Safiullina_Tatarsky_na_kazhdy_den

—КҮп тҮгел.

8.— Иткə чират бармы?

—Бар. Бик кҮп.

9.— əмир, безгə ипи кирəкме?

—Кирəк, əни.

—Мə акча. Кибеткə бар əле.

10.— Сездə катык бармы?

—Бар.

—Ничə сум?

—Биш сум.

—Миңа ике катык бирегез əле.

11.— Сездə эремчек бармы?

—Бар.

—Ничə сум?

—Ун сум.

—Миңа бер кило бирегез əле.

—Хəзер.

12.— Каймак ничə сум?

—Егерме Җиде сум.

—Ике кило бирегез əле.

—Хəзер.

13.— Балык бармы?

—Юк.

—Колбаса бармы?

—Юк.

—Ит бармы?

—Юк.

—Нəрсə бар?

—Бернəрсə дə юк.

14.— Миңа бер кило май бирегез əле.

—Рəхим итегез! (Пожалуйста!)

15.— Аракы ничə сум?

—41 сум 52 тиен.

—Шулаймыни?

—əйе.

16.— Ике кило ит бирегез əле.

—Хəзер.

17.— Колбаса яхшымы?

122

—əйе, яхшы.

—400 гр бирегез əле.

—Рəхим итегез!

18.— Сыр ничə сум?

—Витринада бар.

—Минем кҮзем кҮрми (не видит).

—Җитмеш сум, Җитмеш сигез сум, туксан ике сум.

—Рəхмəт.

19.— Сездə тавык бармы?

—Бар.

—Килосы ничə сум?

—ырык ике.

—Ике тавык бирегез əле.

—Рəхим итегез.

Теперь об овощах:

бəрəңге — картофель суган [су„ан] — лук

сарымсак [сарымсакъ] — чеснок кабак [къабак] — тыква кишер — морковь кыяр [къыйар] — огурец

чӨгендер [чӨгӨндер] — свекла шалкан [шалкан] — репа

кəбестə — капуста

торма — редька

борыч — перец

Многие овощи и зелень называются так же, как в русском языке:

помидор, редиска, укроп, петрушка, баклажан, патиссон и т.д. Толька

капуста стала кəбестə.

Теперь поговорим:

1.— Бəрəңге ничə сум?

—Биш сум.

2.— Суган ничə сум?

—Җиде сум.

3.— Сездə кишер бармы?

—Бар.

123

—Ни хак (какая ена)?

—Сигез сум.

—Миңа ике кило кишер бирегез əле.

—Рəхим итегез! Мəгез!

4.— Базарда кыяр бармы?

—Бар.

—Ни хак?

—Тугыз сум.

5.— Сезнең бакчада (огород) чӨгендер бармы?

—Юк.

—Шалкан бармы?

—Бар.

—Миңа бирəсеңме?

—Бирəм.

6.— Базарда тозлы (соленый) кыяр бармы?

—Бар.

—Ничə сум?

—Егерме ике сум.

7.— Син бҮген базарга барасыңмы?

—əйе, барам.

—Миңа тозлы кəбестə ал əле.

—КҮпме? (Сколько?)

—Бер банка. Акча кирəкме?

—əйе. Бир.

—КҮпме?

—Унбер сум.

—Хəзер. Рəхмəт сиңа.

8.— Син кабак яратасыңмы?

—Яратам.

—Мин дə.

Дошла очередь до фруктов, ягод: алма — яблоко чия — вишня

кура Җилəге — малина Җир Җилəге — клубника каен Җилəге — земляника нарат Җилəге — брусника

124

мҮк Җилəге — клюква

карлыган [къарлы„ан] — смородина кызыл карлыган — красная смородина бӨрлегəн — костяника; ежевика шомырт — черемуха

Җилəк — ягода Җимеш — плод

йӨзем — виноград əфлисун — апельсин анар — гранат

Өрек — урюк хӨрмə — хурма гӨмбə — гриб

Теперь поговорим по-татарски:

1.— Алмаң тəмлеме?

