МиДМ 3-4,_2014

МОРФОЛОГИЯ ЖӘНЕ ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА

Высвободившийся

при

овуляции

овоцит

При этом железистые клетки атрофируются,

второго

порядка,

окруженный

фолликулярным

а соединительная ткань центрального рубца

эпителием,­ из брюшной полости попадает в

разрастается.Врезультатенаместебывшегожёлтого

воронку маточной трубы и далее в ампулярную

тела формируется белое тело, которое представляет

частьяйцевода. Здесь быстро происходит второе

собой соединительнотканный рубец. Оно сохра­

деление созревания и образуется зрелыйовоцит

няется в яичнике на протяжении несколько лет и

(яйцеклетка), готовый к оплодотворению.В яич­

постепенно

рассасывается.

Значительное число

нике непосредственно перед рождением содер­

фолликулов не достигает стадии зрелости, а

жится около 200 ÷ 400 тысячпримордиальных

претерпевает атрезию - своеобразную деструкцию.

фолликулов, но лишь примерно ~450 из них

При атрезия овоцитов расплавление (лизис)

достигают в своём развитии стадии овоцита

органелл, кортикальных гранул и сморщивание

второго порядка и овулирует.

ядра.

Под влиянием лютеинизирующего гормона,

Таким

образом,

овогенез принципиально

вызвавшего овуляцию, элементы стенки лопнув­

сходен со сперматогенезом, но отличается от­

шего зрелого фолликула претерпевают изменения,

сутствием­ четвертой стадии – формирования.

приводящие к формированию жёлтого тела -

Овогенез характеризуется сложностью регуляции,

временной

добавочной

эндокринной

железы

который осуществляется

гормонами

гипофиза:

в составе яичника. При этом из кровеносных

фолликулостимулирующим, лютеинизирующим и

сосудов внутренней оболочки фолликула, целость

пролактином.

которых нарушается в момент овуляции, в полость

запустевшего пузырька изливается кровь. Сгусток

Использованная литература:

крови быстро замещается соединительной тканью

1. Faller A., Schuenke M., Eds. Схема. Созревание

в центре развивающегося жёлтого тела.

фолликула, овуляция и жёлтое тело.Модификация: The

В развитии жёлтого тела различаются четыре

Human Body. Thieme, 2004, р.710.

стадии. В первой стадии - стадия пролиферации

2. Гуттман Б., Гриффитс Э., Сузуки Д., Кулис Т.

и васкуляризации жёлтого тела - происходит

Генетика. М.: ФАИР - ПРЕСС, 2004, с. 448.

размножение эпителиоцитов бывшего зернистого

3. СлюсаревА.А.Биологиясобщейгенетикой.М.:

слоя. Из

внутренней оболочки

в промежутки

Медицина, 1978., 472с.

между

эпителиоцитами

интенсивно

врастают

4. Гистология под редакцией Ю.И.Афанасьева и

Н.А.Юриной. М. Изд-во «Медицина», 2012, с. 97-99.

кровеносные капилляры. Затем наступает вторая

стадия образования жёлтого тела - стадия

железистого метаморфоза жёлтого тела. В эту

стадию клетки фолликулярного эпителия сильно

гипертрофируются,

и

в

них

накапливается

УДК 576.354.422.4

жёлтый пигмент лютеин, принадлежащий к

группе липохромов. Клетки, содержащие лютеин,

СОВРЕМЕННЫЕ ПРЕДСТАВЛЕНИЯ О

называются лютеиновыми

клетками.

Объём

СТРОЕНИИ СИНАПСОВ

образующегося жёлтого тела быстро увеличивается,

и оно приобретает хорошо различимый жёлтый

Ахмет М., Зотова Е.

цвет. С

этого момента

жёлтое

тело

начинает

(научный руководитель доц. Калинина М.С.)

продуцироватьсвойгормон-прогестерон,переходя

КазНМУ им. С. Д. Асфендиярова,

таким образом в третью стадию - стадию расцвета

жёлтого

тела. Продолжительность этой стадии

Межнейронные синапсы - это особый вид

различна. Если оплодотворения не произошло,

нервных­ окончаний, когда разветвления отростков

период расцвета жёлтого тела ограничивается

одних нервных клеток заканчиваются на других

~12 ÷ 14 днями. В этом случае оно называется

нервных клетках. При помощи синапсов воз­

менструальным жёлтым телом. Если наступила

буждение передается с одной нервной клетки на

беременность, жёлтое тело сохраняется дольше и

другую.

называется - жёлтым телом беременности.

Существует несколько подходов к клас­

Разница между жёлтым телом беременности

сификации

синапсов.

По

механизму

передачи

и менструальным жёлтым телом ограничивается

нервногоимпульса.Синапсыделятсянахимические,

только длительностью стадии расцвета и раз­

мерами жёлтого тела.По завершению функции, как

электрическиеисмешанные.Вхимическихсинапсах

жёлтое тело беременности, так и менструальное

возбуждение передается при помощи химического

жёлтое тело переходят в обратное развитие, стадия

вещества — нейромедиатора. Эти синапсы явля­

инволюции жёлтого тела.

