Қорытынды

Семинар сабағының сұрақтарын талқылау, берілген карточкалық тапсырмалармен жұмыс жасау барысында экономикалық циклдың фазалары, олардың ерекшеліктері, экономикалық өсу және экономикалық өсу типтері туралы білімдерімен алмасады. Жағдайлық мәселелерді талқылау арқылы өзіндік пікірлерін қалыптастырады. Сабақ соңында әр студентт көрсеткен білімі мен белсенділігі бойынша бағаланады.

Қорытындысында өтілген тақырыптың менгерілуінің деңгейін анықтау үшін тесттік тапсырмалар (бақылау сұрақтары) алынады

Тесттік тапсырмалар:

1. Бірнеше жылдар ішінде экономикалық белсенділіктің өсуі мен құлдырауы қайталанса, онда бұл:

а) экономикалық цикл

б) маусымдық экономикалық тербеліс

в) ЖҰӨ көлемінің азаюы

г) дағдарыс

д) ифляция

2. Өндірістің, жұмысбастылықтың және баға деңгейінің төмендеуі ұзақ уақытқа созылған кезең қалай аталады?

а)құлдырау

б) тоқырау

в) экономикалық цикл

г) өрлеу

д) жандану

3.Өнеркәсіп циклының мәнін қандай сатылар көрсетеді?

А)дағдарыс, тоқырау, жандану, өрлеу

Б)экспансия, тежеу

В)рецессия мен өрлеу

Г)жоғарғы шегі, түбі, жандану

Д)құлдырау, өрлеу және олардың ең жоғарғы шыңы

4.Нарықтық экономика жағдайында дағдарыс ең бірінші неден көрінеді?

А)несиенің көбеюінен

Б)несие пайызының төмендеуінен

В)тауарды артық өндіруден, несиенің қысқаруынан, несие пайызының жоғарылауынан

Г)тауар шығарылымының жоғарылауынан

Д)тауарға деген сұраныстың төмендеуінен

5.Экономикалық дағдарыс қандай маңызды қызмет атқарады?

А)экономиканың тиімділігін арттырады

Б)өндіріс технологиясын жетілдіреді

В)халықтың тұрмыс жағдайының деңгейін жоғарылатады

Г)экономикада тепе-теңдікті қалыптастырады

Д)пайдалылығы төмен өндірісті жояды

6. Шекті шығын дегеніміз:

а) қосымша өнім бірлігіне жұмсалады

б) аймақтың жол құрылысына жұмсалады

в) көтерме базарды ұстауға жұмсалады

г) ғимаратқа қосымша электр жарығын орнатуға жұмсалады

д) жұмыссыздар үшін қоғамдық жұмыстар ұйымдастыру үшін жұмсалады.

7. Экономикалық шығын ұғымын қалай түсінуге болады?

а) құрамында айқын және айқын емес шығындар, сонымен қатар қалыпты пайда бар

б) құрамында айқын шығындар бар, ал айқын емес шығындар кірмейді

в) құрамында айқын емес шығындар бар, ал айқын шығындар кірмейді

г) құрамына айқын да, айқын емес шығындар да кірмейді

д) айқын шығындар айқын емес шығындардан қалыпты пайда мөлшеріне жоғары

8. Ұзақ мерзімді кезеңде:

а) барлық шығындар өзгермелі

б) барлық шығындар тұрақты болып табылады

в) өзгермелі шығындар тұрақты шығындарға қарағанда тез өседі

г) тұрақты шығындар өзгермелі шығындарға қарағанда тез өседі

д) барлық шығындар айқын емес болып табылады

9. Жалпы шығынды құрайтын қай формула?

а)VC

Q

б) DТС

DQ

в) FC

Q

г) FC VC

д) AVC AFC.

10. Шекті шығындардың формуласы қандай?

а) VC

Q

б) DTC

DQ

в) FC

Q

г) FCVC

д) AVCAFC

11. Орташа тұрақты шығындардың формуласы қайсы?

а) VC

Q

б) DTC

DQ

в) FC

Q

г) FCVC

д) AVCAFC

12. Орташа айнымалы шығындардың формуласы қайсы?

