sniprk1.01-32-2005r

Пленкообразующие вещества,

пленкообразователи – синтетические или природные вещества (обычно полимеры или олигомеры), способные при нанесении тонким слоем из раствора, суспензии или расплава на металлической, деревянной или другой поверхности высыхать с образованием твердых и прочных пленок, обладающих высокой адгезией к подложке.

Пленочное защитное покрытие – защитное покрытие из пленочных листовых или рулонных материалов.

Пленочное стекло – гибкое тонкое (толщ. от 10 до 200 мкм) листовое стекло.

Плинтус балюстрады – элемент балюстрады,

расположенный над фартуком, к которому крепятся щиты балюстрады.

Плита – горизонтальный плоскостный элемент (ширина сечения которого преобладает над его высотой или толщиной), применяемый в строительстве зданий и сооружений различного назначения и выполняющий несущие, ограждающие или совмещенные (несущие и ограждающие), теплотехнические, звукоизоляционные и тому подобные функции.

Плитка коврово-мозаичная – плитка мозаичная из неокрашенного или цветного глушенного стекла, поставляемая наклеенной на бумагу или россыпью, предназначенная для облицовки стен.

Плитка стеклянная облицовочная - плитка из неокрашенного или цветного глушеного стекла определенной формы и размера, предназначенная для облицовки стен.

Плоская система в строительной механике –

система конструкций, в которой оси симметрии всех элементов лежат в одной плоскости с действующими внешними силами.

Плоский асбестоцементный калиброванный лист

–лист, калиброванный по длине и ширине путем дополнительной обработки в затвердевшем состоянии.

Плоский асбестоцементный лист – плоское монолитное прямоугольное изделие, толщина которого, как правило, составляет от 4 до 25 mm.

Плоский асбестоцементный некалиброванный лист – лист, разрезанный в незатвердевшем состоянии.

Плоский асбестоцементный непрессованный лист

–лист, не подвергшийся дополнительному уплотнению давлением после снятия с форматного барабана.

Плоский асбестоцементный прессованный лист –

лист, изготовленный с применением дополнительного уплотнения полуфабриката давлением после снятия с форматного барабана.

Плотина – гидротехническое сооружение, перегораживающее реку (или др. водоток) для подъема уровня воды перед ним, сосредоточения напора в месте расположения ГЭС или создания водохранилища.

СНиП РК 1.01-32-2005

материалдар.

Үлдір құраушы заттар, үлдір құраушылар – төс етегіне жоғары жабысуға ие болушы, металдық, ағаш немесе басқа да беттері бар қатты және берік қабыршақты құрғатуды жасай отырып, ерітінді, жүзгіндер немесе балқытудың жұқа қабаттарын жасауға қабілетті синтетикалық немесе табиғи заттар (әдетте полимерлер немесе олигомерлер).

Үлдірлі қорғаныш жабыны – үлдірлі табақшалы немесе орамалы материалдардан жасалатын қорғаныш жабыны.

Үлдір шыны – иілгіш жұқа (қалыңдығы 10нан 200 мкм-ге дейінгі) табақшалы шыны.

Тізбек қоршау ернеулігі – тізбек қоршау қалқандары бекітілетін, алжапқыш үстіне орналасқан тізбек қоршау элементі.

Тақта – әр түрлі мақсаттардағы ғимараттар мен имараттар құрылысында қолданылып көтергіш, қоршаушы және біріктірілген (көтергіш және қоршаушы), теплотехникалық, дыбыс өткізбейтін және басқа да міндеттерді орындайтын (қимасының ені биіктігі немесе қалыңдығынан артығырақ болатын) горизонталь жазықтықтағы элемент.

Өрнек-нақышты тақташа – қабырғалар қаптамаларына арналған қағазға желімденіп немесе бос салынып жеткізілетін сырланбаған немесе түрлі-түсті бітеу шыныдан жасалынған нақышты тақташа.

Қаптағыш шынылы тақташа –

қабырғалардың қаптамаларына арналған белгілі бір түрдегі және көлемдегі сырланбаған немесе түрлітүсті өшірілген шыныдан жасалынған нақышты тақташа.

Құрылыс механикасындағы жазықты жүйе –

әрекет ететін сыртқы күштермен барлық элементтер симметриясының осьтері бір жазықтықта жатқан құралымдар жүйесі.

Жазық асбестоцементті іріктелген табақша –

қатты күйде қосымша өңдеу жолымен ұзындығы мен ені бойынша іріктелген табақша.

Жазық асбестоцементті табақша – жазық біртұтас тік бұрышты бұйым, әдетте қалыңдығы 4-тен 25 mm-ге дейін болады.

Жазық асбестоцементті іріктелмеген табақша

– қатаймаған күйде кесілген табақша.

Жазық асбестоцементті нығыздал-маған табақша – форматты барабаннан алғаннан кейін қысымның қосымша тығыздауына жатқызылмаған табақша.

Жазық асбестоцементті нығыздал-ған табақша

– форматты барабаннан алғаннан кейін жартылай дайын өнімнің қысымымен қосымша тығыздауды қолдана отырып дайындалған табақша.

Бөгет – ГЭС немесе су қоймасы орналасқан жердегі қысымның шоғырлануын, олардың алдындағы су деңгейін көтеру үшін өзенді (немесе басқа су ағындарын) тосқауылдайтын гидротехникалық имарат.

Плотничные работы – строительные работы по изготовлению и установке деревянных конструкций и деталей, характеризующиеся менее тщательной (в отличие от столярных работ) обработкой изделий из дерева.

Плотность – величина, равная отношению массы вещества к занимаемому им объему, выражается в килограммах на кубический метр.

Плотность истинная – отношение массы к объему тела или вещества без учета имеющихся в них пустот и пор.

Плотность насыпная – отношение массы зернистых материалов, материалов в виде порошка ко всему занимаемому ими объему, включая и пространство между частицами.

Плотность относительная – отношение плотности тела или вещества к плотности стандартного вещества при определенных физических условиях.

Площадка - одноярусное сооружение (без стен), размещенное в здании или вне его, опирающееся на самостоятельные опоры, конструкции здания и предназначенное для установки, обслуживания или ремонта оборудования.

Площадка для автоцистерны (АЦ) —

технологическая площадка, предназначенная для установки АЦ при сливоналивных операциях на АЗС.