ются наиболее распространенными в

нервной

MORPHOLOGY AND EVIDENCE - BASED MEDICINE

системе высших животных. В электрических

пресинаптический и постсинаптический полюсы

синапсах потенциал действия передается прямо с

и синаптическую щель

(в световом микроскопе

мембраны одного нейрона на другой. Смешанные

синапсы видны в виде пуговчатых утолщений на

синапсы представляют собой сочетание признаков

нейроцитах).Впресинаптическомполюсенаходятся

и химического, и электрического синапсов [2].

пресинаптические пузырьки с медиатором, мито­

Морфологическая

классификация синапсов

хондрии, агранулярная ЭПС, нейротрубочки и

учитывает особенности контактирующих участков

нейрофиламенты.

нейроцитов. Различают аксо-соматические, аксо-

Синаптические пузырьки

имеют

различное

дендритические, аксо - аксональные, дендро-

строение в зависимости от содержащегося в них

дендрические,­ сомато - соматические синапсы.

медиатора. Так, пузырьки с ацетилхолином имеют

В соответствии с

физиологической классифи­­

мелкие размеры и электроннопрозрачные. Синап­

кацией синапсы делятся на возбуждающие и тор­

тические пузырьки с

норадреналином крупнее

мозные.

и имеют в центре электронноплотную часть.

Медиаторная классификация синапсов.

Содержащие пептиды пузырьки имеют крупные

По химическому­ типу медиатора есть синап­

размеры, плотную сердцевину и окружены пери­

сы холинергические, аминергические (адренерги­

ферическим светлым ободком.

ческие, серотонинергические, дофаминергические);

Морфологические

основы биосинтеза и

пуринергичес-кие, аминокислотные (медиаторами

секреции медиатора.

являются аминокислоты: ГАМК, глицин, глутамат,

Медиаторные процессы в нейроне имеют

аспартат и т.д.), пептидергические [5].

несколько стадий: 1) синтез нейромедиатора; 2)

Любой синапс состоит из трех частей:

его хранение (депонирование); 3) секреция ней­

пресинаптического

полюса с

пресинаптичес­кой

ромедиатора.

мембраной, синаптической щели и постсинап­

Синтез нейромедиатора слагается из нес­

тического полюса с постсинаптическоймембраной.

кольких этапов [7]. Вначале на гранулярной

Электрические синапсы. Эти синапсы пост­

ЭПС в перикарионе синтезируются ферменты,

роены по типу нексусов: две мембраны (пре- и

осуществляющие биосинтез медиатора. Далее эти

постсинаптическая)

соседних

нейронов

тесно

ферменты поступают в комплекс Гольджи, где

сближаются друг с другом до расстояния в 2 нм, и

“дозревают” и упаковываются в транспортные

это место контакта пронизано многочисленными

пузырьки­. Эти транспортные пузырьки с помо­

коннексонами.

Следовательно,

синаптическая

щью антероградного аксотока движутся в преси­

щель в электрическом синапсе практически отс­

наптический полюс. После поступления в преси­

тутствует.

Коннексоны

представляют

собой

наптическую

терминаль

ферменты

начинают

своеобразную пору через обе мембраны, которая по

синтезировать медиатор

из

предшественников,

краям ограничена особыми белковыми молекулами

которые содержатся как в терминали, так и

коннексинами. Коннексоны пропускают не только

поступают из внеклеточного пространства. Далее

ионы щелочных металлов, играющих важную роль

медиатор­ упаковывается в пузырьки, мембраны для

в формировании

электрических

потенциалов,

которых за счет механизма, похожего на механизм

но и молекулы с ММ 1000—2000. Поэтому кроме

эндоцитоза,

поставляет

пресинаптическая мемб­

электрического

сопряжения

коннексоны

дают

рана. В пузырьках заключено около 10 000

возможность

нейронам

обмениваться

мета­

молекул медиатора, что составляет квант. Вместе

болитами.

с медиатором в пузырьках всегда хранятся АТФ

В отличие от химических синапсов, в которых

и некоторые катионы. Один нейрон может

проведение сигнала

несколько

задерживается,

синтезировать несколько медиаторов. Например,

в электрических синапсах импульс проводится

существуют

пептидхолинергические,

пептидад­

практически без задержки и в обе стороны.

ренергические, пептидсеро-тонинергические и др.

Значение

электрических

синапсов

неизвестно.

синапсы.

Предполагают, что оно связано с необходимостью

Особенно часто встречаются нейроны, син­

быстрого сопряжения нервных клеток [7] .

тезирующие несколько видов медиаторов пеп­

Химические синапсы. В отличие от элект­

тидной природы. В последнее время показано, что

рических,­ химические синапсы передают нерв­

медиаторы, в первую очередь пептидные, могут

ные импульсы только в одном направлении и с

синтезироваться и в перикарионе, а также по

задержкой (синаптическая задержка). Это наи­

всему нейрону, откуда в транспортных пузырьках­

более распространенный у млекопитающих тип

аксотокомдоставляютсявпресинаптический­полюс

синапсов. Химические синапсы имеют все три

[9]. Депонирование медиатора осуществляется в

отчетливо

выраженные

составные

компоненты:

пресинаптическом полюсе.

