26. Бөлшектердің ыдырауы.

Ешбір сыртқы әсерсіз, бір бөлшектің «екі құраушы бөлшекке» «өзінен-өзі» ыдырауын қарастырайық. Бұл екі бөлшек ыдыраудан соң бір-біріне қатыссыз, тәуелсіз қозғалсын. Бөлшек ыдыраудан бұрын тыныштықта тұр деп есептейік.

Импульстің сақталу заңы бойынша, ыдыраудан кейін пайда болған екі бөлшектің импульстерінің қосындысы 0-ге тең, яғни бөлшектер ыдыраған соң, бағыттары қарама-қарсы, ал шамасы бойынша тең импульстермен екі жаққа ұшады. Солардың абсолюттік шамасын деп белгілейміз,

-ыдыраған бірінші бөлшектің импульсі, -ыдыраған екінші бөлшектің импульсі. Бастапқыда бөлшек тыныштықтағы санақ жүйесінде орналасқандықтан:

Ендеше:

ал модульдері;

27. Бөлшектердің ыдырау энергиясы.

бөлшектердің энергияларын қарастырайық. Тоқтап тұрған кезде механикалық энергия , ал ыдырағанда:

Ал ыдырау энергиясы – бастапқы бөлшектің ішкі энергиясының , кейіннен пайда болған екі бөлшектің ішкі энергияларының айырмалары:

Энергияны импульс арқылы жазамыз:

екенін ескерсек,

Ыдараған кезде бөлшек импульстері бірдей болғанымен жылдамдықтары әр түрлі болады(тыныштықтағы санақ жүйесі).

Енді бөлшек ыдырауға дейін жылдамдықпен қозғалсын, яғни лабораториялық санақ жүйесінде, ал массалар центрі санақ жүйесіндегі жылдамдығы –және .

Ыдараған бөлшектердің тек біреуін қарастырайық, Галилей түрлендірулері арқылы:

немесе

28. Бөлшектердің ыдырау жылдамдығын шарты бойынша қарастыру.

болғандағы жағдайды қарастырайық.

-лабораториялық санақ жүйесінен ұшып шығу бұрышы, -инерция центрі санақ жүйесінен ұшып шығу бұрышы. Ал екеуінің байланысы;

суреттен,

29. Бөлшектердің ыдырау жылдамдығын шарты бойынша қарастыру.

болғанда, бөлшек алға қарай ұшып шығады. бұрышы -нан үлкен болмайды.

,

Инерция центрі санақ жүйесінде барлық ыдыраған бөлшектер бірдей энергияға ие, ал олардың ұшу бағыттары изотропты. Бұл бөлшектердің бастапқы бағаттарының хаостығынан шығады.

денелік бұрышта ұшып келе жатқан бөлшектердің үлесі осы бұрыштың элементіне тәуелді.

30. Бөлшектердің серпімді соқтығысы.

Егерде екі бөлшектің соқтығысы кезінде олардың ішкі күйлері өзгермесе ол соқтығысу серпімді болады. Осындай процеске энергияның сақталу қолданғанда ішкі

энергиясын ескермеуге болады.

Инерциалды санақ жүйесінде,

Инерциалды санақ жүйесінде екі дененің соқтығысуы кезінде екі дене инерция санақ жүйесінде тыныштықта болады. Соқтығысуға дейінгі инерциалды санақ жүйесіндегі денелердің жылдамдықтары және, олардың лабораториялық санақ жүйесіндегі жылдамдықтарыжәне.

Олар былай байланысқан,

- л.с.ж.-ң и.ц.с.ж.-не қатысты жылдамдығы(яғни салыстырмалы жылдамдығы)

Соқтығысқаннан кейінгі жылдамдықтары,

–екі бөлшектің соқтығысқаннан кейінгі жылдамдықтарының бағыттары.

Л.с.ж.-де бөлшектің соқтығысқаннан кейінгі жылдамдықтары,

–келтірілген масса.

Радиустары – ға тең шеңбер салып, диаграммасын саламыз.

,

, болады да нүктесі шеңбердің ішінде жатады,

болса, болып,нүктесі шеңбердің сыртында жатады.

және бұрыштары бөлшектердің соқтығысқаннан кейінгі бастапқы бағытынан ауытқу бұрышы.

- бұрышы бағытымен бірінші бөлшектің и.ц.с.ж.-гі бұрылу бұрышы.

мен арасындағы байланыс

енді -табамыз

-тең бүйірлі, ендеше

Соқтығысқаннан кейінгі бөлшектердің жылдамдықтарының абсолют мәні.

Бөлшектер соқтығысқаннан кейін бір-біріне тік бұрыш жасай ұшып кетеді.