1.4. Prawo morskie a prawo morza.

Prawo morza, stanowiąc zespół przepisów z zakresu morskiego prawa międzynarodowego publicznego, zostało wyodrębnione poprzez wejście w życie dnia 16 listopada 1994 r. Konwencji ONZ z dnia 10 grudnia 1982 roku o prawie morza z prawa międzynarodowego publicznego i obejmuje w szczególności problematykę przynależności państwowej statku, prawnego położenia obszarów morskich, stref przyległych, szelfu kontynentalnego, morza pełnego, status prawny cieśnin i archipelagów, prawo dostępu państw śródlądowych do morza, wolności tranzytu, zasady międzynarodowej ochrony i zachowania środowiska morskiego, badanie naukowe morza, załatwianie sporów dotyczących morza między państwami itd.

2. Morskie prawo pracy

MORSKIE PRAWO PRACY – obejmuje w szczególności pośrednictwo pracy dla osób poszukujących pracy na statkach morskich, powstanie i ustanie stosunku do pracy na statku, obowiązki stron stosunku pracy, czas pracy na statku, urlopy, zawieranie morskich układów zbiorowych i określanie regulaminów pracy i przebywania na statku.

1. Źródła morskiego prawa pracy.

Podstawową ustawą regulującą stosunki pracy na statkach o polskiej przynależności jest ustawa z 1991 roku o pracy na morskich statkach handlowych, zwana także ustawą żeglarską.

Traci ona sens jedynie wtedy gdy statek uprawia żeglugę w granicach morza terytorialnego a także do kwestii nie uregulowanych w ustawie żeglarskiej – co do których tych dwóch przypadków stosuje się przepisy powszechnego ustawodawstwa pracy (kodeks pracy).

Ustawa żeglarska stwarza możliwość poddania stosunku pracy na statku innemu prawu niż polskie (zgodnie z art. 2 Kodeksu morskiego) – w tym wypadku strony stosunku pracy mogą określić w umowie prawo rządzące tym stosunkiem pracy.

Dla kształtowania się stosunków pracy na statku, a zatem i dla prawnego położenia załogi, istotne znaczenie mają morskie układy zbiorowe zawierane przez armatora jako pracodawcy i związki zawodowe po stronie pracowników określając warunki pracy odmienne od ustawowych (podpisany układ jest prawem).

2. Powstanie I ustanie stosunku pracy na morzu

Stosunek pracy powstaje na podstawie pisemnej umowy o pracę na statku (kontrakty) zawieranej na czas nieokreślony, na czas określony lub na czas określonej podróży morskiej (tzw. „umowa na podróż statku”) – szczegółowo reguluje to ustawa żeglarska. W niektórych wypadkach, głównie w rybołówstwie, podstawą stosunku pracy na statku może być także spółdzielcza umowa o pracę na statku, regulowana w sprawach nie objętych ustawą żeglarską – prawem spółdzielczym.

Podmiotem zatrudniającym jest armator statku.

Przedmiotem stosunku do pracy jest wykonywanie na rzecz armatora pracy na oznaczonym stanowisku na statkach odbywające podróże morskie albo na statku odbywającym określoną podróż.

Stosunek pracy przewiduje dwie fazy zatrudnienia: zatrudnienie na statku na czas podróży morskiej i pozostawanie w rezerwie.

Niezbędnym wymogiem zatrudnienia członka załogi jest także posiadanie książeczki żeglarskiej, tj. dokumentu stwierdzającego tożsamość jej posiadacza, przebieg pracy na statkach oraz stan zdrowia i upoważniającego posiadacza do przekroczenia granicy państwa. Zatrudnienie w składzie załogi na statku osoby nie posiadającej książeczki żeglarskiej jest wykroczeniem karanym grzywną.