МОРФОЛОГИЯ ЖӘНЕ ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА

Медиатор хранится в синаптических пузырь­

Следовательно,

медиатор

может

выполнять

ках. Секреция

нейромедиатора

осуществляется

двойную функцию, а конечный эффект обусловлен

путем взаимодействия

цитолеммы

синаптичес­

характером рецепторов медиатора [10].

ких пузырьков и особых активных зон пресинап­

После прекращения взаимодействия медиатора

тической

мембраны.

Инициатором

секреции

с рецептором он захватывается пресинаптической

является нервный импульс. В отсутствие пос­

щелью и используется повторно (рециклинг

леднего происходит секреция небольших доз

медиатора),

поглощается

окружающими

глиаль­

медиатора, что вызывает в постсинаптической

ными клетками и разрушается ими, расщепляется

мембране спонтанные миниатюрные потенциалы.

специальными ферментами (не все, а некоторые

Их роль, очевидно, заключается в том, что при этом

медиаторы,например,ацетилхолин,норадреналин).

синапсы поддерживаются в состоянии постоянной

В последнее время установлено, что в синапсе

готовности к ответу.

существуют обратные связи, за счет которых

На внутренней поверхности пресинаптической

обеспечивается постоянный контроль его работы.

мембраныестьконусовидныеплотныевозвышения.

Обратные связи в синапсе осуществляются за счет

Они соединяются друг с другом при помощи

нескольких механизмов [7].

филаментов, поэтому вся внутренняя поверхность

1)

“Пре-пре”-механизм.

Осуществляется

пресинаптической мембраны разделена на ячей­

обратный­ захват медиатора из синаптической

ки треугольной формы. Это зоны цитолеммы

щели

пресинаптической

терминалью

(рецик­

(активные зоны), через которые осуществляется

линг). При этом не только передается опреде­

секреция

медиатора,

выделяется

содержимое

ленная

информация из

синаптической щели

синаптических пузырьков. Распространение нерв­

в пресинаптический полюс, но и происходит

ного импульса по пресинаптическому полюсу ведет

повторное использование медиатора.

к открытию

потенциалзависимых

кальциевых

2) “Пост-пост”-взаимодействие. Молекулы,

каналов,

что

увеличивает

содержание

кальция

выделившиеся из одного участка постсинапти­

в пресинаптическом полюсе [1]. Под действием

ческого полюса, воздействуют на молекулы сосед­

кальция

происходит взаимодействие

актиновых

них участков этого же полюса.

и миозиновых филаментов, а также запускается

3) “Пре-пост-пост-пре”-взаимодействие.

работа

кинезинового

механизма, что

ведет к

Неспеци­фические­ продукты пре- и постсинап­

проталкиванию синаптических пузырьков в ячейки

тического происхождения воздействуют как на

пресинаптической мембраны. Мембрана пузырьков

пре-, так и на постсинаптическую мембраны.

сливается с мембраной пресинаптического полюса,

4) “Пост-пре”-взаимодействие. Постсинап­

и медиатор выделяется в щель, а затем идет к

тические факторы оказывают действие на преси­

постсинаптической мембране, которая

содержит

наптическую мембрану.

рецепторы медиатора.

Обратные связи

существуют как

в

нервно-

Синаптическая щель имеет

ширину около

мышечных, так и в нейро-нейрональных синапсах,

30 нм. В ней содержатся особые элементы глико­­

каликса, которые обеспечивают адгезию пре- и

обеспечивают четкую и ритмическую работу

постсинаптического полюсов, а также целенап­

синапса, влияя на состояние как пре-, так и

равленную

диффузию

медиатора.

Некоторые

постсинаптического полюсов.

авторы предполагают наличие в щели компонентов

Синапс — это место, где обеспечивается и

хранится нейрональная память. Синапс играет

базальной

мембраны

[4].

Постсинаптическая

мембрана имеет постсинаптическое утолщение за

важную роль в адаптивных перестройках нейрона.

счет скопления под ней плотного филаментозного

В

основе компенсаторно-приспособительных

перестроек нейронов лежат механизмы внут­

материала. В ней содержатся рецепторы медиатора.

Взаимодействие медиатора с рецептором ведет к

риклеточной регенерации, в первую очередь,

открытию ионных каналов в постсинаптической

гипертрофия и гиперплазия органелл. При этом

мембране,

перераспределению

ионов,

деполя­

очень важная роль отводится процессам био­

ризации мембраны и возникновению нервного

синтеза и секреции медиатора и перестройке

импульса. В тормозных синапсах, напротив,

работы синапсов. Можно выделить несколько

медиатор вызывает гиперполяризацию постсинап­

основных

позиций,

определяющих

протекание

тической мембраны, что обеспечивает торможение.

компенсаторно-приспособительных

перестроек

Медиаторами тормозных синапсов являются ГАМК

нейрона, связанных с синапсами [8] .

и глицин. Кроме того, установлено, что и другие

1. Усиление выработки ферментов биосинтеза

медиаторы (например, ацетилхолин, выполняющий

медиатора.

возбуждающую функцию) могут вызывать тормоз­

2. Усиление аксонного транспорта.

ной эффект.

3. Усиление рециклинга медиатора.

МОРФОЛОГИЯ ЖӘНЕ ДӘЛЕЛДІ МЕДИЦИНА

бастығы қызметіне тағайындалып, Ташкентке ат­

алу емтиханын 1875 жылы тапсырады да,тамыз

тандырылған подполковник Н.А.Козаковпен Орын­

айында генерал губернатордың бұйрығымен әскери

бор қаласында кездескен Сейітжапар, Сырдария­

кавалерияның құрамына кіргізіп,Түркістан генерал

облысында уезд бастығының жанында аудармашы­

губернаторлығының қарауына өтеді [3].

қызметін атқарады.

1874

жылы Сейітжапар Абылайханның ұлы

Сейітжапар Н.А.Козаковтың кеңес беруімен

Қасым төренің тұқымынан шыққан Гүландам

1867 жылы 1 қарашада өз басшылығынан төрт

Қасымоваға уйленіп,1880 жылы өзінің кезекті

ай мерзімге демалыс алып, Ташкентке жол жүріп

поручик шенін алғанға дейін-ақ уш баланың әкесі

кетеді. Қаңтар айында Ташкентке келіп жеткен

атанды: Оразша, Айша және Сейіт Әбілқайыр.

Сейітжапар Н.А.Козаковтың атына жазған

қыз­

1880 жылы Сейітжапар Асфендиарұлы, алдымен

меттік хатта жаңадан құрылған Түркістан генерал-

Шымкент уезінің обылыстық басқармасынан Түр­

губернаторлығында қызмет етуге ынта танытып

кістан генерал-губернаторы жанындағы елшілік

отырғандығын білдіреді. 15 ақпанда Сырдария

бөліміне қызметке ауыстырылады.Бір жыл уақыт

облысының әскери губернаторы Н.И. Головачев

өткен соң,оған Түркістан генерал-губернаторы

Орынбор

қазақтарының облыстық

басқармасына

жанындағы

жергілікті

тілдердің

аудармашысы

СейітжапарАсфендиарұлыныңТүркістанөлкесінде

міндеттерін атқару ісі жүктеледі.Осы қызметт

өз қызмет жолын жалғастыруға өтініш білдіргені

Сейітжапар

көршіліс

орналасқан

Бұқара мен

туралы хабарлап, қарсылық білдірмейтіндігін

Хив хандықтарына орталық әкімшілік тарапынан

анықтау­

мақсатында арнайы сұраныс хат жол­

ұйымдастырылған елшіліктердің құрамында іс-

дайды. Өзініңжасына қарамастан, туа біткен

сапарларға қатысып,Орта Азиялық хандықтардың

дарынының арқасына Сейітжапар кең қазақ даласы

сарайындағы белді адамдармен танысып,тығыз

мен Түркістан өлкесінде өз билігін

орнатып,оны

қарым-қатынастар орнатады.XIXғасырдың90-шы

нығайтуғамүдделіболғанорысбилігіменымыралы

жылдары басында жоғарғы басшылық ұзақ уақыт

саяси позицияны ұстанудың және тығыз қарым-

бойы отарлық әкімшілікте жемісті еңбек етіп,мол

қатынас орнатудың қажеттігін,әрі тек осы жол

тәжірибе

жинақталған

ротминистр Сейітжапар

арқылы ғана жат жерлік езгінің астына түскен

Асфендиарұлы Түркістан генерал-губернаторы

туған қазақ халқына

көмек тигізе алатындығын

жанындағы

димломатиялық

бөлімдіжәне

елшілік

бірденұғынды.Жаңажергекеліп,ендіғанаорналаса

уйлерін басқару ісін тапсырады. 1906 жылы қараша

бастаған

Сейітжапар

ынталы қызметімен

көзге

желтоқсан айларында Сейітжапар Асфендиарұлы

түсіп,өзінің алғашқы мемлекеттік марапаттарға

Бұхара әмірі Сейіт Абд-ал-Ахад-Баһадүр ханның

Анниндік лентадағы улкен күміс,ал бір жылдан

елшілігі құрамында болады.

кейін алтын медальға қол жеткізеді.1870 жылы

1904

жылдың

қазанында

подполковник

аудармашы Сейітжаппарды Шымкент уезіне қыз­

Сейітжапар Асфендиарұлының мемлекеттік қыз­

метіне аттандырады [1]

метке 40 жылдан астам еңбек етуіне байланысты

1871 жылы шілде айында Шымкент уездік

Түркістан генерал-губернаторының кеңесі оны

басқармасы жанындағы аудармашы Сейітжапарды

құрметті демалысқа шығарып салу мәселесін

корнет шеніне өткізу мәселесі қайтадан көтеріліп,

көтерген болатын. Демек,сенімді әрі тәжірибелі

Сырдария облысының әскери губернаторы Н.И.

қызметкерлерге тапшы болған орыс әкімшілігі

ГоловачевфонКауфманныңатынатағыдаөтінішхат

бірнеше шығыс тілдерен жетік меңгерген,сауатты

жібергенімен,бұл жолы да жоғарғы басшылық осы

әрі жергілікті халықтардың өкілдеріне үлгі

мәселесінің шешілуі кейінге қалды.