Площадка строительная – земельный участок,

отведенный в установленном порядке, для постоянного размещения объектов строительства, а также складирования материалов и конструкций, размещения машин, временных зданий и сооружений на период строительства.

Площадь окон So — суммарная площадь световых проемов (в свету), находящихся в наружных стенах освещаемого помещения, м2.

Площадь фонарей Sф — суммарная площадь световых проемов (в свету) всех фонарей, находящихся в покрытии над освещаемым помещением или пролетом, м2.

Плывун – рыхлые водонасыщенные отложения, способные под давлением вышележащих толщ и др. механических воздействий переходить в текучее состояние, а при замерзании – вспучиваться.

Пляж намыва – поверхность грунта, по которой в процессе намыва земляного сооружения стекает пульпа или осветленная вода.

Пневматические строительные конструкции –

мягкие оболочки, во внутренний замкнутый объем которых воздухонагнетательными машинами (вентиляторами, компрессорами и т.п.) при установке подается атмосферный воздух, чем достигается их устойчивость (несущая способность) и противодействие внешним нагрузкам.

Поверхностная огнезащита – огнезащита путем специальной обработки поверхности изделия, материала, конструкции.

СНиП РК 1.01-32-2005

Ағаш ұсталық жұмыстар – ағаштан жасалынатын бұйымдарды төмендеу өңделуін (ағаш шеберінің жұмыстарымен салыстырғанда) сипаттайтын ағаш құралымдары мен бөлшектерін дайындау және орнату жөніндегі құрылыс жұмыстары.

Тығыздық – зат салмағы көлемінің қатынасына тең шама, килограмның текше метрге келтірілуімен көрсетіледі.

Шын тығыздық – дененің қуыстары мен кеуектерін ескермегендегі салмағының көлеміне қатынасы.

Үйінді тығыздығы – түйіршік, ұнтақ түріндегі материалдардың салмағының бөлшектер арасындағы кеңістіктерді ескергендегі жалпы көлеміне қатынасы.

Салыстырмалы тығыздық – белгілі бір

физикалық шарттарда дененің немесе заттың тығыздығының стандарт заттың тығыздығына қатынасы.

Алаңша – жабдықтарды орналастыруға,қызмет етуге немесе жөндеуге арналған, жеке тіректерге,ғимарат құралымдарына ғимаратта немесе одан тысқары орналасқан бiр қабатты имарат (қабырғасыз).

Автоцистерна үшiн алаң (АЦ) – АЖС-нда ағызу-құю операциялары кезiнде АЦ қондырғыларына арналған технологиялық алаң.

Құрылыс алаңы – құрылыс кезеңінде құрылыс нысандарын тұрақты орналастыруға, сондайақ материалдар мен құралымдарды жинау, машиналарды, уақытша ғимараттар мен имараттарды орналастыруға арналған белгіленген тәртіпте бөлінген жер телімі.

Терезелер ауданы Sт – жарықтандырылған бөлмелердің сыртқы қабырғаларында орналасқан жарық саңылауларының (жарықта) жиынтық ауданы, м2.

Фонарь ауданы Sф – бөлмелер немесе аралықтармен жарықтан-дырылған жабында орналасқан барлық фонарлардың жарық саңылауларының (жарыққа) жиынтық ауданы, м2.

Қорыс – жоғары жатқан қабаттардың қысымынан және басқа механикалық әсерлерден ағымдағы жағдайға өтетін, ал мұздаған кезде – ісінетін сумен қаныққан борпылдақ шөгінді.

Шаю жағажайы – жер имараттарын шаю процесінде лай немесе мөлдір су ағатын топырақ беті.

Пневматикалық құрылыс құралымдары –

орнатқан кезде ауа айдағыш машиналармен (желдет-кіштермен, компрессорлармен және т.б.) ішкі тұйық көлемінде атмосфералық ауа берілетін, олардың сыртқы жүктемелерге тұрақтылығы (көтергіш қабілеті) және қарсы әрекеті жеткізілетін жұмсақ қабыршақ.

Өрттен беттік қорғаушы – бұйымдардың,

материалдардың, құралымдардың бетін арнайы өңдеу жолымен өрттен қорғау.

Поверхностные явления – совокупность явлений,

обусловленных тем, что силы взаимодействия между частицами, составляющими тело, не скомпенсированы на его поверхности.

Поворотно-откидное устройство – изделие,

служащее для открывания и закрывания окон вокруг вертикальной и горизонтальной оси вращения.

Повреждение – 1) одно из понятий надежности; событие, заключающееся в нарушении исправности изделия; 2) событие, заключающееся в нарушении исправного состояния объекта при сохранении работоспособного состояния.

Повреждение элемента здания – неисправность элемента здания или его составных частей, вызванная внешним воздействием (событием).

Поглощение звука – ослабление интенсивности звука при прохождении его через какую–либо среду вследствие преобразования энергии звуковой волны в другие виды энергии, направленные в теплоту.

Поглощение света – уменьшение интенсивности световой волны при ее распространении в среде вследствие взаимодействия с частицами среды.

Пограничный слой в гидромеханике – тонкий слой жидкости или газа, образующийся при обтекании ими твердого тела.

Погрешность измерения – характеристика результата измерения, представляющая собой отклонение найденного значения величины от ее истинного значения.

Погрузчик – машина периодического или непрерывного действия для погрузки, выгрузки, штабелирования, транспортирования грузов на небольшие расстояния.

Подвесная дорога – подъемно-транспортное сооружение с подвесным канатным или монорельсовым путем, расположенное на опорах выше уровня земли.

Подвесная канатная дорога – дорога,

использующая транспортные средства (вагонетки), подвешенные к канату, расположенному на опорах выше уровня поверхности земли.

Подвесная канатная дорога с кольцевым движением – подвесная канатная дорога, имеющая две ветви несущих канатов, предназначенных для движения транспортных средств раздельно в грузовом и порожнем направлениях.

Подвесная канатная дорога с маятниковым движением – подвесная канатная дорога с одной ветвью несущего каната, предназначенная для движения транспортных средств как в грузовом, так и в порожнем направлениях.

Подвесной канатный транспорт – вид промышленного транспорта, использующий транспортные средства (вагонетки), подвешенные к канату.

Подводное бетонирование – способ производства бетонных работ при возведении и ремонте подводных частей гидротехнических сооружений,

СНиП РК 1.01-32-2005

Беткі құбылыстар – бетінде орны толтырылмаған дене құрайтын бөлшектер арасындағы өзара әрекет жасайтын күштермен байланыстырылған құбылыстар жиынтығы.