а) VC

Q

б) DTC

DQ

в) FC

Q

г) FCVC

д) AVCAFC

13. Экономикалық пайда ненің айырашылығынан туындайды?

а) жалпы түсім мен өдірістің ішкі шығындары арасындағы айырма

б) жалпы түсім мен өдірістің сыртқы шығындары арасындағы айырма

в) жалпы түсім мен қалыпты пайда арасындағы айырма

г)жалпы түсім мен өдірістің барлық шығындары арасындағы айырма (ішкі шығынсыртқықалыпты пайда)

д) жалпы түсім мен балама шығындар арасындағы айырма

14. Қазіргі экономика ғылымындағы пайда ұғымының мәні:

а) барлық табыстардың жиынтығы: %, жалақы, рента, кәсіпкерлік пайда

б) тек капиталға %

в) қосымша құнның өзгерген түрі

г) новатордың табысы

д) кәсіпкер тәуекелі үшін қоғамның төлемі

15. Өндіріс факторлары нарығында бағаның құрылуы:

а) өндіріс факторларының бағалары тұрақты түрде төмендеп отырады

б) фирма мен сатып алушылардың нақты сұранысы бойынша өзгереді

в) өнім өндірісін арттыруға ықпал етеді

г) өзара алмастыратын және өзара толықтыратын өндіріс факторларының болуын байланысты емес

д) бағалары үнемі өсіп отырады

14.Тақырып. Макроэкономикалық тұрақсыздық: жұмыссыздық және инфляция

Сабақтың мақсаты

Жұмыссыздық және инфляция тақырыбын экономикадағы маңыздылығы, онымен күресу жолдары,шешу жолдары, ҚР-дағы «Жол картасы» туралы ақпараттандыру.

Жұмыспен қамту және жұмыссыздық,жұмыссыздықтың мәні мен типтері туралы білімдерін қалыптастыру;

Инфляция және оның түрлері. Инфляцияның себептері. Инфляцияның салдары. Сұраныс және ұсыныс инфляциясы. Филлипс қисығы және стагфляция. Инфляцияға қарсы саясат туралы білімдерін қалыптастыру;

Оқытудың міндеттері:

Инфляция мен жұмыссыздық салдарын ҚР экономикалық өсудің даму тұрақтылығының бағдарламасын және анти дағдарыс саясатын студенттерге түсіндіру.

Экономикалық циклдың мазмұны және жалпы түрлері. Жұмыссыздық мәні және түрлері. Жұмыссыздық пен күресу жолдары

Инфляцияның мәні мен себептері. Антиинфляциялық саясат сұрақтарымен жұмыс істей білу

Негізгі түсініктер: еңбек нарығы,жұмыссыз,жұмыссыздық,инфляция

Жаңа түсініктер: Жұмыссыздықтың түрлері,инфляцияның даму қарқынына байланысты түрлері

Қарастыратын негізгі сұрақтары

Оқытудың әдістері:Семинар сабағында берілген сұрақтарды талқылау, дебат, кейс-стади, дисскусия,кестемен жұмыс,тесттік тапсырмалар(бақылау сұрақтары).

Негізгі бөлім:

Кейс-стади

Автомиль құрауыштарының жаһандық рыногын құру

Рынок — бұл сатушылар мен сатып алушылар арасындағы тауарлар немесе қызметтер айырбастау механизмі. Өткен кезеңдерде рынок сатушылар мен сатып алушылар жиналатын орын ретінде түсіндірілген болатын. Бұндай сауда ұйымдары күнделікті өмірде және барлық аймақтарда дерлік кездеседі. Дегенмен, қазіргі рынок өзіндік ерекшеліктерге ие. Нақтырақ тоқталар болсақ, қазіргі рынокта сатушылар мен сатып алушылар бір орындарында отырмайды, айырбастау процесін пошталық тапсырыстар, телефондар, факстар және т.б. арқылы жүргізеді. Интернет пен Бүкіләлемдік ғаламтордың (паутина) дамуына байланысты сатушылар мен сатып алушылар арасындағы кедергілер тіптен жойылуда.