болатын,жасына қарамастан әлі де өз еңбегімен

1864-1866 жылдары патша әскерінің Орта

пайда келтіре алатын өкілдеріне үлгі болатын

Азияда жүргізген 1867 жылы Орынбор генерал

подполковник

Сейітжапар

Асфендиярұлының

губернаторлығының жеке дара бөлініп шыққан

мемлекеттік

қызметті

жалғастыруында

мүдделі

Түркістан генерал-губернаторлығы құрылды [2].

болғандығы туралы ой қорытуға негіз бар.

1873 жылғы әскери операция орыс билігі үшін

1906 жылдың екінші жартысында орыс әс­

сәтті аяқтағанына қарамастан, шөлді дала арқылы

керінің VI кластагы жоғары офицерлік шеніне

қиын табиғи климаттық жағдайда өткен жорық ең

полковник

атағына

қолжеткізген

Сейітжапар

алдымен оған қатысқан патша әскерінен табандық

Асфендиярұлы

Түркістан

генерал

губернаторы

пен шыдамдылықты талап етті.1873 жылғы

жанындағы

әскери

аудармашы

қызметтіндетағы

жорықта батылдығы үшін Сейітжапар християн

да он екі жыл еңбек етіп,құрметті демалысқа1916

еместерге арналған қасиеттіСтаниславтың ушінші

жылы 71 жасында шығады.Осылайша,1864 жылы

дәрежелі орденімен марапатталынады.Әскери жо­

Орынбор өлкесінде қызмет жолын бастап,оны 1916

рықтан оралған соң Сейітжапар Кауфманың бер­

жылы Түркістан өлкесінде аяқтаған Сейітжапар

ген рұқсатын пайдалана отырып,корнет

шенін

Асфендиярұлы

өзғұмырының

жарты ғасырдан

MORPHOLOGY AND EVIDENCE - BASED MEDICINE

астам өмірін туған қақақ халқына қызмет етуге

Summary

арнады. Өкінішке орай, осы кунге дейін отандық

The article deals with life and activity of SeitzhaparAs-

тарих

ғылымындаСейітжапар

Асфендиярұлыны

fendiyarov

өмірі мен қызметі арнайы зерттеу нысанына айнала

қойған жоқ,зерттеушілердің көпшілігі Сейіт­

жапар Асфендиярұлына тек Санжардың әкесі

болғандықтан да қысқаша тоқталып отырған.

АНАЛИЗ БИОПСИЙНЫХ

Сейітжапардың ұлы Императорлық әскери медици­

налықакадемиясыныңтілегіне1913СанжарАсфен­

ИССЛЕДОВАНИЙ ШЕЙКИ МАТКИ ПО

диаровқа 1914 жылдың 10 мамырында құрасты­

ДАННЫМ ОПАБ ГОРОДА АКТОБЕ

рылған қызметтік формулярдық тізімдері шыққаг

Бекова К.

тегі туралы бабында Санжар “полковниктің ұлы”

Научные руководители – к.м.н. Власова Л.Н.,

деп көрсеткен. Белгілі қазақ қайраткері Мұстафа

ассистент Нугманова Н.А.

Шоқай мен Тұрар Рысқұлов Сейітжапардың әскери

Западно-Казахстанский государственный

атағы

туралы әр

түрлі

мәлімет берген,мысалы

медицинский университет имени М.Оспанова

Мұстафа

Шоқай

өз естеліктерінде полковник

г.Актобе, Республика Казахстан

деп көрсетсе,Тұрар Рысқұлов 1924 жылы сәуірде

И.В.Сталинге жолдаған

баяндамасында

генерал

Актуальность: Цервикальная эктопия явля­

деп жазған.Күні бүгінге дейін зерттеушілеодің қо­

ется наиболее частым заболеванием шейки матки,

лында Сейітжапар Асфендиарұлының 1916 жылы

встречающимся в различные возрастные перио­

отставкаға

шығар

кезінде генерал майор ше­

ды женщины, преимущественно в ранний реп­

ніне қол жеткізгендігін нақты растайтын немесе

родуктивный период. Эктопический процесс в

дәлелдейтін құжат жоқ. Сондықтан да,Сейітжапар

шейке матки протекает весьма длительно и может

Асфендиярұлын қазақтың арасынан шыққан бе­

подвергаться

эпителизации

при благоприятном

сінші генерал деп айту қаншалықты тартымды

течении или метаплазии, как неблагоприятный

болғанымен,мұндай құжат зерттеушілердің қолына

исход. Являясь доброкачественным заболеванием

тусіп, ғылыми айналымға енгенге дейін оның

шейки матки, эктопия тем не менее всегда требуют

әскери атағын полковник деп қарастыру әлдекайда

проведения соответствующего и своевременного

орынды.