Айналмалы-қайырмалы құрылғы – тік және көлденең осьінің айналасындағы терезелерді ашу және жабу үшін қызмет жасайтын бұйым.

Зақымдалу – 1) сенімділік ұғымдарының бірі; бұйым дұрыстығының бұзылуын білдіретін жағдай; 2) нысанның жұмыс қабілеттілігі күйін сақтай отырып, жарамды күйінің бұзылуын білдіретін жағдай.

Ғимарат элементiнiң зақымдалуы – сыртқы әсерлер (жағдайлар) салдарынан болған ғимарат элементiнiң немесе оның құрама бөлiктерiнiң ақауы.

Дыбыс сіңіру – жылытуға бағытталған басқа энергия көздеріндегі дыбыс толқындары қуаттарының пайда болу салдарынан оның кез келген орта арқылы өту кезіндегі дыбыс қарқындылығының әлсіреуі.

Жарықты сіңіру – орта бөліктерімен өзара әрекет ету салдарынан ортадағы жарық толқындарының тарату кезінде оның қарқындылығының азаюы.

Гидромеханикадағы шекаралық қабат –

қатты денені сұйықтық немесе газ айнала аққан кезде олардан пайда болатын жұқа қабат.

Өлшеу қателігі – оның нақты мәнінен табылған мән шамасының өзіндік ауытқуын көрсететін өлшеу нәтижесінің сипаттамасы.

Жүк тиегіш – жүктерді тиеу, түсіру, қабаттауға, үлкен емес қашықтыққа тасымалдауға арналған мерзімді немесе үздіксіз жұмыс істейтін машина.

Аспалы жол – жердің жоғары деңгейіндегі тіректерде орналасқан аспалы арқанды немесе біртұтас рельсті жолмен көтеру-тасымалдау имараты.

Аспалы арқанды жол – жердің жоғары деңгейіндегі тіректерде орналасқан арқанға ілініп қойылған көлік құралдарын (вагоншаларды) пайдаланатын жол.

Айналмалы жүрісті аспалы арқанды жол – жүк және бос бағытта көлік құралдарының жеке қозғалысына арналған көтергіш арқандардың екі тармағы бар аспалы арқанды жол.

Маятникті жүрісті аспалы арқанды жол – жүк немесе бос бағыттарда көлік құралдарының қозғалысына арналған көтермелі арқанның бір тармағымен жүретін аспалы арқанды жол.

Аспалы арқанды көлік – арқанға ілінген көлік құралдарын (вагоншалар) пайдаланатын өнеркәсіптік көлік түрі.

Суасты бетондау – гидротехникалық имараттардың су асты бөліктерін, көпірлер мен басқа біршама тереңдікте тіреулерін салу

опор мостов и др. на значительной глубине.

Подводно-технические работы – строительно-

монтажные работы, выполняемые под водой при возведении гидротехнических сооружений, обслуживании морских нефтепромыслов, прокладке трубопроводов и т.д.

Подготовка к чрезвычайным ситуациям

(подготовка к ЧС) – комплекс заблаговременно проводимых мероприятий по созданию на определенной территории или на потенциально опасном объекте условий для защиты населения и материальных ценностей от поражающих факторов и воздействий источников чрезвычайной ситуации, а также для обеспечения эффективных действий органов управления, сил и средств ЧС по ликвидации чрезвычайных ситуаций.

Подготовка объекта народного хозяйства к работе в чрезвычайных ситуациях (подготовка объекта к ЧС) – комплекс заблаговременно проводимых экономических, организационных, инженернотехнических, технологических и специальных мероприятий ЧС, осуществляемых на объекте народного хозяйства с целью обеспечения его работы с учетом риска возникновения источников чрезвычайной ситуации, создания условий для предотвращения аварий или катастроф, противостояния поражающим факторам и воздействиям источников чрезвычайной ситуации, предотвращения или уменьшения угрозы жизни и здоровью персонала, проживающего вблизи населения, а также оперативного проведения неотложных работ в зоне чрезвычайной ситуации.

Подготовка руководящего состава ЧС - комплекс организационных и учебно-методических мероприятий по совершенствованию теоретических знаний и практических навыков руководящего состава органов руководства и повседневного управления и сил ЧС в организации и проведении мероприятий по предупреждению и ликвидации чрезвычайных ситуаций.

Подготовка сил ЧС – комплекс учебных и организационных мероприятий по совершенствованию теоретических знаний и практических навыков личного состава сил ЧС по предотвращению чрезвычайных ситуаций, ведению разведки и эффективному выполнению неотложных работ в зонах чрезвычайной ситуации.

Подготовка территории инженерная – комплекс работ и мероприятий по освоению территорий для целесообразного строительного использования.

Подготовка территории к функционированию в чрезвычайных ситуациях (подготовка территории к ЧС) – комплекс заблаговременно проводимых экономических, организационных, инженернотехнических и специальных мероприятий, заблаговременно проводимых на территории субъектов Республики Казахстан с целью обеспечения безопасности населения, объектов

СНиП РК 1.01-32-2005

және жөндеу кезіндегі бетондық жұмыстарды өндіру тәсілі.

Суасты-техникалық жұмыстар –

гидротехникалық имараттарды салу, теңіз мұнай өнімдерінің өндірістерін күту, құбырларды салу және т.б. су астында орындалатын құрылыс-жинақтау жұмыстары.

Төтенше жағдайларға дайындық (ТЖ дайындық) - белгілі бір аумаққа немесе әлеуетті қауіпті нысанда туындаған факторлардан және төтенше жағдайлар көздерінің әсерінен тұрғындарды және материалдық құндылықтарды қорғау, сондайақ басқару органдарының тиімді іс-әрекетін, төтенше жағдайларды жою жөніндегі ТЖ күштері мен қаражаттарын қамтамасыз ету үшін жағдайлар жасау жөніндегі алдын ала өткізілетін іс-шаралар кешені.