—Бик тəмле.

—Алма кызылмы?

—Кызыл.

2.— Базарда алма бармы?

—Бар.

—Ни хак?

—Ун сум, унике сум.

3.— Миңа ике кило алма бирегез əле.

—Хəзер.

4.— Сездə чия бармы?

—Юк.

5.— Кура Җилəге ни хак?

—Килосы унсигез сум.

—Миңа ике кило бирегез əле.

—Хəзер.

6.— Базарда Җир Җилəге саталармы?

—Саталар.

—Ничə сум?

—Стаканы 6 сум.

7.— Карлыганыгыз кҮпме?

—КҮп. Ничə кило кирəк?

—Ун кило.

125

8.— Кызыл карлыган тəмлеме?

—Бик тəмле.

—Ничə сум?

—Килосы Җиде сум.

9.— Син урманга барасыңмы?

—Барам.

—Нарат Җилəге бармы?

—Бар.

10.— Базарда йӨзем ни хак?

—Илле сум.

—Ай, бик кыйбат. (дорого)

11.— Сиңа Өрек кирəкме?

—Ничə сум?

—Кырык сум.

—Кирəк.

—Ничə кило кирəк?

—Өч кило. Ничə сум акча кирəк?

—ЙӨз егерме сум.

—Рəхмəт.

12.— Базарда хӨрмə бармы?

—Юк.

—Анар (гранат) бармы?

—Бар.

—Ничə сум?

—Утыз сум.

13.— Казанда əфлисун саталармы?

—Саталар.

—Ничə сум?

—Бер əфлисун 6 сум.

—Ай, бик кыйбат!

14.— Базарда гӨмбə бармы?

—Бар.

—КҮпме?

—Бик кҮп.

15.— Базарда ит кыйбатмы?

—Кыйбат. Алтмыш сум.

16.— Улым, кибеткə бар əле.

—Нəрсə кирəк, əни?

126

—Шикəр, сӨт, тоз, шырпы (спички) кирəк.

—Акча бирəсеңме?

—КҮпме кирəк?

—50 сум кирəк.

—Ярар.

17.— Кибеттə чират зурмы?

—Зур.

—Балык бармы?

—Бар.

—Ничə сум?

—Егерме дҮрт сум.

—Миңа Өч кило балык кирəк. Син кибеткə барасыңмы? Миңа да ал əле.

—Ярар.

—Зур рəхмəт.

18.— Кибет ачыкмы? (открыт ли?)

—Ачык.

19.— Кибет ябыкмы? (закрыт ли?)

—Ябык.

20.— Кибеттə ничə сатучы бар?

—Унбиш.

21.— Сезнең кибеттə конфет бармы?

—Бар.

—Ничə сум?

—КилосыҖитмешсум,алтмышикесум,иллеберсум.

—О-о-о, бик кыйбат!

22.— Миңа ике кило печенье бирегез əле.

—Рəхим итегез.

23.— Сездə торт бармы?

—Бар.

—Ничə сум?

—Бер йӨз унике сум.

—Бирегез əле.

—Рəхим итегез.

24.— Сездə минераль су бармы?

—Бар.

—Нинди?

—«Тазалык».

127

—Өч шешə (бутылка) бирегез əле.

—Рəхим итегез. Утыз Өч сум.

—Рəхмəт.

25.— Базарда карбыз саталар.

—Ни хак?

—Килосы дҮрт сум.

—Бер карбыз ничə кило?

—Сигез кило.

—Ничə сум кирəк?

—Утыз ике сум.

—Ай-яй-ай!

Наэтомурокзавершаем.Желаемвамуспехов!Саубулыгыз!

128

Урок семнадцатый

(УнҖиденче дəрес)

Исəнмесез! Хəерле кӨн!

Начнем урок с простых заданий.