лечения [1]. По данным Е. Б. Рудаковой (2002)

Осылайша, өз қызмет жолын Орынборда

эктопия шейки матки встречается у 38,8% женщин

қарапайым­

репититордан бастаған Сейітжапар

репродуктивного возраста. Нередко рецидивируя,

Асфендиярұлы жарты ғасырдан астам уақыт

заболевание при ряде неблагоприятных условий,

бойы мемлекеттік қызметте болып, полковник

нарушает

репродуктивную

(шеечный

фактор

атағына қол жеткізді. Өз жұбайы Гүландамен

бесплодия) и менструальную функцию у жен­

бірге сегіз баланы тәрбиелеп,олардың барлығына

щин, а в 3,6-9,0% случаев − способствует воз­

мүмкіндіктері келгенше уақыт талабына сай орта

никновению рака шейки матки [2]. Факторами

жәнежоғарыбілімберугетырысты.Сейітжапармен

риска возникновения и развития этих патологий

Гүландамның тәрбиелеп өсірген балалары артынан

являются: раннее начало половой жизни, наличие

өз ғұмырларын туған түркі мұсылман халқына

большого числа половых партнеров, роды и аборт

адал қызмет етуге арнап,Орта Азия және Қазақстан

в очень молодом возросте. В последние годы

тарихында өздерінің өшпес ізін қалдырды.

установлено, что важная роль в возникновении

предраковых

состояний принадлежит

инфек­

Пайдаланылған әдебиеттер:

ционным агентам, среди которых 1-е место зани­

1.Өзбекстан республикасының

Орталық мемлекет­

мает вирус папилломы человека (ВПЧ). ДНК

тік мұрағаты (ӨРОММ) .И-762-қ, 1т,30–іс, 100-105 б.

вируса выявляется практически у всех больных с

2.Ресей

мемлекеттік

әскери-тарихи

мұрағаты

предраковыми состояниями и РШМ, в связи с чем

(РМӘТМ) 316- қ,42-т, 1050-іс, 41-43б.

Международное агентство по исследованию рака

3.300-летие царствующего Дома Романовых.1613 г.-

(IARS) официально объявило ВПЧ 16го и 18го

21 февраля

1913 г.//Сост.П.Барзаковский.-Одесса, 1913.

типов канцерогенными факторами. Характерный

Репитное издание-Рига.1990.

цитопатический эффект ВПЧ – койлоцитоз –

4.Махмудов М.М Санжар Джаппарович Асфен­

дияров

Революцией

призванные:Биографические

возникает в поверхностных слоях эпителия, при

очерки.-Вып.2.–Ташкент, 1991.-С.40.

этом ядро

принимает неправильную

форму и

становится гиперхромным из – за скопления в нем

Резюме

вирионов, в цитоплазме появляются вакуоли.

В этой работе показан жизнь и деятельность

Присутствуя в макроорганизме, вирусы не

Сейтжапар асфендиярова

всегда­ вызывают заболевание.

MORPHOLOGY AND EVIDENCE - BASED MEDICINE

- от 46 лет и старше: 128, из них 2010 г –

5.

Қорытынды

32(25%), 2011 г –45(35 %), 2012 г –51(40%). – То есть,

Биологиялық белсенді нүктелер арқылы бұ­

во всех возрастных группах частота встречаемости

рынғы Қытай тәжірибесімен емдеу. Ол – реф­

с каждым годом увеличивается.

лекстің реттеуші әсерінің биологиялық белсенді

Заключение. В результате проведенного

нүктелерінің ағзадағы орны. Акупунктура – латын­

исследования было выявлено снижение частоты

ның akus – ине

және puncture – шаншу

деген

не осложненных цервикальных эктопий. В тоже

сөзінен шыққан. Ол тек ғана Қытайда ғана емес,

время отмечается увеличение числа осложненных

ескіЕгипеттеденүктелердіинеменемдеубұрыннан

цервикальных эктопий. Анализ эктопий в раз­

қолданылған. Оның толық тәжірибесі Қытайда

личных возрастных группах показал, что

сақталып қалған.

неосложненная цервикальная эктопия у женщин в

Қытайдың емдеу саласында акупунктура емін

возрасте до 25 лет имеет практически одинаковые

чжень – цзю терапия дейді. Чжень – инемен цзю

показатели, а в 2 и 3 группах исследуемых, была

– күйдіру деген мағынаны береді. Адам ағзасының

отмечена тенденция к сниженю этого показателья.

күш қуаты 12 қос негізгі, 2 жалқы меридианнан

Во всех возрастных группах отмечается рост числа

тұрады. Олар 365 белсенді нүктелерге әсер етеді.

осложненных цервикальных эктопий. Этот факт

Қазіргі кезде акупунктураның 365 нүктесі белгілі.

Европада инемен емдеу алғыш рет XVII ғасырда

настораживает так как осложненная цервикальная

енді. Осында ол акупунктура деген атқа ие болды.

эктопия риск развития РШМ.

Акупунктура (Чжень – Цзю терапиясы)

Рекомендация: учитывая рост осложненных

Инемен емдеудің бұл түрі беткейлік инемен

цервикальных эктопий у женщин самых различных

шаншу әдісінің жетілген ең жақсы әдісі «Янцы»

возрастных групп, можно рекомендовать прове­

дегенатаумен«Хуандинэйцзин»дежазылған.Ұзын

дение скринингов заболевания не только женщи­

ине арқылы бес рет шаншу арқылы шаншудың

нам, с проблемными жалобами, но и женщинам в

бір түрі шынайы

нүктесіне,

ал

төртеуі

соның

возрасте до 30 лет.

