4.3-Сурет

сызықты күйінде қалады .Ал, ab мен dc тузу сызықтары бұрылып, бойлық өспен у бұрышын жасайды, яғни элементі таза ығысып деформацияланады.

Ығысу бұрышы .

Егер ab = dz ал bb'=rd екенін ескерсек;

(4.02)

мұндағы– қатынасы салыстырмалы бұралу бұрышы деп аталады.

Дәл осылай, біліктің ішінен бөлініп алынған, радиусы -ге тең <цилиндрдің бетіндегі элемент үшін ығысу бұрышын табуға болады (4.3, в-сурет).

(4.03)

Енді есептің физикалық жағын қарастырып, кернеу мен деформацияның арасындағы байланысты анықтайық.

Алынған 4.03 пен 3.05 формулалары бойынша

(4.04)

Соңғы 4.03, 4.04 теңдіктері, кернеу мен ығысу бұрышын қиманың ауырлық центрінен нүктеге дейін ара қашықтыққа тәуелді, сызықтық заңдылықпен өзгеретінін көрсетеді

болғанда

ал болғанда.

Енді 4.01 формуласына сүйеніп

,

өрнегін аламыз.

Мұндағы– қиманың өрістік моменті.

Олай болса,

. (4.05)

Егер– қатынасының орнына VII.04 формуласындағы

мәнін қойсақ, осыдан

(4.06)

Осы формула бойынша Т-дың. эпюрасы, 4.3, г-суретте тұрғызылған. болғанда, жанама кернеу ең үлкен мәніне ие болады

(4.07)

мұндағы геометриялық сипаттама, ол өpiстік кедергілер моменті деп аталады. Дөңгелек тұтас қима үшін

.

Сақина тәріздес қима үшін

мұндағы c=d/D.

Бұралған біліктен бөлініп алынған шексіз кіші А элементі ығысып деформацияланады (4.4, б-сурет).

Бұл кернеулі күйдің басты кернеулері 4.18, 19 формулаларымен анықталады. болғандықтан,Басты аудандар мен таза ығысу аудандарының арасындағы бұрыш 4.17 формуласы бойынша =45° (4.4, в-сурет). Сондықтан, морт материалдардан жасалған біліктер сыртқы айналдырушы (бұраушы) моменттердің әсерінен бойлық өске 45° бұрыш жасайтын жазықтық бойымен қирап сынады (4.4, а, г-сурет).

Деформацияны анықтау үшін VH.05 формуласын пайдаланамыз:

осыдан

(4.08)

Ұзындығы -ге тең біліктің шеткі қималарының біp-бірінe

қарағандағы бұралу бұрышы немесе

(4.09)

4.4-Сурет

мұндағы: бұралған біліктің қатаңдығы,бұралу бұрышы деп аталады. Бірлік ұзындыққа сәйкес келетін бұралу бұрышы салыстырмалы бұралу бұрышы деп аталып, келесі формуламен анықталады

. (4.10)

Бұралу бұрыштарының білік бойындағы өзгеру заңдылығын кескіндейтін эпюрдің тұрғызылу тәртібі 4.2-мысалда көрсетілген.

4.3. Бұралған біліктерді беріктік пен қатаңдыққа есептеу

Бұралған білік үшін беріктік шарты келесі түрде жазылады,мұндағы:—ең үлкен бұраушы момент,ығысу мүмкіндік кернеу,

Біліктің диаметрін табайық. Беріктік шарты бойынша

, осыдан

. (4.11)

Біліктер беріктікке есептелуімен қатар, міндетті түрде қатаңдыққа есептелінуі керек.

Қатаңдык шарты осыдан

–екенін ескеріп, біліктің диаметрін табамыз

(4.12)

мұндағы– мүмкіндік салыстырмалы, бұралу бұрышы. Анықталған d₆, d диаметрлерінің үлкенін қабылдап, стандарт шамасына дейін дөңгелектейді.

Қимасы сақина тәріздес біліктер үшін: беріктік шарты бойынша қатаңдық шарты бойынша

(4.13)