1. Ц1ера дожар.

Ц1ера дожар керттера дожар да. Цох нийса дожар оал. Мала? фу? яхача хаттарашта жоп лу. Цун керттера ма1ан да кхычунга йоалача предложенен конструкце чу дера субъект белгалъяр. Масала: Хьехархо лекци ешаш вар. Ц1ера дожаре латта ц1ердош шин тайпара лоарх1ам болаш хул:

1) кхычунга ца йоалача предложене чухь подлежащи хул. Цо белгалду дер дешдола адам е х1ама: Дешархо школе деша вода. Саббаре чубузаш латтар малх;

2) кхычунга йоалача предложене чухь белгалду дер шийна т1адерза адам е кхы х1ама, карардар хул: Корах кхера техар к1аьнко. Хьехархочо дешархо 1омаву. Комбайно к1а оард.

Цхьа наггахьа йолча хана ц1ера дожаре латта ц1ердош сказуеми е ц1ера оттама сказуемен ц1ера дакъа хул: Цун к1аьнк студент ва. Тха лоалахо лор ва. Дешар – сердало, цадешар – боадо. Сонтал – 1овдалал.

2. Доала дожар.

Доала дожар г1алг1ай метта къаьнарча дожарех ца1 да. Цу дожаре латтача ц1ердешаша белгалду х1ама сага е кхыча х1аман доалахь хилар. Доала дожар кхоллача хана тайп-тайпара аффиксаш т1акхетарал совг1а, ц1ердешай овлан мукъа оазаш хувцалу: ц1а – ц1ен, мотт – метта. Доала дожара хаттараш да – хьан? сен?

Укх аффиксашца гучадоал из дожар:

1) -ан / -н: бохча – бохчан, гуйра – гуйран;

2) -а: мотт – метта, дег1 – дег1а; Из аффикс яьржа я х1азара г1алг1ай метта;

3) -ие (е) – из аффикс т1атох ц1ера дожаре чаккхенга -и долча ц1ердешашта: гали – гале, нани – нане;

4) -хо, -ро, -ло – яхача суффиксашца кхеллача ц1ердеша доала дожара аффикс -н- я: болхло – болхлочун, лоамаро – лоамарочун, х1аьта лардаи аффиксаи юкъе -чу- яха элемент (наращени) отт;

5) -ий – яхача аффиксаца кхолл укх ц1ердешай доала дожара форма: во1 – ви1ий, йо1 – йи1ий; духхьала овлан оазаш хувцаяларца кхолл цхьан, дийлача, дешадаькъах латтача дешай доала дожара форма: лай – лаь, да – даь, тай – таь.

Доала дожаре латта ц1ердешай цхьайола чаккхенаш шекон я: истола т1а, кора к1ал – лоаца я. Из чаккхе лоаца -а язъе езалга дагалаца.

Доала дожаре латтача ц1ердеша керттера ма1ан да – къоастама ма1ан: маькха ч1егилг, на1ара са, веший совг1ат.

Цу дожаре латтача ц1ердешаех меттига лоаттам а, кхоачам а, къоастам а хул. Доала дожаре латтача, шийца дешт1ехье йолча ц1ердешах моттига лоаттам хул: Лампа истола т1а латт. Тха школа юрта юкъе яг1а. Бераш хи йисте сало1аш даг1а.

Дешт1ехьенаш йоаца ц1ердош дер дешйола моттиг белгалъеш хилча а хул лоаттам: Йовлакх киса доалл.

Доала дожаре латта шийца дешт1ехьенаш йоаца ц1ердош, цун хандешаца-сказуемеца бувзам хилча кхоачам хул: Боккха боахам ба тха совхоза (боахам ба – хьан? совхоза). Доала дожаре латта, дешт1ехье йоаца ц1ердош кхыча ц1ердеша хьалха латташ, из кхетадайташ хилча цунах къоастам хул. М.: Тха совхоза боахам боккха ба (боахам боккха ба – хьан боахам? – совхоза боахам). Генитивни конструкции хилча, подлежащи доала дожаре латташ хул.

3. Лура дожар.

Лура дожар да ц1ера къамаьла доакъой дожарех ца1. Цу дожаре латтача дешаша жоп лу хьанна? сенна? яхача хаттарашта.

Лура дожар кхолл доала дожара форман лардах -на / -а яха суффикс т1атохарца:

1) ц1ердеша лард мукъача оазаца чаккхйоале, -на яха аффикс т1атох цу ц1ердеша ларда лура дожара форме: йиша – йишийна, гали – галийна;

2) ц1ердеша доала дожаре -н яха аффикс хуле, лура дожаре цу ц1ердеша чаккхе -на хул: сердалон – сердалонна, болхлочун – болхлочунна;

3) ц1ердеша доала дожаре -а яха аффикс яле, лура дожаре цу ц1ердеша аффикс д1аьха а хул: сага – сага. Дукхален таьрахье лура дожара форма ц1ердешай чаккхе (аффикс) -та хул: г1андаш-та, зизаш-та.

Лура дожаре латтача ц1ердешаех хул:

1) кхоачам. М.: Хоза сакъердам бу школе (хьанна?) дешархошта. Аз тахан корашта басар хьекхад. 2) дативан конструкцен юкъе дер белгалду дега хоамаш хьахьокхача хандешашца: деза, довза, мага, ха. М.: Даьна ч1оаг1а везар из.

3) лура дожарца дешт1ехьенаш лел. Предложенен юкъе лура дожаре латта ц1ердош дешт1ехьенца дале, цунах меттига лоаттам хул. М.: Ц1енна юхе д1аэтта латтар к1аьнк. Ший новкъоста уллув латтар салте.