айналасына симметриялы әсер етеді. Мұндай әдіс

Список литературы:

гүл тәрізді деп аталады. Акупунктура инелерінің

ұстағышы мен басын бамбуктен, пластмассадан,

1. Кондриков Н.И. «Патология матки» - М.:

Практическая медицина, 2008. 11-94с.

тотықпайтын болаттан, ал ине ұшы алтыннан және

2.

Клиническая гинекология. Избранные лекции:

күмістен жасайды, өте өткір болмауы тиіс.

Матер. конгресса «Практическая гинекология: от новых

Симптоматикалық емдеу – нүктелік және

возможностей к новой стратегии» / Под ред. В. Н.

меридиандардың терапевтік көрсеткіштерімен бай­

Прилепской. - М.: МЕДпресс-информ, 2007. - 480 с.

ланысты: симптомдарына қарай меридиан­дардың

3. Козаченко, В. П. Онкогинекология: руководство

әсерін, иглотерапевт керекті нүктелерін таңдап

для врачей/ В. П Козаченко.- М.: Медицина, 2006.- 560 с.

алады. Симптоматикалық емдеу үшін кесел болған

4.

Предраковые заболевания и начальные формы

ошақтардан өтетін меридиан нүктелері алынады.

рака шейки матки / под. ред. Л. Н. Василевской. – М.:

Үшкіл нерв (V) – N. trigeminus, аралас нерв,

Медицина, 1987. – 160 с.

бірінші желбезек доғасымен байланысты дамиды.

5.

. Кустаров, В. Н. Патология шейки матки / В. Н.

Оның

сезімтал

талшықтары

бет пен

бастың

Кустаров, В. А. Линде; под ред. В. Н. Кустарова. – СПб.:

алдыңғы бөлігінің терісін нервтендіреді, артқы

Гиппократ, 2002. – 144с.

жағынан мойын нервтерінің артқы тармақтары

мен мойын өрімі тармақтары (артқы) үшкіл нерв

аумағына енеді де, аралас нервтендіру шекаралық

аймағы пайда болады. Сондай-ақ үшкіл нерв

ҮШКІЛ НЕРВ НЕВРАЛГИЯСЫНА

сезім

мүшелерінің

арнаулы рецепторлары

(I, II,

VII, VIII және

IX

жұптардан

нервтендірілетін)

АКУПУНКТУРА АРҚЫЛЫ ЕМ ЖҮРГІЗУ

болып есептелінетін бөлімдерінен басқа ауыз,

Ерғали Жанбота, Абдубалиева Ақерке

мұрын, құлақ және көз коньюктивасы шырышты

ЖМ13-006-1 топ студенттері, Алматы қ.,

қабықтарының

рецепторларынан

сезімталдықты

С.Ж.Асфендияров атындағы ҚазҰМУ

өткізгіш нерв болып табылады.

Жетекшіаға оқытушысы Л.А.Искакова

Үшкіл нервтің невралгиясы

Үшкіл нерв невралгиясы (тригеминалдық

Жоспары:

невралгия)–үшкілнервтізақымдайтын,үшкілнерв

1.

Акупунктура тарихы

нервтендіретін

аумақтардағы

қарқынды

ұстама

2.

Акупунктура (Чжень-Цзю терапиясы)

түріндегі ауырулармен білінетін созылмалы кесел.

3.

Үшкіл нервтің анатомиясы

Тригеминалдық

невралгиялардың

даму себептері

4.

Үшкіл нерв невралгиясын емдеу

әрқилы:

MORPHOLOGY AND EVIDENCE - BASED MEDICINE

Біз өз мақалаларымызда балалар организмінің

Осылайша организм ересек күйге өтіп,

өсіп – дамуына түрлі табиғи факторлардың:

бейімделу, табиғи факторларға төтеп беретін терең

барометрлік­

қысымның, ылғалдылықтың, күн

резервті өзгерістер мен тұрақтылық қалыптасады.

сәулесінің белсенділігі, жауын – шашынның және

Егер организмде бейімделу үрдісі нашарласа, онда

геомагниттік аймақтардың әсерін терең зерттеп

жасушалық – генетикалық қоры әлсіреп, терең

жүрміз және де осы факторларға организмнгің

әлсіздік пайда болып, патологиялық созылмалы

бейімделуін бақылау негізігі мақсатымыз.

көріністер тұрақты түрде қалыптасады. .