Задание 1. Прочитайте стихотворение современного татарского поэта Ш.Галиева. Какие слова вам знакомы? Вероятно, незнакомые слова следующие: Җир — земля, Өй — дом,

əллҮкиле кӨй — мелодия, похожая на «Аллюки» («Əллүки» —

татарская народная песня), туган-Үскəн ил — родная сторона,

мəңге — вечно, имин — мирный, здоровый, живой, крепкий.

Прочитайте правильно и переведите:

Җирдə миңа ни кирəк?

Җирдə миңа ни кирəк? əти дə əни кирəк! Җирдə миңа ни кирəк? Без яшəгəн Өй кирəк! Җирдə миңа ни кирəк? əллҮкиле кӨй кирəк! Җирдə миңа ни кирəк? Тукай, туган тел кирəк? Җирдə миңа ни кирəк? Туган-Үскəн ил кирəк! Җирдə миңа ни кирəк?

129

Мəңге имин Җир кирəк!

Задание 2. Не забыли ли вы, какие фразы произносятся при встрече и прощании? Все слова вам знакомы — переведите их:

Исəнме, əнкəй! Исəнме, əткəй! Нихəл, абый!

Сау бул, бабай!

Сау булыгыз, Галия апа! Хуш, бабай!

Хушыгыз, əби! Хəерле кич, Галия апа!

Хəерле кӨн, Фирая ханым! Хəллəр ничек, Мансур! Нихəл, ГалимҖан? Сəлам, егетлəр!

Задание 3. Вспомним недавно выученные слова. Составьте с ними предложения (повествовательные и вопросительные) .

Сат-арга — продавать ал-ырга — брать, покупать бир-ергə — дать, давать кыйммəт — дорого, дорогой очсыз — дешево, дешевый тозлы — соленый бəрəңге — картофель

суган — лук кəбестə — капуста

кыяр — огурец

сарымсак — чеснок шалкан — репа чӨгендер — свекла кабак — тыква

алма — яблоко чия — вишня

кура Җилəге — малина Җир Җилəге — клубника каен Җилəге — земляника

карлыган — смородина кызыл карлыган — красная смородина

кара карлыган — черная смородина милəш — рябина

кара (кызыл) милəш — черная (красная) рябина

мҮк Җилəге — клюква кара Җилəк — черника

130

балан — калина

Өрек — урюк чиклəвек — орех

йӨзем — виноград.

Задание 4. Со словами из задания 3 составьте диалоги.

Задание 5. Прочитайте и переведите несколько приведенных ниже диалогов. Для лучшего усвоения их можно разыграть по ролям.

1.— Мин базарга барам. əйдə, барабыз.

—Хəзер.

2.— Базар кайда?

—Киров урамында.

—Ничек барырга?

—Икенче трамвай, Җиденче троллейбус белəн.

4.— Базарда кеше кҮпме?

—Бик кҮп.

5.— Базар баймы?

—əйе, бай.

6.— Сиңа базарда нəрсə кирəк?

—Алма, бəрəңге, суган. ə сиңа?

—Миңа чӨгендер, сарымсак, кəбестə кирəк.

7.— Миңа кызыл алма кирəк.

—ə миңа яшел алма кирəк.

8.— БҮген кабак алдым.

—Нəрсə пешерəсең?

—Кабак бəлеше (Бялиш с тыквой).

9.— Кызыл карлыганнан мин желе ясыйм.

—Тəмле буламы?

—Бик тəмле була.

10.— Сездə милəш Үсəме? (растет ли?)

—Үсə. Кара милəш.

—ə безнең бакчада кызыл милəш Үсə.

11.— Быел (в этом году) кара Җилəк кҮп булды.

—Кайда Үсə ул?

—Мари урманында бик кҮп була. Шуннан Җыеп (собрав) китерəлəр.

Сау булыгыз! Сезгə уңышлар телим! (ئела‏آам успехов!).

131