Халық шаруашылығы нысанын төтенше жағдайларға дайындау (нысанды ТЖ-ға дайындау) – төтенше жағдай көзінің пайда болу қаупін ескеріп, оның жұмысын қамтамасыз ету, апаттарды немесе зілзаланы болдырмау үшін жағдайлар жасау, пайда болған факторларға және төтенше жағдай көздерінің әсер етуіне қарсы тұру, қызметкердің, жақын тұратын тұрғындардың өмірі мен денсаулығына келтірілетін қауіптің алдын алу немесе азайту, сондай-ақ төтенше жағдайлар аймағындағы кезек күттірмейтін жұмыстарды шұғыл өткізу мақсатында халық шаруашылығы нысандарында жүзеге асырылатын экономикалық, ұйымдастырушылық, инженерлік-техникалық, технологиялық және арнайы алдын ала өткізілетін ТЖ іс-шаралар кешені.

ТЖ басқару құрамын дайындау - басшылық органдарының басқару құрамының теориялық білімі мен тәжірибелік дағдыларын жетілдіру жөніндегі ұйымдастырушылық және оқуәдістемелік іс-шаралар және төтенше жағдайлардың алдын алу және жою жөніндегі іс-шараларды ұйымдастырудағы және өткізудегі ТЖ күштерінің кешені.

ТЖ күштерін дайындау – төтенше жағдай жөніндегі ТЖ күштерінің жеке құрамының теориялық білімі мен тәжірибелік дағдысын жетілдіру, төтенше жағдай аймағындағы кезек күттірмейтін жұмыстарға барлау жүргізу және тиімді орындау жөніндегі оқу және ұйымдастыру-шылық іс-шараларының кешені.

Аумақты инженерлік тұрғыдан дайындау –

құрылыс мақсатында пайдалану үшін аймақты игеруде істелетін шаралар мен жұмыстардың кешені.

Аумақты төтенше жағдайларда жұмыс істеуге дайындау (аумақты ТЖ дайындау) - төтенше

народного хозяйства и окружающей природной среды в чрезвычайных ситуациях.

Поддон – элемент формы, предназначенный для образования в процессе формирования нижней поверхности изделия.

Подземный резервуар (подземное хранение) —

резервуар, предназначенный для хранения нефтепродуктов, если наивысший уровень жидкости в резервуаре ниже не менее чем на 0,2 м нижней планировочной отметки прилегающей площадки (в пределах 3 м от стенки резервуара). Подклет – нежилой нижний этаж каменного или деревянного здания.

Подкрановая балка – металлическая или железобетонная балка, опирающаяся на колонны, с укрепленным на ней рельсом для перемещения грузоподъемного крана.

Подкрановый путь – два параллельных рельса, служащих направляющими для ходовых тележек передвижных грузоподъемных кранов.

Подмости – приспособления индивидуального изготовления или типовые инвентарные в виде жестких пространств, конструкций, используемые при производстве некоторых строительных и монтажных работ на различной высоте.

Подмостовой габарит судоходного пролета моста (подмостовой габарит) – очертание габарита судового хода, перпендикулярное его оси, в подмостовом пространстве судоходного пролета моста.

Подоконная асбестоцементная плита – плоское изделие специальной формы, предназначенное для устройства подоконников в зданиях различного назначения.

Подошва фундамента – нижняя плоскость фундамента, передающая нагрузку на основание. Подполье – предназначенное для размещения трубопроводов инженерных систем пространство между перекрытием первого или цокольного этажа и поверхностью грунта.

Подпорная стенка – конструкция, удерживающая от обрушения находящийся за ней массив грунта.

Подрабатываемая территория — территория,

подвергающаяся влиянию подземных горных разработок. Границы зоны влияния горных разработок определяются граничными углами.

Подработка объекта — выемка полезного ис-

копаемого, оказывающая влияние на объект.

Подряд бригадный – форма низового хозяйственного расчета, при котором бригаде в соответствии с договором, заключенным с администрацией, поручается выполнение работ по объекту строительства или его части и создаются условия, необходимые для выполнения работ, предусмотренных этим договором.

Подрядчик – физическое или юридическое лицо, которое выполняет работы или услуги по договору подряда и (или) государственному контракту.

Подстилающий слой — слой пола, распределяющий нагрузки на грунт.

Подступенок ступени эскалатора – деталь ступени, служащая для декоративного

СНиП РК 1.01-32-2005

ұйымдастырушылық, инженерлік-техникалық, технологиялық және арнайы іс-шаралар кешені.

Табандық – бұйымның төменгі бетін қалыптастыру процесінде құру үшін арналған пішіндеу элементі.

Жерасты резервуары (жер астында сақтау) –

егер резервуардағы сұйықтың жоғары деңгейi тиесiлi алаңның жайғасымдалған төменгi белгiсiнен кем дегенде 0,2 м-ден төмен болса (резервуар қабырғасынан 3 м шегiнде) мұнай өнiмдерiн сақтауға арналған резервуар.

Сенек – тас немесе ағаш ғимараттың тұрғылықты емес төменгі қабаты.

Кран арқалығы – ұстынға тірелген, жүк көтергіш кран жүру үшін бекітілген рельсі бар металл немесе темірбетонды арқалық.

Кран жолы – қозғалмалы жүк көтергіш кранның жылжымалы арбаларына бағыт беретін екі параллель рельс.

Төсеніш – жеке дайындалатын құрал-жабдық немесе әр түрлі биіктіктегі бірқатар құрылыс және жөндеу жұмыстарында пайдаланылатын қатты кеңістік түріндегі типтік жабдықтық құралым.

Көпірдің кеме қатынасы аралығының көпірасты габариті (көпірасты габариті) –

көпірдің кеме қатынасы аралығының көпірасты кеңістігіндегі оның осьіне перпендикуляр орналасқан кеме қатынасы габаритінің келбеті.

Терезеалды асбестоцемент тақтасы - түрлі мақсаттағы ғимараттардың терезеалды құрылғысы үшін арналған арнайы пішіндегі жазық бұйым.

Іргетас табаны – жүктемені негізге түсіретін іргетастың төменгі жазық беті.

Еденасты – бірінші немесе іргелік қабаттың жабыны мен топырақтың жоғарғы жағының арасындағы инженерлік жүйе құбырларын орналастыруға арналған кеңістік.

Тіреуіш қабырға – сыртындағы топырақ массивін опырылыстардан сақтайтын құралым.

Қазбалы аумақ – жерасты тау өңдеулерінің ықпалынан өтетін аумақ. Тау өңдеулері аймағының шекарасы шекара бұрыштарымен анықталады.

Нысан астын қазбалау – нысанға әсер ететін пайдалы қазбалардың ойындысы.