Балалар организмі өсіп – даму үстіндегі

Осылайорганизмсозылмалыауруларғадушар

үрдістермен өмір сүреді. Даму үстіндегі организмге

болады екен. Ал енді тікелей жауын шашынның

күнделікті әсер етуші факторларға бейімделу өте

ықпалына тоқталсақ: ұзақ уақыт ылғалдылығы

күрделі мәселе ретінде қаралады. Өсіп келе жатқан

төмен бөлмелерде отырған балалар тез шаршағыш

организмге әсер етуші табиғи факторлардың

жәнеапатияғабейім,ылғалдылығытөменауатеріге

ішінде ауа құрамының қысымы, ылғалдылық, түрлі

өз септігін тигізіп терінің бозаруына, сезімтал

жауын – шашын, күн сәулесінің белсенділігінің

алллергиялықреакциялардыңқалыптасуынасоқты­

әсерімен қатар табиғи радиацияның, ашып айт­

рады.Мұрынның,ауыздың,кейдекөздіңшырышты

сақ: магниттік аймақтың да әсері бар. Осы фактор­

қабаттарының құрғауынан бала ауызбен дем ала

лардың

бәрі

организмге

кешенді

түрде

әсер

бастайды, сілекейдің бөлінуінің төмендеуі баланың

етіп, күнделікті өмірде қалыпты жағдай ретінде

тәбетінің төмендеуіне алып келеді. Жасы үлкенірек

тіркеледі. Медициналық тұрғыдан молекулярлық,

балаларда қарама-қарсы реакция көрінеді: тез

жасушалық, тіндік, жүйелік тұрғыдан өзгерістер

қозғыштық, беттің гиперемиясы, кейде бастың

анықталып жүр.

ауыруыжәнебастыңайналуы.Ылғалдылығытөмен

Бірақ осы факторлардың біреуінің ғана

бөлмелерде ұзақ уақыт болу ауа-тамшылы жолмен

организмге ұзақ, тұрақты әсер етуі, оның деком­

берілетін

респираторлы аурулардың

өршуіне

пенсациялық өзгерістеріне, патологиялық үрдіс­

қолайлы жағдай болып табылады.

тердің қалыптасуына әкеледі.

Осылайша әр түрлі табиғи факторлардың

Мысалы: күн сәулесі жоғары белсенділік

әсеріне организм әр түрлі жауап береді, дегенмен

шегіне жеткенде (шамамен 1020 ЭВ) оның құра­

біз өз зерттеулерімізде бейімделу факторларын біз

мында химиялық элементтердің ішінен сутегі

осылай тұжырымдадық.

ядролары, гелий және оның ауыр иондары көбейеді

Қолданылған әдебиеттер тізімі:

екен, осы көрініс организмге әсер етуші алғашқы

космостық сәулелер

ретінде тіркеліп,

кейіннен

1. Груза Г.В., Ранькова Э.Я. Обнаружение

күшейіп, қайталанып, нуклеондар, мезондар, элект­

изменений климата: состояние, изменчивость и экстре­

мальность климата. // Метеорология и гидрология. 2004.

рондар­ мен фотондар жиналып тұрақты магниттік

№4.

аймақты қалыптастырады.

2. Губинская Г.С., Турулина Г.К. О

возможной

Балалар

организміне

қатысты

кешенді

әсер

связи суровых зим с солнечной активностью. // Гидро­

ететін табиғи факторлар бейімделу кезеңдерін

метеорология и экология. – 2012. №2.

тұрақты жүйелі түрде қалыптастыратын кезеңдерге

3. Десятова К.И., Особенности прикота солнечной

бөлсек:

радиации на территорию Казахстана летом и зимой. //

1. Бала дүниеге келгеннен кейінге алғашқы

Гидрометеорология и экология. 2010.№4.

жарты жылдығы – дәл осы кезеңде физиологиялық

4. Дорошко Т.Н. Влияние метеогелиофакторов

процестердің дестабилизациясы жүреді.

на сердечно-сосудистую систему: обзор литературы. //

2. 2,5-3 жас аралығы, мұнда гомеостатикалық

Медицинские новости. – 2002. №12.

үрдістердің тұрақтылығы қалыптасады, функцио­

5. Дорошко Т.Н. О влиянии геомагнитных

возмущении

на возникновение пароксизмов мерца­

налды өзгерістер жасушалық және молекулярлық

тельной аритмии. // Медицинские новости. – 2002. №5.

деңгейде жүреді.

6. Жилов Ю.Д. «Проблема искусственного светого

3. Бейімділіктің тұрақтануы 12-15 жас ара­

иУФ-климатавгигиенедетейиподростков»автореферат.

лығы. Тұрақтылыққа әсер етуші жүйелердің жүк­

// Москва. – 1969.

темелерінің қалыптасу кезеңі, биохимиялық

7. Ишков В.Н., Кононович Э.В. Проявление

үрдістербірқалыпқакеліп,майдақантамырларының

солнечной активности. // Режим доступа: http://skolniki.

өткізгіштігіөзгереді.Дәлосыкезеңдепатологиялық

narod.ru/bury.htm.

үрдістер белең алады. Соның ішінде тыныс алу

8. Кауров Э. Человек, Солнце и Магнитные Бури.

жүйесінің түрлі өзгерістері.

// «Астрономия» РАН, 19.01.2000. Режим доступа: http://

4.

Организмнің

мүмкіндіктерінің

резервті

sciеnce.ng.ru/astronomy/2000-01-19/4_magnetism.html.

түрдегі өзгерісі. Бұл түрлі созылмалы аурулардың

9. Аветисян Л.Р., Кочарова С.Г. Изучение влияние

повышенной учебной нагрузки на состояние здоровья

қалыптасу кезеңі деп аталады.

учащихся. // Гигиена детей и подростков. – 2001.