шығынының шамасын белгілейтін нормалар.

Технологиялық жобалау нормалары –

министрліктер мен ведомстволар белгіленген тәртіппен бекітетін, өндірістік кәсіпорындар мен имараттардың технологиялық процестерін жобалау жөніндегі нормативтік құжаттар.

РҚН-99 (ЕЖ 2.6.1.758-99) – Қазақстан Республикасының радиациялық қауіпсіздік нормалары (ҚР аумағында Бас мемлекеттік

01.01.2000 г. Постановлением Главного государственного санитарного врача РК №10 от

09.12.1999 г.).

Нулевой защитный проводник – проводник,

соединяющий зануляемые части с глухозаземленной нейтральной точкой обмотки источника тока или ее эквивалентом.

Обвалы – обрушение (падение) масс горных пород (в виде крупных глыб и обломков) в результате отрыва от коренного массива.

Обводнение - комплекс мероприятий, включающий строительство гидротехнических сооружений в местностях, где нет водных источников или их дебит недостаточен для обеспечения водой данного района, либо они содержат непригодную для использования воду.

Обделка подземного сооружения - строительная конструкция, возводимая в тоннелях, складах, гаражах и т.д. и образующая их внутреннюю поверхность. Обделку подземного сооружения устраивают для защиты подземных сооружений от обрушений, чрезмерных смещений окружающих пород, проникновения подземных вод.

Обезвреживание сточных вод - очистка сточных вод от содержащихся в них вредных веществ до степени, позволяющей сбрасывать их в водоём или использовать повторно для производственных нужд.

Обеззараживание - уменьшение до предельно допустимых норм загрязнения и заражения территории, объектов, воды, продовольствия, пищевого сырья и кормов радиоактивными и опасными химическими веществами путём дезактивации, дегазации и демеркуризации, а также опасными биологическими веществами путём дезинфекции и детоксикации.

Обеззараживание воды - уменьшение количества болезнетворных организмов в воде до пределов, установленных санитарно-гигиеническими требованиями.

Обеззараживание природных и сточных вод -

уничтожение в воде болезнетворных бактерий и вирусов.

Обеспечение безопасности в чрезвычайных ситуациях – принятие и соблюдение правовых норм, выполнение экологозащитных, отраслевых или ведомственных требований и правил, а также проведение комплекса организационных, экономических эколого-защитных, санитарногигиенических, санитарно-эпидемиологических и специальных мероприятий, направленных на обеспечение защиты населения, объектов народного хозяйства и иного назначения, окружающей природной среды от опасностей в чрезвычайных ситуациях.

Обеспечение безопасности населения в чрезвычайных ситуациях – соблюдение правовых норм, выполнение эколого-защитных, отраслевых или ведомственных требований и правил, а также проведение комплекса правовых, организационных, экологозащитных, санитарно-

СНиП РК 1.01-32-2005

санитарлық дәрігердің 09.12.1999 ж. №10 қаулысымен 01.01.2000 ж. бастап енгізілген).

Нөлдік қорғаныштық өткізгіш – ток көздері орамаларының немесе оның эквиваленттерінің тұтастай тұйықталған бейтарап нүктесі мен нөлге айналатын бөліктерін қосатын өткізгіш. Опырылымдар - тау жыныстары жиынтығының (ірі тастар және сынықтар түріндегі) негізгі массивтерден бөлінуі нәтижесінде опырылуы (құлауы).

Суландыру - су көздері жоқ не суы қолдануға келмейтін немесе берілген ауданда сумен қамтамасыз ету дебиті жеткіліксіз жерлерде гидротехникалық имараттар салу енетін шаралар кешені.

Жерасты имараттарының қаптауы -

қоймаларда, тоннельдерде, гараждарда т.б. ішкі беттерін құрайтын құрылыс құралымы. Жерасты құрылыстары қаптауын жерасты имараттарын қираудан, қоршаған тау жыныстарының шектен тыс жылжуынан, жер асты суының басып қалуынан қорғау үшін жасайды.

Ағынды суларды залалсыздандыру – ақаба сулардың құрамындағы зиянды заттарды суатқа жіберетіндей немесе өндірістік қажеттерге қайталай қолдану дәрежесіне жеткізетіндей етіп тазалау.

Зарарсыздандыру – радиоактивті және қауіпті химиялық заттарды дезактивация, газсыздандыру, демеркурлендіру, сондай-ақ қауіпті биологиялық заттарды дезинфекциялау, детоксикациялау жолымен аумақты, нысандарды, суды, азық-түлікті, азық шикізаты мен жемдерді уланудан және ластанудан белгіленген норма шегіне дейін азайту.

Суды зарарсыздандыру - судағы ауру тудыратын бактериялар мөлшерін санитарлықгигиеналық талаптар белгілеген шекке дейін азайту.

Табиғи және ақаба суларды зарарсыздандыру

– судағы ауру тудыратын бактериялар мен вирустарды жою.

Төтенше жағдайларда қауіпсіздікті қамтамасыз ету – құқықтық нормаларды қабылдау және сақтау, экологиялық қорғау, салалық немесе ведомстволық талаптар мен ережелерді орындау, сондай-ақ төтенше жағдайлардағы қауіп-қатерден қоршаған табиғи ортаны, халық шаруашылығы және басқа да бағытттағы нысандарды, халықты қорғаумен қамтамасыз етуге бағытталған ұйымдастыру, экономикалық, экологиялық қорғау, санитарлық-гигиеналық, санитарлықэпидемиологиялық және арнайы шаралар кешенін өткізу.

Төтенше жағдайларда халықтың қауіпсіздігін қамтамасыз ету – құқықтық нормаларды сақтау, экологиялық қорғау, салалық және ведомстволық талаптар мен ережелерді орындау, сондай-ақ төтенше жағдайлар пайда болу кезінде адамдардың денсаулығы мен