Философияның негізгі сұрағы
Философияның негізгі сұрағы – ойдың болмысқа, болмыстың ойға қатысы туралы сұрақ.
Негізігі сұрақты қарастырудың онтологиялық (болмыстық) жағы – ненің алғашқы екендігін шешу: материя ма, әлде сана ма?
Негізігі сұрақты қарастырудың гносеологиялық (танымдық) жағы – дүниені танып білуге бола ма, әлде болмай ма?
Филосфияның тарихи кезеңдері
|
№ |
ТАРИХИ КЕЗЕҢНІҢ АТАУЫ |
КЕЗЕҢІ |
|
1 |
Көне дәуір филоософиясы |
б.д.д. І мыңжылдықтардың ортасынан - 529 (476) жылдарға дейін |
|
2 |
Ортағасырлық философия |
529 (476) жылдан - ХІV ғ. ортасына дейін |
|
3 |
Қайта Өрлеу дәуірінң философиясы |
ХІV ғ. ортасынан ХVІ ғ. дейін |
|
4 |
Жаңа заман философиясы |
ХVІІ – ХVІІІ |
|
5 |
Неміс классикалық философиясы |
ХVІІІ ғ. |
|
6 |
Қазіргі заман философиясы |
ХІХ-ХХІ ғғ. |
Түрлі философиялық мектептердің тұжырымындағы философияның негізгі сұрақтары (мәселелері)
|
№ |
Негізгі сұрақтың немесе мәселенің мәні |
Философиялық ағым (мектеп) |
Өкілдері |
Кезеңі |
|
1 |
Жергілікті болмысқа тән зардаптан құтылудың жолы. |
Буддизм |
Гаутама Будда және оның ізбасарлары |
Ежелгі дәуір-Қазіргі заман |
|
2 |
Сансарадан (қайта туылған жанның өмірлік шеңберінен), кармадан (өз әрекетері мен ойының саладрынан) құтқарылу, мокшаға (жергілікті болмыстан босау) және рухани өмірдегі ажалсыздыққа қол жеткізу. |
Ортодоксалды үнді философиясы |
Капила, Патанджали, Вьяса, Канада, Шанкара және т.б. |
Ежелгі дәуір-Қазіргі заман |
|
3 |
Даоны тану және ажалсыздыққа жету. |
Даосизм |
Лао-цзы және т.б. |
Ежелгі дәуір-Қазіргі заман |
|
4 |
Барлық заттардың негізінде не жатыр? (Ақаиқат болмыс деген не?). |
Антикалық философиялық мектептер |
Фалаес, Пифагор, Анаксимен, Анаксимандр, Гераклит, Парменид, Демокрит, Платон, Аристотель және т.б. |
Ежелгі дәуір |
|
5 |
Құдай мәселесі, жанның құтқарылуы мәселесі. |
Христиандық философия Ислам философиясы |
Августин, Ориген, Фома Аквинский және т.б. |
Орта ғасырлар-Қазіргі заман |
|
6 |
Құдаймен бірігу. |
Сопылық |
Әль-Мисри, әл-Мухасиби, Джунайд, Сухраварди, Қожа Ахмет Яссауи |
Орта ғасырлар-Қазіргі заман |
|
7 |
Адам мәнінң трансмутациясы және рухани ажалсыздықққа жету. |
Окультті философия |
Ұлы Альбер, Раймонд Лулий, Никола Фламмель, Якоб Беме, Парацельс, және т.б. |
Орта ғасырлар- Қайта Өрлеу дәуірі |
|
8 |
Ғылыми және философиялық танымның шынайы әдісі қандай? |
Эмпиризм, Рационализм |
Бэкон, Декарт, Спиноза, Лейбниц және т.б. |
Жаңа заман |
|
9 |
Мен не біле аламын? Мен не істеуім керек? Мен неге үмітене аламын? |
- |
Кант |
Жаңа заман |
|
10 |
Асалютті рухты және диалектикалық логиканың дамуын тану. |
- |
Гегель |
Жаңа заман |
|
11 |
Материя мен рухтың арақатынасы а) Не алғашқы: материа немесе рух? в) Рухтың материаны тану мүмкіндігі қандай? |
Диалектикалық материализм (марксизм) |
Маркс, Энгельс, Ленин және т.б. |
Жаңа және Қазіргі заман |
|
12 |
Ғылыми танымның ақиқаттығы дегеніміз не? |
Неопозитивизм |
Шлик, Карнап, Нейрат, Рассал және т.б. |
ХХ ғасыр |
|
13 |
Тіл мәселесі. |
Лингвистикалық философия |
Витгенштейн, Хайдеггер және т.б. |
ХХ ғасыр |
|
14 |
Адам мәселесі. |
Экзистенциализм |
Камю, Сартр, Марсель, Ясперс және т.б. |
ХХ ғасыр |
|
15 |
Болмыс және болмыссыздық мәселесі |
Экзистенциализм |
Хайдеггер |
ХХ ғасыр |
|
16 |
Әлемді тану. Адам мен әлемді дамыту. |
Эзотериялық дәстүрге жақын философия (теософия, храм ілімі, Тірі этика және т.б) |
Махатма, Блаватская, Ла Дью, Рерих және т.б. |
Ежелгі дәуір -Қазіргі заман |