Әлемдегі ірі автомобиль өндірушілердің арасындағы серіктестіктерді осы қарқынның нақты мысалы ретінде қарастыруға болады. Бұл қарқын жекелеген автоөндірушілердің өзіндік web-сайттарын ашудан басталды.

Мысалы, Ford компаниясы өзінің Auto-Xchange деп аталатын сайтын құруға өте белсенді түрде кірісті. Осы сайт арқылы компания тапсырыс беру, тапсырыс алу, сонымен қатар жеткізушілерге қандай құрауышты (компонент) қандай бағамен ұсына алатындықтары туралы ақпараттар тарату сияқты қызметтерін жүзеге асырды. Компания бұл сайтты өзінің тізбекті жеткізілімдерін (цепочная поставка) басқару орны ретінде қарастырды.

Алайда, көп ұзамай басқа да автомобиль компанияларының өздерінің сайттарын ашайын деп жатқандықтары белгілі болды. Осы уақытта ірі автомобиль бөлшектерімен жабдықтаушы компаниялар әр компанияның жеке-жеке web-сайт ашуы тіимсіз екендігін түсінедіОсыған байланысты ірі жабдықтаушы компаниялардың бірі Ford пен

General Motors –қа ұсыныс жасады: неге күтерін біріктіріп екі компания үшін тиімді бір сайт ашпасқа?

Ford и GM басшылары осы ойдың пайдалы екендігін бірден түсінді және DaimlerChrysler – ты осы жобаға қосылуға көндірді. Негізінде барлық автомобиль өндірушілерін, жабдықтаушыларды, дилерлерді, яғни осы салада жұмыс жасайтындардың барлығын қызықтыратын бір web-сайт құру жоспарланды. Бұл альянсқа

француялық Renault , жапондық Nissan, Oracle (бағдарламалық қамсыздандыруды өз жауапкершілігіне алған) және Commerce One (қаржыландыру) бірден қосылды. 2001ж. соңында альянсқа француздық концерн PSA Peugeot Citroen кірді. Бұдан басқа, Ford пен GM

мүмкіндік болған кезде өздерінің шет елдердегі компаниялары мен стратегиялық серіктестерін де осы альянсқа тартуға уәде берді. Осы жоба жүзеге аса бастаған кезде серіктестер оны жеке кәсіпорын ретінде рәсімдеу қажет екенін түсінді.

2002ж. Covisint деген атпен ашылған жаңа құрылымСаутфилдеде, Мичиган штатында, Амстердамда және Токиода өз кеңселерін ашты. Жаңадан жасалған бұл жобаның қызмет етуі автомобиль өндірушілер үшін өте пайдалы болды. Мысалы,

Covisint құрылғанға дейін GM бір бөлшектің немесе құрауыштың тапсырысына

$100 қаржы жұмсады. Қазіргі таңда бұндай тапсырыс беру

$10 аз тұрады екен. Өндірушілер үшін осыншалықты табысты болған жоба жабдықтаушылар (жеткізушілер) үшін де өте тиімді болды.

Кейс талқылау үшін сұрақтар:

1. Жоғарыда берілген материалдың ішінен стратегиялық жедел (операционный) менеджменттің элементтерін табыңыз.

2. Тізбекті түрде жеткізу көзқарасы тұрғысынан қарағанда өндірістік бағыттағы тауарлар рыногының механизмі нені білдіреді?

3. Экономиканың басқа қай салаларында айырбастаудың осындай формасын қолдануға болады?

4. Қызмет көрсету саласында осы форманы қолдануға болады ма? Егер жоқ болса, онда неге? Егер ия болса, онда қызметтік және өндірістік электрондық рыноктар арасындағы қандай ұқсастықтар мен айырмашылықтар болуы мүмкін?

Дебат

Дебат тақырыбы «Қазақстанды жұмыспен қамту және жұмыссыздықпен күрес жағдайы»

Дебат ережесі

Топ екіге бөлінедіПікір-талас екі команданың арасында: үкімет және оппозиция.

Қарастырылатын сұрақтар:

Ситуациялық жағдай: