III блок

1.Қазақстан Республикасы кеден құқығына жалпы сипаттама. Кеден құқығының жалпы және ерекше бөлімдері.

Кеден құқығы - кеден органдарының мемлекеттік шекараны экономикалық қорғау және мемлекеттің сыртқы сауда мен кеден саясатын жүзеге асыру жөніндегі қызметін тәртіптейтін құқықтық нормалардың жиынтығы.

Кеден құқығы – кеден құқығы саласында қоғамдық қатынастарды реттейтін, құқық нормаларрының жиынтығын білдірретін құқықтың кешенді дербес саласы.

Кеден құқығы жүйесі жалпы және ерекше бөлігімен тұрады. Жалпы бөлімге кеден ісінің түсінігі мен мазмұны, кеден құқығының түсінігі мен жалпы терминдері, оның мақсаты, кедендік саясаты, кеден құқығының субъектілері туралы бөлімі, кеден органы қызмет інің әдісі мен формасы туралы,кеден құқығының жауапкершілігі кіреді.

Ерекше бөлімі кеден ісінің сәйкес элементтері мен блоктарын есепке ала отырып, кеден номенклатурасының ішкі экономикалық қызметін енгізу, кеден оргнадарымен жүзеге асатын алдын ала білу, жедел іздестіру қызметы қалыптастырылған.

Кеден құқығы пәнінің жалпы бөлімі 6 тараудан тұрады:

• ҚР кеден ісінің құқықтық және ғылыми-теорилық негізі

• Кеден құқығы құқықпен оқу пәнінің саласы ретінде

• Құқықтық қатынастар және нормалар

• Кеден құқығының субъектілері

• Кеден органдары қызметінің формасы

• Кеден құқығы бойынша жауапкершілік.

Ерекше бөлім 4 тараудан тұрады (яғни 11 блок):

2.Кеден құқығы пәні және әдістері.

Құқықтың әрбір саласын оның пәні мен құқықтық реттеу әдісі анықтайды.

Құқық нормасы – мемлекетпен белгіленіп, руқсат етілген, оны бузған жағдайдабелгілі бір жауапкершілікке тартылатын, нормативтік құқықтық актіде бекітілген мінез-құлық ережесі.

Қоғамдық қатынастар – білімнің белгілі бір аясында қалыптасатын қатынастар жиынтығы.

Құқық жүйесі – қоғамдық қатынастардыңбелгілі бір аясын реттейтін құқық нормаларының жиынтығы.

Құқық жүйесі келесілерге бөлінеді:

• құқықтық реттеу пәні – бул құқықты реттейді (қоғамдық қатынастар)

• құқықтық реттеу әдісі – бул қоғамдық қатынастарға әсер ететін қуралдардың және әдісі мен тәсілдерінің жиынтығы

Кеден құқығының пәні – кеден құқығы аясындағы қоғамдық қатынастар болып табылады. ҚР құқықтық жүйесінде кеден құқығының орны туралы қөзқарас бар:

• кеден құқығы құқықтың дербес саласы (Габричидзе, Сарсембаев, Алибеков)

• кеден құқығы әкімшілік құқықтың салалығы (Чемакин, Сандровский, Марков)

• кеден құқығы жоқ, ал тек қана кеден заңнамасы бар.

Кеден құқығы қазақстандық құқықтың кешенді саласы, яғни кеден құқығы пәнінің басты ерекшелендіретін қасиеті - кеден ісі саласындағы құқықтық қатынастар. Осы қатынастардың кешенді мінез-құлқы мен топтардың бір текті еместігі болып табылады. Алексеев бойынша құқық салаларының жіктелуі:

• құқытың тазалық салалары (конституция,құқық, азаматтық құқық, қылмыстық құқық,әкімшілік құқық)

• арнайы салалар (енбек құқығы, экологиялық құқық, қаржы құқығы)

• әртекті институттарды кәсіптік және арнайы құқық салаларына біріктіретін кешенді құқық салалары (шаруашылық, сауда,теніз құқығы).

• Кеден құқығын құқықтық реттеу әдісі – императивті, диспозитивті.

Кеден құқығы – кеден құқығы саласында қоғамдық қатынастарды реттейтін, құқық нормаларрының жиынтығын білдірретін құқықтың кешенді дербес саласы.

Кеден құқығы мен конституциялық құқықтың байланысы: конституциялық құқығы барлық құқық кеден құқығына негізін салушы бастаманың әдістерін алдын-ала белгілейді.

Кеден құқығы Конституциялық құқықтың жағдайлары мен нормаларына сәйкес дамуы қажет.