9. Отбасылық тәрбие гуманизмі

9.1. Отбасылық тәрбие және оның мәселелері

9.2.Баланың отбасылық мәртебесі

9.3.Отбасыдағы гуманистік тәрбиенің негізгі ережелері

Негізгі түсініктер: отбасы, отбасы тәрбиесі, ата-ана, мектеппен байланыс, гуманизм, ізгіліктік.

9.1. Отбасылық тәрбие және оның мәселелері

Отбасылық тәрбие (отбасындағы тәрбие) нақты отбасында құралған отбасы мүшелерінің арасындағы үлкендер жағынан отбасының кіші мүшелеріне ықпал етуін ұғыну және ұғынбау акттарында көрсетілетін өзара қарым-қатынас деп түсіндіріледі. Көрсетілген ықпал отбасының кіші мүшесі өзінің ұстануы, әрекеттері мен істері отбасы үлкен мүшелерінің ол үшін дұрыс, жарамды деп санайтын түсінікпен сәйкес болу керектігіне бағытталған. Дәл отбасы индивидтің үлкен өмірлік жолының басы болып табылады, дәл осы жерде ізгіліктің қасиеттері жинақталады(немесе жинақталмайды). Отбасы гуманисті тұлғаның қалыптасуындағы басты, ең маңызды буын болып табылады.

Бірлесе өмір сүру, бірлесіп қызмет ету процесінде отбасының барлық мүшелері осылай немесе басқалай, басқа мүшелеріне әсер етеді, яғни белгілі бір тәрбие ықпалын көрсетеді. Сол уақытта отбасыдағы басты тәрбие берушілер болып ата-ана саналады. Бұл ретте сол немесе басқа да жеке қасиеттерді қалыптастырудағы нәтиже әр уақытта ата-ананың арнайы тәрбиелік күштеуімен байланысты емес, әдетте ондай қасиеттер отбасында автоматты түрде қалыптасады. «Нәресте – бұл ата-ананың өнегелі өмірінің айнасы. Жақсы ата-ананың балаларына ешқандай күштеусіз берілетін ең құнды өнегелі болмысы – бұл ана мен әкенің ішкі мейірімділігі, адамдарға жақсылық жасай білуі. Әке мен ананың өз жанынң бөлігін басқаларға беріп, адамдардың қуаныш пен қайғысын жүректеріне жақын қабылдап отыратын жанұяларда балалары мейірбан, кішіпейіл, ақкөңіл болып өседі» (В.А. Сухомлинский).

Отбасылық тәрбиенің нәтижелілігі гуманисті тұлғаның қалыптасуына айтарлықтай әсер ететін көптеген факторлардын тәуелді. Мұндай факторларға төмендегі келтірілгендерді көрсетуімізге болады.

9.Отбасындағы адамгершілік тәрбиесі

9.1. Отбасы тәрбиесі және оның мәселелері

9.2. Отбасындағы баланың орны

9.3. Отбасындағы адамгершілік тәрбиенің негізгі ережесі

Негізгі түсініктер: отбасы, отбасы тәрбиесі, ата-ана, мектеппен байланыс, адамдық, адамгершілік.

9.1. Отбасы тәрбиесі және оның мәселелері

Отбасы тәрбиесі (отбасындағы тәрбие) нақты бір отбасы мүшелері арасында қалыптасқан қарым-қатынастар, отбасындағы үлкен мүшелердің кішіге деген әсері. Сол әсерге байланысты, отбасындағы кіші мүшесінің іс-әрекеттері, тәртібі отбасындағы үлкен мүшелердің ойындағындай болуы қажет. Отбасы индивидтың болашақ өмірге деген бастауы, дәл осында оның адамгершілігі қалыптасады. Отбасы адамгершіл тұлғаның құралымының өте маңызды буыны болып табылады.

Бір үйде тұру үрдісі, отбасы барлық мүшелерінің ортақ кәсіппен айналысуы, тәрбиелеуде әсер етеді. Сонымен қатар, отбасындағы негізгі тәрбие берушілер ата-ана болып табылады. Бұл ретте ата-ана арнаулы тәрбиесімен ылғи да байланысты емес, ылғы да осы қасиеттер автоматты түрде қалыптасады. «Бала – ата-ананың адамдық өмірінің айнасы. Ең басты ата-ананың адамдық қасиеті, балаларға еш қиынсыз берілетін, - бұл ата-анадан берілген жан мейірімділігі, балалар мейірімді болып өседі, елгезек болады. (В.А. Сухомлинский).

Отбасындағы адамгершілік тәрбие бірнеше факторлармен байланысты, ол адамгершілік тәрбиедегі маңызды әсер тигізеді. Сондай факторларды төмендегідей атап көрсетуге болады.

1. Отбасының объективті мінездемелері: отбасының мүшесінің білімінің деңгейі, оның әлеуметтік мәртебесі , материалдық шарттар және т.б.

2. Отбасыдағы бастің қондырғылары (әлеуметтік мәнді немесе әлеуметтік мәнді емес)

3. өмірдің және отбасының мүшесінің жақсы қарым-қатынас стильсі, соның ішінде үлкеннің кішіге өмірге деген ұстанымы

4. отбасы мүшелері (толық, толық емес, көп балалы; жақын туған-туыстың бар) үлкендердің мінездері(денсаулығы, жеке мүдделер, дәмегөйліктің деңгейі және т.б.)

Көрсетілген факторлар мақсаттарға деген әсер етеді және отбасылық тәрбиенің мазмұнына, ал, демек, отбасы мүшесінің адамгершілігіне және дербестік құралымды қарайды. Кейбір кездерде отбасылық тәрбиенің мақсатына адамгершіл тұлғаның құралымының мақсаттарымен келісілмейді. Осы жағдай мектеп оқушысының ары қарайадам болып дамуына қиындақтар туғызады. Сондықтан мұғалім баланың отбасындағы жағдайын және отбасындағы құндылықтарды біле отырып, болашақ мамандығына тәрбиелеу қажет.