Бригадалық мердігерлік – әкімшілікпен арада жасалған шартқа сәйкес бригадаға құрылыс нысаны немесе оның бөлігі бойынша жұмыстарды орындау тапсырылады және жұмыстарды орындау үшін осы шартпен қарастырылған қажетті жағдайларды жасайтын төменгі шаруашылық есебінің түрі.

Мердігер – мердігерлік және (немесе) мемлекеттік келісімшарт бойынша жұмыстар немесе қызметтерді орындайтын жеке немесе заңды тұлға.

Төселетін қабат – топыраққа жүктемелерді бөліп тарататын еден қабаты.

Эскалатор басқышының басқышшасы – оның алдыңғы бөлігін әшекейлі безендіру үшін

Подъем перекрытий – метод возведения многоэтажных зданий путем подъема изготавливаемого на уровне земли этажей или перекрытий на заданную проектом высоту.

Подъем строительный – дополнительный выгиб балочных (арочных) строительных конструкций, создаваемый в процессе их изготовления или монтажа, обеспечивающий в соответствии с проектом достижения ими заданной формы при действии эксплуатационных нагрузок.

Подъемник – грузоподъемная машина прерывного (циклического) или непрерывного действия для подъема груза и людей в специальных грузонесущих устройствах, движущихся по жестким вертикальным (иногда наклонным) направляющим или по рельсовому пути.

Подъемный кран – грузоподъемная машина циклического действия для подъема и горизонтального перемещения подвешенных грузов на небольшие расстояния. Различают подъемные краны мостовые, козловые, башенные, велосипедные, консольные, портальные и др.

Пожар – неконтролируемое горение, причиняющее материальный ущерб, вред жизни и здоровью граждан, интересам общества и государства.

Пожарная автолаборатория – пожарный автомобиль, оборудованный средствами для исследования пожаров.

Пожарная автолестница (автолестница) –

пожарный автомобиль со стационарной механизированной выдвижной и поворотной лестницей.

Пожарная автонасосная станция – пожарный автомобиль, оборудованный пожарным насосом с автономным двигателем.

Пожарная автоцистерна (автоцистерна) –

Аражабынды көтеру – жобамен тапсырылған биіктікке жер деңгейінде дайындалатын қабаттарды немесе жабындарды көтеру жолымен көп қабатты ғимараттарды тұрғызу әдісі.

Құрылыстық көтерме – пайдалану жүктемелерінің әрекеті кезінде жобаға сәйкес қажетті пішін алуын қамтамасыз ету үшін құралымдарды даярлау немесе жинақтау процесінде жасалатын белдеулік (арқалық) құрылыс құралымдарын қосымша ию.

Көтергіш – қатты тік (кейде еңісті) бағыттаушы немесе рельс жолдары бойынша қозғалатын арнайы жүк тасушы құрылғыларда жүкті және адамдарды көтеруге арналған үзілісті (циклдік) немесе үзіліссіз әрекеттегі жүк көтергіш машина.

Көтергіш кран – жүктерді көтеруге және аса алыс емес арақашықтыққа алмастыру үшін қолданылатын циклдік қозғалысты жүк көтергіш машина. Оларды көпірлік, төрттағанды, мұнаралық, велосипедтік, консолды, порталды және т.б. деп бөледі.

Өрт – тұрғындардың өмірі мен денсаулығына зиян, қоғам және мемлекет мүддесіне материалдық залал келтіретін бақылаусыз жану.

Өрт сөндіру автозертханасы - өртті зерттеуге арналған құралдармен жабдықталған өрт сөндіру автомобилі.

Өрт сөндіру автобаспалдағы (автобаспалдақ)

– тұрақты механикаландырылған шығарылмалы және айналмалы баспалдағы бар өрт сөндіру автомобилі.

Өрт сөндіру автосорғыш станциясы – дербес қозғалтқышы бар өрт сөндіру сорғышымен жабдықталған өрт сөндіру автомобилі.

Өрт автоцистернасы (авто-цистерна) – сұйық

пожарный автомобиль, оборудованный пожарным насосом, емкостями для жидких огнетушащих веществ и предназначенный для доставки к месту пожара личного состава и пожарнотехнического вооружения.

Пожарная безопасность – состояние защищенности населения, объектов народного хозяйства и иного назначения, а также окружающей природной среды от опасных факторов и воздействий пожара.

Пожарная безопасность объекта – состояние объекта, при котором с установленной вероятностью исключается возможность возникновения и развития пожара и воздействия на людей опасных факторов пожара, а также обеспечивается защита материальных ценностей.

Пожарная колонка – съемное устройство, устанавливаемое на пожарный гидрант для отбора воды.

Пожарная лестница – предназначена для подъема пожарных и пожарно-технического оборудования на верхние этажи зданий для тушения пожара, а также для спасения людей.

Пожарная машина – транспортная или транспортируемая машина, предназначенная для использования при пожаре.

Пожарная мотопомпа – пожарная машина с насосным агрегатом и комплектом пожарного оборудования.

Пожарная опасность – возможность возникновения и/или развития пожара, заключенная в каком либо веществе, состоянии или процессе.

Пожарная охрана – основная часть системы пожарной безопасности, объединяющая органы управления, силы и средства, создаваемые в установленном порядке в целях защиты жизни и здоровья людей, объектов народного хозяйства и окружающей природной среды от чрезвычайных ситуаций, вызванных пожарами.

Пожарная подставка – деталь трубопровода для установки пожарного гидранта.

Пожарная профилактика – комплекс организационных и технических мероприятий, направленных на обеспечение безопасности людей, на предотвращение пожара, ограничение его распространения, а также создание условий для успешного тушения пожара.

Пожарная сигнализация – комплекс технических средств для обнаружения загорания, сообщения о месте его возникновения и переработки сигнала о пожаре.

Пожарная соединительная головка

(соединительная головка) – быстросмыкаемая арматура для соединения пожарных рукавов и присоединения их к пожарному оборудованию и пожарным насосам.

Пожарная техника – технические средства для предотвращения, ограничения развития, тушения пожара, защиты людей и материальных ценностей от пожара.

Пожарное оборудование – оборудование,

СНиП РК 1.01-32-2005

өрт сөндіруші заттарға арналған өрт сорғысымен, сыйымдылығымен жабдықталған және жеке құрам мен өрттік техникалық күшқұралдарды өрт болып жатқан орынға жеткізуге арналған өрт автомобилі.

Өрт қауіпсіздігі – тұрғындар, халық шаруашылығы нысандары мен өзге де маңызы бар, сондай-ақ өрттің қауіпті қауіп-қатері мен әрекеттерінен қоршаған табиғи ортаны сақтайтын жағдай.

Нысанның өрт қауіпсіздігі – нысанның жағдайы, мұнда өрттің пайда болуы мен дамуын және өрттің қауіпті факторларының адамдарға әсерін белгіленген ықтималдылықпен болғызбайды, сондай-ақ материалдық құндылықтарды сақтау қамтамасыз етіледі.

Өрт сөндіру құбыры – су алатын өрт гидрантына орнатылатын алынбалы құрылғы.

Өрт сөндіру сатысы – өрт сөндіру, сондай-ақ адамдарды құтқару үшін ғимараттардың жоғарғы қабаттарын-дағы өртке қарсы және өрт сөндіру-техникалық жабдықтарды көтеруге арналған саты.

Өрт сөндіру машинасы – өрт кезінде пайдалануға арналған көліктік немесе тасымалданатын машина.

Өрт сөндіру мотопомпасы – сорғы агрегаты және өрт жабдығының жиыны бар өрт сөндіру машинасы.

Өрт қаупі – қандай да бір затта, күйде немесе процесте болатын өрттің шығу және/немесе өршу мүмкіндігі.

Өрттен қорғау – өрттен туындаған төтенше жағдайларда адам өмірі мен денсаулығын, халық шаруашылығы нысандарын және қоршаған табиғи ортаны қорғау мақсатында белгіленген тәртіп бойынша құрылған басқару органдарын, күштері мен құралдарын біріктіретін өрт қауіпсіздігі жүйесінің негізгі бөлігі.

Өрт сөндіру тіреуі – өрт гиндрантын орнатуға арналған құбыр бөлшегі.

Өрттің алдын алу – адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге, өртті болдырмауға, оның таралуын шектеуге, сондай-ақ өртті сәтті сөндіруге жағдайлар жасауға бағытталған ұйымдастырушылық және техникалық ісшаралардың кешені.

Өрт дабылы – өртті анықтауға, оның пайда болу орнын хабарлауға және өрт туралы дабылды өңдеуге арналған техникалық құралдар кешені.

Қосқыш өрт сөндіру бастиегі (қосқыш бастиек)

– өрт сөндіру жеңдіктерін қосуға және оларды өртке қарсы жабдықтар мен өрт сөндіру сорғыларына жалғастыруға арналған жылдам жалғанатын арматура.

Өрт сөндіру техникасы – өрттің алдын алуға,

жайылуын шектеуге, сөндіруге, адамдар мен материалдық байлықтарды өрттен қорғауға арналған техникалық құралдар.

Өрт сөндіру жабдықтары - өрт сөндіру

входящее в состав коммуникаций пожаротушения, а также средства технического обслуживания этого оборудования. Примечание: к коммуникациям пожаротушения относятся рукавные линии, рукавные разветвления и т. д.

Пожарное спасательное устройство – устройство для спасения людей при пожаре.

Пожарное судно – корабль, катер, моторная лодка для выполнения задач, решаемых специализированными пожарными службами.

Пожарно-техническое вооружение – комплект,

состоящий из пожарного оборудования, ручного пожарного инструмента, пожарных спасательных устройств, средств индивидуальной защиты, технических устройств для конкретных пожарных машин в соответствии с их назначением.

Пожарный автомобиль дымоудаления –

пожарный автомобиль, оборудованный дымососом для удаления дыма из помещений.

Пожарный автомобиль комбинированного тушения – пожарный автомобиль с несколькими видами огнетушащих веществ.

Пожарный автомобиль пенного тушения –

автомобиль для приготовления и подачи пены.

Пожарный автомобиль связи и освещения –

пожарный автомобиль, оборудованный средствами связи и освещения для доставки к месту пожара личного состава.

Пожарный автомобиль технической службы –

пожарный автомобиль с пожарно-техническим вооружением для проведения работ по разборке конструкций на пожаре, а также аварийноспасательных работ.

Пожарный автонасос (автонасос) – пожарный автомобиль, оборудованный пожарным насосом и предназначенный для доставки к месту пожара личного состава и пожарно-технического вооружения.

Пожарный автоподъемник (автоподъемник) –

пожарный автомобиль со стационарной механизированной поворотной коленчатой и (или) телескопической подъемной стрелой, последнее звено которой заканчивается платформой или люлькой.

Пожарный вертолет – вертолет для выполнения задач, решаемых специализированными пожарными службами.

Пожарный водозащитный автомобиль –

пожарный автомобиль, оборудованный средствами для защиты материальных ценностей от воды, а также для удаления воды, пролитой при тушении пожара.

Пожарный газодымозащитный автомобиль –

пожарный автомобиль с пожарнотехническим вооружением для проведения работ в условиях загазованности.

Пожарный гидрант – стационарное устройство для отбора воды на пожарные нужды из наружной водопроводной сети.

СНиП РК 1.01-32-2005

коммуникациясының құрамына кіретін жабдықтар, сондай-ақ осы жабдықтарға қызмет көрсету құралдары. Ескерту: өрт сөндіру коммуникациясына жең желілері, жең тарамдары және т.б. жатқызылады.

Өрттен құтқару құрылғысы - өрт кезінде адамдарды құтқаруға арналған құрылғы.

Өрт сөндіру кемесі – өртке қарсы арнайы мамандандырылған қызметтер атқаратын міндеттерді шешуге арналған кеме, катер, моторлы қайық.

Өрт-техникалық жарақтандыру - өртке қарсы жабдықтардан, өртке қарсы қол аспаптарынан, өрттен құтқару құрылғыларынан, жеке қорғану құралдарынан, олардың мақсаттарына сәйкес өрт сөндіретін нақты машиналарға арналған техникалық құрылғылардан тұратын жиынтық.

Түтін алыстатқыш өрт сөндіру автомобилі –

үй-жайдың ішіндегі түтінді алыстатуға арналған түтін сорғысымен жабдықталған өрт сөндіру автомобилі.

Құрастырмалы жабдықтармен өрт сөндіру автомобилі – өрт сөндіретін заттардың бірнеше түрі бар өрт сөндіру автомобилі.

Көбікпен сөндіретін өрт сөндіру автомобилі –

көбікті дайындауға және беруге арналған автомобиль.

Байланыс және жарық беруші өрт сөндіру автомобилі – байланыс және жарық беру құралдарымен жабдықталған, жеке құрамды өрт шыққан жерге жеткізуге арналған өрт сөндіру автомобилі.

Техникалық қызметтің өрт сөндіру автомобилі

– өрт шыққан жерде құралымдарды бөлшектеу жұмыстарын, сондай-ақ апаттыққұтқару жұмыстарын жүргізуге арналған өрт сөндіру техникалық жарағы бар өрт сөндіру автомобилі.

Өрт сөндіру автосорғысы (автосорғы) – өрт сөндіру сорғысымен жабдықталған және жеке құрам мен өрт сөндіру техникалық жарағын өрт шыққан жерге жеткізуге арналған өрт сөндіру автомобилі.

Өрт сөндіру автокөтергіші (автокөтергіш) –

тұрақты түрде механикаландырылған бұрылмалы бүгілме және (немесе) телескоптық көтергіш жебесінің ақырғы буыны табандықпен немесе бесікпен аяқталатын өрт сөндіру автомобилі.

Өрт сөндіру тікұшағы – мамандандырылған өрт сөндіру қызметін шешетін міндеттерді орындауға арналған тікұшақ.

Судан қорғау өрт автомобилі – материалдық игіліктерді судан қорғайтын, сондай-ақ өрт сөндіргенде құйылған суды жинауға арналған құралдармен жабдықталған өрт сөндіру автомобилі.

Газ-түтіннен қорғайтын өрт автомобилі –

газдану көбейіп кеткен жағдайда жұмыс жүргізуге арналған өртке қарсы техникамен жарақтандырылған өрт сөндіру автомобилі.

Өрт сөндіру гидранты – сыртқы су торабынан өрт сөндіру қажеттеріне су алуға арналған тұрақты құрылғы.

Пожарный гидроэлеватор – устройство эжекторного типа для отбора воды из водоисточника с уровнем воды, превышающим высоту всасывания насосов, а также для удаления воды из залитых помещений.

Пожарный извещатель – 1) элемент пожарной сигнализации, предназначенный для восприятия начальных признаков возникшего пожара (теплоты, пламени, дыма) и преобразования этих признаков в электрические сигналы, пригодные для дальнейшей передачи; 2) автономный прибор, воспринимающий начальные признаки пожара (обычно дым) и подающий звуковой сигнал пожарной тревоги.

Пожарный извещатель пламени –

автоматический пожарный извещатель, реагирующий на электромагнитное излучение пламени.

Пожарный кран – комплект, состоящий из клапана, установленного на пожарном трубопроводе и оборудованного пожарной соединительной головкой, а также пожарного рукава с ручным стволом.

Пожарный оповещатель – устройство для массового оповещения людей о пожаре.

Пожарный пеносмеситель (пеносмеситель) –

устройство для введения в воду пенообразующих и смачивающих добавок.

Пожарный поезд – поезд с насосным агрегатом, запасом огнетушащих веществ и пожарнотехническим вооружением для выполнения задач, решаемых специализированными пожарными службами.

Пожарный поясной карабин (пожарный карабин)

– устройство для закрепления и страховки пожарного при работе на высоте, а также для проведения спасательных работ и самоспасания при тушении пожара.

Пожарный приемно-контрольный прибор –

составная часть установки пожарной сигнализации для приема информации от пожарных извещателей, выработки сигнала о возникновении пожара или неисправности установки и для дальнейшей передачи и выдачи команд на другие устройства.

Пожарный прицеп – прицеп для транспортирования наземными транспортными средствами переносных пожарных мотопомп, пожарнотехнического вооружения, емкостей с огнетушащими веществами.

Пожарный рукав – гибкий трубопровод для транспортирования огнетушащих веществ, оборудованный пожарными соединительными головками.

Пожарный рукав – гибкий тканевый трубопровод со специальными быстросмыкаемыми соединительными головками на концах, служащий для подачи воды от автонасоса, мотопомпы, гидранта или пожарного крана к металлическому наконечнику.

Пожарный самолет – самолет для выполнения задач, решаемых специализированными пожарными службами.

СНиП РК 1.01-32-2005

Өрт сөндіру суэлеваторы – судың деңгейі сорғының сору биіктігінен асып түсетін су көздерінен су алуға, сондай-ақ су басқан үйжайдың суын жинап алуға арналған эжектор типті құрылғы.

Өрт туралы хабарлағыш – 1) басталған өрттің бастапқы белгілерін (қызуды, жалынды, түтінді) қабылдауға және осы белгілерді одан әрі жеткізуге жарамды электр сигналдарына түрлендіруге арналған өртке қарсы дабылдаудың элементі; 2) өрттің бастапқы белгілерін (әдетте түтін) қабылдайтын және өрт дабылының дыбыстық сигналын беретін дербес аспап.

Жалын туралы өрт хабарлағыш – жалынның электромагнитті сәулелеріне жауап беретін өрт туралы автоматты хабарлағыш.

Өрт сөндіру краны – өртке қарсы су құбырына орналастырылған клапаннан және өртке қарсы жалғастырғыш бастиектен, сондай-ақ қол оқпаны бар өртке қарсы жеңдіктен тұратын жиынтық.

Өрт туралы жариялағыш – жұртшылыққа өрт туралы жаппай жариялауға арналған құрылғы.

Өрт сөндіргіш көбікараластырғыш

(көбікараластырғыш) – көбік түзетін және шылағыш қоспаларды суға араластыруға арналған құрылғы.

Өрт сөндіру пойызы – мамандандырылған өрт сөндіру қызметінің шешетін міндеттерін орындауға арналған өрт сөндіретін заттардың қорымен және өрт сөндіру техникасымен жарақтандырылған сорғы агрегаты бар пойыз.

Өртке қарсы белдік карабин (өртке қарсы карабин) – өрт сөндірушінің биікте жұмыс істегенде, сондай-ақ құтқару жұмыстарын және өрт сөндіргенде өзін-өзі құтқарғанда бекітуге және сақтандыруға арналған құрылғы.

Өрт сөндіру қабылдау-бақылау аспабы – өрт туралы хабарлағыштардан ақпаратты қабылдауға, өрт шыққаны немесе құрылғының ақаулығы туралы дыбысты жасауға арналған және басқа құрылғыларға командалар жеткізу мен беруге арналған өртке қарсы дабылдау қондырғысының құрамдас бөлігі.

Өрт сөндіру тіркемесі – жер үстіндегі көлік құралдарымен жылжымалы өрт сөндіру мотопомпаларын, өртке қарсы техникалық жарақтарды, өрт сөндіретін заттары бар сыйымдылықтарды тасымалдауға арналған тіркеме.

Өрт сөндіру жеңшесі – өрт сөндіру қосқыш бастиектерімен жабдықталған, өрт сөндіру заттарын тасымалдауға арналған икемді тасымалдағыш құбыр.

Өрт сөндіру жеңшесі – автосорғыдан,

мотопомпадан, гидранттан немесе өрт сөндіру кранынан металл ұштыққа су беруге қызмет ететін ұшында арнайы жылдам ілгекті қосқыш бастиектері бар икемді матадан жасалған тасымалдағыш құбыр.

Өрт сөндіру ұшағы – мамандандырылған өрт қызметтерінің шешетін міндеттерін орындауға арналған ұшақ.

Пожарный ствол – устройство, устанавливаемое на конце напорной линии для формирования и направления огнетушащих струй.

Пожарный ствол-распылитель – пожарный ствол для распыленной и сплошной струи.

Пожаробезопасная зона – часть здания,

сооружения, пожарного отсека, выделенная противопожарными преградами для защиты людей от опасных факторов пожара в течение заданного времени (от момента возникновения пожара до завершения спасательных работ), обеспеченная комплексом мероприятий для проведения эвакуации и спасания.

Пожаровзрывоопасный объект – объект, на котором производят, используют, перерабатывают, хранят или транспортируют легковоспламеняющиеся и пожаровзрывоопасные вещества, создающие реальную угрозу возникновения техногенной чрезвычайной ситуации.

Пожароопасный отказ комплектующего изделия

– отказ комплектующего изделия, который может привести к возникновению опасных факторов пожара

Пожаро-оперативное обслуживание – функция пожарных подразделении, состоящая в спасании людей и ликвидации пожаров и загораний, а также в поддержании пожарной техники в постоянной готовности.

Показатель пожарной опасности – величина,

количественно характеризующая какое-либо свойство пожарной опасности.

Покрытие — 1) верхний слой пола, непосредственно подвергающийся эксплуатационным воздействиям; 2) верхнее ограждение здания для защиты помещений от внешних климатических факторов и воздействий. При наличии пространства (проходного или полупроходного) над перекрытием верхнего этажа покрытие именуется чердачным; 3) верхняя ограждающая конструкция, одновременно выполняющая несущие, гидроизолирующие, а при бесчердачных (совмещенных) крышах и при теплых чердаках также теплоизолирующие функции.

Покрытие дорожное – однослойная или многослойная верхняя часть дорожной (аэродромной) одежды, воспринимающая нагрузки от транспортных средств и защищающая основание от воздействия климатических факторов.

Покрытие здания – верхняя ограждающая конструкция, отделяющая помещение здания от наружной среды и защищающая их от атмосферных осадков и других внешних воздействий.

Покрытие огнезащитное – поверхностная обработка (оштукатуривание, обмазка пастами и т.п.) строительных конструкций с целью повышения их сопротивляемости воздействию огня.

Пол – элемент конструкции здания (сооружения), воспринимающий эксплуатационные нагрузки.

СНиП РК 1.01-32-2005

Өрт сөндіру оқпаны – өрт сөндіру ағынын қалыптастыруға және бағыттауға арналған арын желісінің ұшында бекітілетін құрылғы.

Өрт сөндіру тозаңдатқыш-оқпаны –

тозаңдалған және тұтас ағынға арналған өрт сөндіру оқпаны.

Өрт қауіпсіздігі аймағы – белгілі уақыт ішінде

(өрт шыққан сәттен құтқару жұмыстары аяқталғанға дейін) адамдарды өрттің қауіпті факторларынан қорғау үшін өртке қарсы кедергілермен бөлініп тасталған, эвакуация мен құтқаруды жүргізудің кешенді шараларымен қамтамасыз етілген ғимараттың, имараттың, өрт сөндіру бөлімінің бөлігі.

Өртжарылыс қаупі жоғары нысан –

техногендік төтенше жағдай пайда болуының нақты қаупін тудыратын тез тұтанғыш және өртжарылыс қауіптілігі жоғары заттарды өндіретін, пайдаланатын, өңдейтін, сақтайтын немесе тасымалдайтын нысан.

Жинақтайтын бұйымның істен шыққандағы өрт қауіптілігі - өрт шығудың қауіпті факторының пайда болуына әкелуі мүмкін жинақтайтын бұйымның істен шығуы.

Өртке қарсы жедел қызмет көрсету –

адамдарды құтқару және өрт пен жануды сөндіру, сондай-ақ өрт сөндіру техникасын әрдайым даярлықта ұстау қызметтерінен тұратын өрт сөндіру бөлімшелерінің қызметі.

Өрт қауіптілігінің көрсеткіші – өрт қаупінің қандай да бір қасиетін сандық сипаттайтын шама.

Жабын – 1) пайдалану әсеріне тікелей ұшырайтын еденнің жоғарғы қабаты; 2) үйжайды сыртқы климаттық факторлар мен әсерден қорғауға арналған ғимараттың жоғарғы қоршамасы. Жоғарғы қабаттың аражабынының үстінде кеңістік (өтпелі немесе жартылай өтпелі) бар болса, ол шатырлы деп аталады; 3) бірмезгілде көтеру, ылғалдан сақтау, ал шатырсыз (аралас) төбелер мен жылы шатырларда жылу оқшаулау қызметін атқаратын жоғарғы қоршама құралым.

Жол төсемі – тасымалдау құралдары салмағының әсерін қабылдайтын және табандық төсемді климаттық факторлардың әсерінен қорғайтын, бір немесе бірнеше қабатты жол жабынының (аэродромның) жоғарғы бөлігі.

Ғимараттың жабыны – ғимарат үй-жайларын сыртқы ортадан оқшаулайтын және оларды атмосфералық ылғалдан және басқа да сыртқы әсерлерден қорғайтын жоғарғы қоршама құралым.

Оттан қорғайтын жабын – оттың әсеріне олардың кедергі келтіруін арттыру мақсатымен құрылыс құралымдарын беттік өңдеу (сылақ жүргізу, пасталар жағу және т.с.с.).

Еден – пайдалану жүктемесінің әсерін қабылдайтын ғимарат (имарат) құралымының элементі.